Η ευρεία κατοχύρωση πολιτικών δικαιωμάτων και η βελτίωση του οικονομικού επιπέδου της εργατικής τάξης οδήγησε σε δύο αποτελέσματα. Κατ' αρχήν αναπτύχθηκαν ευρέως μέσα στο εργατικό και στο κομμουνιστικό κίνημα αντιλήψεις περί αταξικότητας του κράτους⁴⁷. Επιπλέον, στο πλαίσιο μιας σχετικής πολιτικής σταθεροποίησης, οι αστικές τάξεις χρησιμοποίησαν την τεράστια εμπειρία τους από τη λειτουργία του κοινοβουλευτισμού (σειρά πολιτικών δικαιωμάτων, νόμιμη δραστηριότητα συνδικάτων, λειτουργία εκλεγμένης τοπικής αυτοδιοίκησης, εκπροσώπηση των κομμουνιστών στο κοινοβούλιο) για τη δημιουργία μιας πληθώρας μηχανισμών ενσωμάτωσης, στους κόλπους των οποίων άνθησε μια πολυπληθής εργατική αριστοκρατία⁴⁸. Αυτή συνέδραμε σε πολύ μεγάλο βαθμό στον αποπροσανατολισμό του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος, αφού είχε πολύ περισσότερα να χάσει από τις αλυσίδες της⁴⁹. Οι δύο συνέπειες λειτούργησαν συμπληρωτικά στην όλο και μεγαλύτερη απομάκρυνση των κομμουνιστικών κομμάτων από μια επαναστατική γραμμή πλεύσης.

Η επικράτηση μιας οπορτουνιστικής στρατηγικής στο πλαίσιο των «ευρωκομμουνιστικών» κομμάτων βοήθησε στην κυριαρχία και την αναπαραγωγή των αντιλήψεων της εργατικής αριστοκρατίας, αφού θεώρησε την πάλη για την κατάληψη αστικών θεσμών μέσα στο αστικό κράτος πρωταρχικό της μέλημα και συνέβαλε στην ισχυροποίηση μικροαστικών στοιχείων στην οργανωτική τους βάση⁵⁰. Τα μικροαστικά στοιχεία με τη σειρά τους βοήθησαν στην παραπέρα μετάλλαξή τους. Με αυτό τον τρόπο σχηματίστηκε στην ουσία ένας φαύλος κύκλος, όπου κάθε βήμα οδηγούσε στην όλο και μεγαλύτερη απομάκρυνση από το μαρξισμό - λενινισμό.

Μελετώντας την πολιτική ιστορία της μεταπολεμικής Ευρώπης, θα διαπιστώσουμε ότι τα πρώτα χρόνια την πολιτική διαχείριση ανέλαβαν τα αστικά κόμματα, τα οποία, βασιζόμενα στην οικονομική ανάπτυξη, θεμελίωσαν μια εικόνα συμμαχίας των τάξεων για την κοινωνική προκοπή και την ανοικοδόμηση, που συμπληρωνόταν από τη ρεφορμιστική γραμμή πάλης των συνδικάτων. Τα συνδικάτα, μην τολμώντας να αμφισβητήσουν ποτέ το ίδιο το καθεστώς της μισθωτής εργασίας σε κοινωνικό επίπεδο⁵¹ και του ιμπεριαλισμού σε διεθνές, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην εξιδανίκευση της αστικής δημοκρατίας (γεγονός ακόμα πιο έντονο σε χώρες όπως η Ισπανία, όπου το δίλημμα, αντί να είναι καπιταλισμός ή σοσιαλισμός, μεταφέρθηκε από το χαρακτήρα στη μορφή της πολιτικής εξουσίας, με το δίλημμα ανοιχτή στρατιωτική δικτατορία ή δημοκρατική μορφή δικτατορίας της αστικής τάξης). Η κρίση που ξέσπασε όμως απαιτούσε τη συναίνεση και των «ευρωκομμουνιστικών» κομμάτων, προκειμένου να είναι «αναίμακτη» για τον ιμπεριαλισμό.

Η πολιτική μετάλλαξη των «ευρωκομμουνιστικών» κομμάτων, σε αντιστοιχία και με την απώλεια της εργατικής ταυτότητάς τους, τα οδήγησε στην αδυναμία να ακολουθήσουν μια πολιτική ρήξης σε κρίσιμες περιόδους της ταξικής πάλης. Η συνεχή τους μετατόπιση προς τη σοσιαλδημοκρατία αποτέλεσε παράγοντα σταθερότητας του αστικού πολιτικού συστήματος βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η οικονομική κρίση που άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, μέσα στην οποία τα κομμουνιστικά κόμματα μπορούσαν και όφειλαν να προβάλλουν την επικαιρότητα και αναγκαιότητα του σοσιαλισμού, μετατράπηκε σε ταφόπλακα της «ευρωκομμουνιστικής» στρατηγικής, προσφέροντας - σε συνδυασμό και με τις εξελίξεις στα σοσιαλιστικά κράτη - παράταση ζωής στην ιμπεριαλιστική κυριαρχία.

Οι «ζημιές» που προκάλεσαν στο κομμουνιστικό κίνημα τα «ευρωκομμουνιστικά» κόμματα δεν ήταν προσωρινές. Συνέβαλαν στη διαστρέβλωση της κομμουνιστικής στρατηγικής, στην απομαζικοποίηση των συνδικάτων και στην πολιτική ενσωμάτωση. Επιπρόσθετα, τα «ευρωκομμουνιστικά» κόμματα αποτέλεσαν έναν από τους παράγοντες οπορτουνιστικής πίεσης προς τα κομμουνιστικά κόμματα των σοσιαλιστικών κρατών, συμβάλλοντας στη νίκη της αντεπανάστασης. Η συγκεκριμένη δραστηριότητά τους, σε συνδυασμό με την υποχώρηση του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, εξακολουθεί να επιδρά αρνητικά στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα και τη διαπάλη για τον επαναστατικό προσανατολισμό του αγώνα της εργατικής τάξης.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Σημειώσεις:

47. Β. Ι. Λένιν: «Απαντα» τ. 20, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1986, σελ. 70-71. Εδώ ο Λένιν επισημαίνει ότι για τον οπορτουνισμό ευθύνονται και οι «στροφές» της ταξικής πάλης. Τον καιρό των παραχωρήσεων το εργατικό κίνημα ρέπει στο ρεφορμισμό, ενώ τον καιρό της καταστολής στον αναρχοσυνδικαλισμό.

48. Πιο αναλυτικά βλ. Μάκης Παπαδόπουλος: «Η κοινωνική ρίζα του οπορτουνισμού: "Εργατική αριστοκρατία", διάσπαση της εργατικής ενότητας», ΚΟΜΕΠ τ. 1/2008.

49. Paul Gottfried: «The Strange Death of Marxism», σελ. 41-42, όπου δείχνει από αστική σκοπιά τη βελτίωση των οικονομικών συνθηκών στη Δυτική Ευρώπη.

50. Φώντας Λάδης: «Τι είναι και πού πηγαίνει ο ευρωκομμουνισμός», εκδόσεις «Πύλη», Αθήνα 1980, σελ. 70-71.

51. Υπενθυμίζουμε ότι ο Καρλ Μαρξ από τον καιρό της Α΄ Διεθνούς προσανατόλιζε την πάλη των συνδικάτων στη συνολική αμφισβήτηση των θεμελίων του καπιταλισμού. Βλ. χαρακτηριστικά Κ. Μαρξ: «Μισθωτή εργασία και κεφάλαιο», εκδόσεις «Θεμέλιο», Αθήνα 1966, σελ. 153-154, όπου αναφέρεται: «Αντί για το συντηρητικό ρητό: "Ενα δίκαιο μεροκάματο για μια δίκαιη εργάσιμη μέρα" θα πρέπει να γράψει στη σημαία της (η εργατική τάξη) το επαναστατικό σύνθημα: "Κατάργηση της μισθωτής εργασίας"».