Η ανάπτυξη της ελληνικής κινηματογραφίας δεν μπορεί να επαναπαυτεί σίγουρα στις εφήμερες εισπρακτικές επιτυχίες. Μπορεί η αύξηση των εισιτηρίων από τις ελληνικές ταινίες να αποτελεί ένα ενθαρρυντικό στοιχείο, όμως καλό είναι να συνοδεύεται από συγκρατημένο ενθουσιασμό, όχι για άλλο λόγο, αλλά κυρίως γιατί αν σταθούμε μόνο στην εισπρακτική επιτυχία, εύκολα μπορεί ο ενθουσιασμός να μετατραπεί σε απογοήτευση. Αυτό που κυρίως μπορεί να «υπογράφει» την αισιοδοξία, που μπορεί να ενισχύσει και να ενθαρρύνει μελλοντικά το δημιουργικό δυναμικό και να ευχαριστήσει το κινηματογραφικό κοινό, είναι ο προβληματισμός, η αναζήτηση των αιτιών και των αποτελεσμάτων, η κριτική ματιά στη γενικότερη, αλλά και ειδικότερη πορεία των ελληνικών ταινιών.

Πρώτο θετικό στοιχείο είναι ότι απομακρύνεται σιγά - σιγά το κοινό από την έλλειψη εμπιστοσύνης στην ελληνική ταινία που είχε στο παρελθόν. Δεύτερο θετικό στοιχείο είναι ότι από τις πολλές παραγωγές μπορεί κανείς να διακρίνει κάποιες ταινίες με προοδευτική κατεύθυνση, με ευαισθησία, αισθητική και σύγχρονο προβληματισμό. Ασφαλώς υπάρχουν και ταινίες εύπεπτες, επιδερμικές, ελαφρού, χαλαρού και χαμηλού επιπέδου «αναζητήσεις», που στόχο έχουν μόνο την εισπρακτική επιτυχία και στην ουσία - συνειδητά ή ασυνείδητα - πλήττουν αξίες, ιδέες, συναισθήματα, θεσμούς και προάγουν μοντέλα ζωής ξένα προς τον πολιτισμό μας.

• Ο αριθμός των εισιτηρίων των ελληνικών ταινιών στις αίθουσες κατά την περίοδο 1998-99 (500.000 κατά προσέγγιση) σταθεροποιήθηκε στο ύψος της σεζόν 1997-98, οπότε είχε σημειωθεί μεγάλη αύξηση (66%) σε σχέση με το 1996-97. Η σταθεροποίηση αυτού του δείκτη σε μια χρονιά που ο συνολικός αριθμός των εισιτηρίων είχε παρουσιάσει κάμψη της τάξης του 20% είχε θεωρηθεί από το Κέντρο Κινηματογράφου «μια πολύ ελπιδοφόρα ένδειξη, αφού αποδεικνύει ότι η τάση επιστροφής του κοινού στις ελληνικές ταινίες δεν αποτελεί πρόσκαιρο φαινόμενο».

Η αλήθεια είναι ότι καθώς η περσινή σεζόν 1999-2000 παρουσίασε αύξηση του αριθμού των θεατών, φτάνοντας τα 2.300.000 εισιτήρια, θα μπορούσε αυτό να αποτελέσει επιχείρημα ενθουσιωδών διαπιστώσεων από το Κέντρο Κινηματογράφου. Προς τιμήν του όμως το Κέντρο στον απολογισμό του αποδεικνύει τη συγκρατημένη αισιοδοξία του, καταθέτοντας ταυτόχρονα κάποιες διαπιστώσεις και προβληματισμούς που έχουν αξία προς την αναζήτηση των παραγόντων εκείνων που θα ενισχύσουν προοδευτικά την ελληνική κινηματογραφία. Επισημαίνεται ότι «από τα εισιτήρια αυτά τα 1.300.000 ανήκουν σε μια και μόνη ταινία ("Safe Sex"). Ομως, ακόμη κι αν έλειπε αυτό, τα εισιτήρια των υπόλοιπων ταινιών θα ήταν διπλάσια από τον αντίστοιχο αριθμό της περασμένης σεζόν».

Ομως, από την άλλη, δεν πρέπει να μείνει και ανερμήνευτη αυτή η επιτυχία (που οφείλεται κατά πολύ στην τεράστια διαφημιστική καμπάνια) της συγκεκριμένης ταινίας, που σωστά χαρακτηρίστηκε «φαινόμενο». Αλλά τι φαινόμενο; Προς αποφυγήν ή προς μίμηση; Στην κρίση του καθένα.

Ο προβληματισμός για τους ορατούς και αόρατους κινδύνους, από τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται, καταγράφεται και από το Κέντρο Κινηματογράφου. «Οι αναμφισβήτητα θετικές εξελίξεις είναι αλήθεια ότι παρουσιάζουν παρενέργειες και κρύβουν κινδύνους για την εξέλιξη του ελληνικού κινηματογράφου. Πριν από όλα η μεγάλη εισπρακτική επιτυχία κάποιων ταινιών δημιουργεί μοντέλα προς μίμηση από όσους θα υιοθετήσουν τη "συνταγή". Αυτό μπορεί να δημιουργήσει κινδύνους πόλωσης σ' έναν κινηματογράφο που χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε τη σύνθεση που χρειάζεται ταυτόχρονα την αποδοχή του κοινού, το καλό γούστο και τις αισθητικές αξίες. Η άγονη επανάληψη πετυχημένων μοντέλων μπορεί να αποφέρει καλά οικονομικά αποτελέσματα για περιορισμένο χρονικό διάστημα, απειλεί όμως την αναγκαία αισθητική και θεματολογική πολυμορφία που πρέπει να έχει ο ελληνικός κινηματογράφος. Από την άλλη πλευρά η παρουσία της τηλεόρασης στο παραγωγικό παιχνίδι και η δύναμή της να επιβάλει στο κοινό μόνο τις ταινίες που έχει αποφασίσει να στηρίξει, δημιουργεί τον ορατό κίνδυνο κυριαρχίας των τηλεοπτικών σταθμών στις κινηματογραφικές εξελίξεις και επιβολής των τηλεοπτικών αφηγηματικών μοντέλων στη γλώσσα του κινηματογράφου».

Εξάλλου από έρευνα του Κέντρου Κινηματογράφου προκύπτει ότι ανάμεσα στις πέντε πρώτες ταινίες μεγαλύτερης αποδοχής περιλαμβάνεται μόνο μία ταινία που κινήθηκε πολύ καλά εισπρακτικά, μια ταινία που κινήθηκε καλά, δύο ταινίες με μέση εισπρακτική επιτυχία και μία με πολύ χαμηλή. Αυτό το στοιχείο επιβεβαιώνει ότι μια ταινία που πάει πολύ καλά εισπρακτικά, δεν είναι απαραίτητο να αρέσει από την πλειοψηφία όσων την είδαν.

Το ενθαρρυντικότερο στοιχείο, εκεί που πρέπει κανείς να εστιάσει και να αναζητήσει ασφαλή συμπεράσματα, είναι στις ταινίες εκείνες που κέρδισαν τέτοια υποδοχή και αποδοχή που μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο και εμπειρία. Και δεν είναι ταινίες ποιοτικές με μηδενική εισπρακτική πορεία, αλλά ποιοτικές, προοδευτικές, πολυβραβευμένες, που φιλοξενήθηκαν σε αρκετές αίθουσες, ταξίδεψαν στο εξωτερικό, πήραν καλές κριτικές και τιμήθηκαν ικανοποιητικά από το κοινό.

Το περιοδικό «Moving Pictures», το κινηματογραφικό περιοδικό που εκδίδεται καθημερινά κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ του Βερολίνου, αναφέρεται στα συμπληρωματικά της Χρυσής και Αργυρής Αρκτου βραβεία. Μεταξύ αυτών «Η εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων» του Δήμου Αβδελιώδη παίρνει τέσσερα βραβεία. «1. Η κριτική επιτροπή του FORUM απονέμει στην ταινία το βραβείο της Ενωσης Αιθουσαρχών, CICAE, "για τις καλλιτεχνικές της αρετές, για την αυθεντικότητά της και τη δημιουργική ελευθερία της". 2. Το βραβείο "Δον Κιχώτης" της Διεθνούς Ενωσης των Cine-clubs, (FICC). Το FICC είναι ένα διεθνές δίκτυο αιθουσών τέχνης που σκοπό έχει τη διάδοση ταινιών με πολιτιστική αξία. 3. Το βραβείο CALIGARI 2000. Στο σκεπτικό της βράβευσης αναφέρεται " η πολύπλευρη παραβολή της ταινίας, με σπουδαίους χαρακτήρες, πολιτική αλληγορία, αυθεντικότητα και χιούμορ". 4. Ειδικός έπαινος των κριτικών της γερμανικής εφημερίδας "Μπιλντ". Η γερμανική εταιρία "Πανδώρα - Πήγασος" ανέλαβε τη διανομή της ταινίας στη Γερμανία. Η ταινία "Πέπερμιντ" του Κώστα Καπάκα είχε εντυπωσιακή ανταπόκριση στην επίσημη προβολή, ενώ βρήκε ήδη διανομή με υψηλό γκαραντί 50.000 δολαρίων στην Ιαπωνία, και σε προχωρημένες διαπραγματεύσεις βρίσκεται η πώληση της ταινίας σε Γερμανία, Ηνωμένες Πολιτείες και Σκανδιναβικές χώρες».

Αλλά και γνωστό, αμερικανικό επαγγελματικό περιοδικό, ασχολήθηκε εκτενέστατα με τον ελληνικό κινηματογράφο και με 6 ελληνικές ταινίες πρόσφατης παραγωγής (1998-99): ΤΟ ΚΑΝΑΡΙΝΙ ΠΟΔΗΛΑΤΟ - Δημήτρης Σταύρακας. ΧΩΜΑ ΚΑΙ ΝΕΡΟ - Πάνος Καρκανεβάτος. PEPPERMINT - Κώστας Καπάκας. Η ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΩΝ - Δήμος Αβδελιώδης. ΘΑ ΣΕ ΔΩ ΣΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ - Νίκος Νικολαΐδης. Η ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΗ ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΣΕΝΙΚΩΝ - Ολγας Μαλέα.

Ελπιδοφόρο επίσης είναι ότι οι ελληνικές ταινίες ταξιδεύουν το φθινόπωρο στα Φεστιβάλ όλου του κόσμου και αναφέρουμε τα σημαντικότερα: Τόκιο, Τορόντο, Μονπελιέ, Βαλένθια, Πουσάν, Λος Αντζελες και Σικάγο. Στο Διεθνές Φεστιβάλ του Τόκιο 28/10-5/11, φέτος συμμετέχουν δύο ελληνικές ταινίες. Στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ συμμετέχει η καινούρια ταινία του Γιώργου Τσεμπερόπουλου «ΠΙΣΩ ΠΟΡΤΑ», ενώ στο επίσημο πρόγραμμα του Φεστιβάλ προβάλλεται η ταινία του Δήμου Αβδελιώδη «Η ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΩΝ». Στο Φεστιβάλ του Μονπελιέ στη Γαλλία 27/10-5/11 παίρνει μέρος στο διαγωνιστικό τμήμα η ταινία του Δήμου Αβδελιώδη «Η ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΩΝ». Στο Φεστιβάλ της Βαλένθια στην Ισπανία 16-23/10 προβάλλεται στο διαγωνιστικό τμήμα η ταινία του Κώστα Καπάκα «PEPPERMINT». Στο Διεθνές Φεστιβάλ του Πουσάν της Κορέας 6-14/10, συμμετείχαν οι ταινίες «PEPPERMINT» του Κώστα Καπάκα και «Η ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΩΝ» του Δήμου Αβδελιώδη.

Στο Διεθνές Φεστιβάλ του Λος Αντζελες (19-26/10) και της Ουάσιγκτον (27/10/-12/11) που οργανώνει το American Film Institute (AFI) συμμετέχει στο επίσημο πρόγραμμα η ταινία του Κώστα Καπάκα «PEPPERMINT». Στο Φεστιβάλ του Σικάγου στα τέλη του Οκτώβρη συμμετέχει στο διαγωνιστικό του τμήμα η ταινία του Δήμου Αβδελιώδη «Η ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΩΝ ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΩΝ». Ακόμη η ταινία «ΤΟ ΚΑΝΑΡΙΝΙ ΠΟΔΗΛΑΤΟ» του Δημήτρη Σταύρακα συμμετέχει στο παιδικό Φεστιβάλ του Σικάγο.

Αξίζει, τέλος, να σημειώσουμε τη διανομή στο εξωτερικό των ταινιών: «Μια αιωνιότητα και μια μέρα», «Η εαρινή σύναξις των αγροφυλάκων», «Πέπερμιντ», «Βασιλική» του Βαγγέλη Σερντάρη, «Το καναρινί ποδήλατο».

Τίποτε, λοιπόν, δεν πάει χαμένο. Και η γκρίνια (για προηγούμενα χρόνια), και η αυστηρή κριτική, και οι ανησυχίες και ο προβληματισμός και οι προσπάθειες παραγόντων του Κέντρου και των δημιουργών, ακόμη και ο πειραματισμός - σε αρκετές περιπτώσεις - έφερε και μπορεί να φέρει ακόμη καλύτερα αποτελέσματα. Αρκεί να μην επαναπαυτεί κανείς στις οποιεσδήποτε δάφνες. Ενώ το Κέντρο Κινηματογράφου, όπως και το ίδιο παραδέχεται, δε θα πρέπει να υποταχθεί στους νόμους της αγοράς, αντίθετα οφείλει να προστατεύσει τις πολιτιστικές αξίες του κινηματογράφου μας, να ενισχύσει τις αισθητικές αναζητήσεις και να υποστηρίξει και να στηρίξει και οικονομικά τις δημιουργικές προτάσεις. Σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι η φετινή σεζόν είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για τον ελληνικό κινηματογράφο, γιατί ή θα ανακόψει την αισιοδοξία -που απευχόμαστε - ή θα ενθαρρύνει τις προσδοκίες, ενισχύοντας προοδευτικά τις κατακτήσεις.