Εθελοντική - απλήρωτη - εργασία και πιο αποφασιστική είσοδος των επιχειρήσεων για «μπίζνες» με τις κοινωνικές παροχές. Αυτό προτάσσεται πιο έντονα σαν διέξοδος από την οικονομική κρίση, στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ).

Οπως τονίζουν οι επιχειρηματίες, η μορφή της ΕΚΕ πρέπει να αλλάξει σε πολλούς τομείς. Να γίνει πιο στρατηγική. Ιεραρχούν - ενδεικτικά - τις εξής προτεραιότητες: Συνεχής ανανέωση και πρόοδος του ανθρώπινου δυναμικού. Οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ διοίκησης και εργατικού δυναμικού, διότι «αν χρειαστεί να γίνουν κάποιες περικοπές, η εξισορρόπηση μπορεί να προκύψει από τη μεγάλη ενασχόληση πλεονάζοντος προσωπικού σε προγράμματα ΕΚΕ με την προσφορά εθελοντικής εργασίας»! Τα παραπάνω σημείωσε ο Νίκος Αναλυτής, πρόεδρος του Ελληνικού Δικτύου για την ΕΚΕ, μιλώντας σε εκδήλωση του Δικτύου (1/12/2008).

Αποκαλυπτική είναι και η «καλή πρακτική» της «Ιντρακόμ» στο πλαίσιο της «εταιρικής υπευθυνότητας» που επικαλείται: Εχει καθιερώσει τη «Διαδικασία εσωτερικών συνεντεύξεων» για «τον εντοπισμό τυχόν παραπόνων αναφορικά με θέματα της καθημερινής τους ζωής στην εργασία τους». Συγκεκριμένα, στελέχη του Ανθρώπινου Δυναμικού της κάθε εταιρείας επισκέπτονται τις διάφορες διευθύνσεις και διεξάγουν εμπιστευτικές συνεντεύξεις με εργαζομένους δειγματοληπτικά. Βέβαια, το πόσο «εμπιστευτικές» μπορεί να είναι αυτές οι συνεντεύξεις και πόσο ανοιχτά μπορούν να μιλήσουν οι εργαζόμενοι, με το ενδεχόμενο της απόλυσης να κρέμεται διαρκώς πάνω από το κεφάλι τους, δεν είναι δύσκολο να το φανταστεί κανείς. Εξάλλου, και η ίδια η πολυεθνική παραδέχεται ότι αυτή η «καλή πρακτική» βοηθά την επιχείρηση στη «διατήρηση των ικανοποιημένων και αφοσιωμένων εργαζομένων»...

Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ), η ιδέα, δηλαδή, ότι οι επιχειρήσεις έχουν ένα ανθρώπινο πρόσωπο, είναι κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνες και ευαίσθητες προς τους εργαζόμενούς τους, είναι έτσι κι αλλιώς μια πρακτική που χαρακτηρίζεται «στρατηγική» για την ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου. Δεν είναι λίγοι, μάλιστα, εκείνοι οι αστοί οικονομολόγοι και πολιτικοί, που τη θεωρούν καθοριστική για το μέλλον. Ιδιαίτερα σε συνθήκες οικονομικής κρίσης αυτή η ιδέα και οι πρακτικές της ΕΚΕ κρίνεται, από το Ελληνικό Δίκτυο για την ΕΚΕ, στο οποίο συμμετέχουν 120 επιχειρήσεις, ότι μπορούν και πρέπει να συμβάλουν ώστε να μην απαξιωθούν οι επιχειρήσεις στη συνείδηση των εργαζομένων. Ωστε να πέσει ακόμα πιο βαρύ το πέπλο που καλύπτει την εκμεταλλευτική και βάρβαρη φύση του καπιταλιστικού συστήματος.

Αυτό που επιδιώκεται να αποκρυφτεί και μέσα από την ΕΚΕ είναι η πραγματική αιτία που γεννά τις οικονομικές κρίσεις του καπιταλισμού: Η υπερσυσσώρευση εμπορευμάτων και κεφαλαίων, και ταυτόχρονα η μικρή αγοραστική δύναμη των εργαζομένων που δεν επιτρέπει την κατανάλωσή τους. Από τη μια όλο και περισσότερος συσσωρευμένος πλούτος και από την άλλη όλο και πιο δύσκολα να τα βγάζουν πέρα τα λαϊκά στρώματα. Είναι σε τελευταία ανάλυση η κύρια αντίφαση του καπιταλισμού, η οποία δεν μπορεί να ξεπεραστεί: Η κοινωνικοποίηση της εργασίας και η ατομική ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της. Το γεγονός ότι άλλος παράγει με την εργασία του (οι εργαζόμενοι) και άλλος καρπώνεται τα κέρδη από αυτή (οι καπιταλιστές).

Σε περίοδο παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, ο Κωνσταντίνος Μίχαλος, πρόεδρος του Εμπορικού Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθήνας, πρότεινε - από τη δική του ταξική σκοπιά - οι εργαζόμενοι να περιοριστούν σε λιγότερες ώρες εργασίας και χαμηλότερους μισθούς για να ανακουφιστούν οι επιχειρήσεις. Είπε επίσης κυνικά, σχετικά με την ΕΚΕ: «Σε μια εποχή, όπου οι πολίτες ανησυχούν για τη δουλειά και το εισόδημά τους, οι επιχειρήσεις ανησυχούν για τη βιωσιμότητά τους». Και συμπλήρωσε: «Η ΕΚΕ αποτελεί το στοιχείο που, σε χαλεπούς καιρούς, θα διαφοροποιήσει τις επιχειρήσεις αυτές σε σχέση με τον ανταγωνισμό και θα ενισχύσει τις άμυνές τους απέναντι στην κρίση».

Αναφορικά με την οικονομική κρίση, ο Νίκος Αναλυτής σημειώνει πως «όλη αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει στην υπονόμευση της εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας που έχει ο κόσμος προς τις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα τις μεγάλες». Γι' αυτόν, όπως συνολικά για τους καπιταλιστές, το ζητούμενο είναι να «αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στις αγορές» στη συνείδηση των εργαζομένων.

Οι πρακτικές της ΕΚΕ όχι μόνο δεν αποτελούν κόστος, αντίθετα συμβάλλουν στην κερδοφορία των επιχειρήσεων, στην ανταγωνιστικότητά τους. Ο Κ. Μίχαλος αναφέρει γι' αυτό: «Υπάρχουν δράσεις, όπως για παράδειγμα οι πρωτοβουλίες εθελοντισμού, που δε στοιχίζουν τίποτα. Επιπλέον υπάρχουν και πρακτικές, οι οποίες μπορούν ακόμη και να μειώσουν τα λειτουργικά κόστη της επιχείρησης, όπως η εξοικονόμηση ενέργειας και η ανακύκλωση».

Πρόκειται για το γνωστό λαϊκό ρητό «μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα». Δηλαδή: Το να «ενθαρρύνουν» οι επιχειρήσεις τους εργαζομένους τους να συμμετέχουν σε εθελοντικά προγράμματα, το διαφημίζουν ως στοιχείο που καθιστά τις ίδιες «ευαισθητοποιημένες» και «υπεύθυνες». Διπλή δουλειά για τους εργαζόμενους, και μάλιστα απλήρωτη, για το μπάλωμα αναγκών που θα έπρεπε να καλύπτονται αποκλειστικά από το κράτος. Να σημειωθεί ότι πρόκειται για σοβαρά ζητήματα Υγείας, Ειδικής Αγωγής, Περιβάλλοντος, Παιδείας, κ.ά., τα οποία χρήζουν σταθερής, σχεδιασμένης κρατικής παρέμβασης.

Δεύτερον: Ο εκσυγχρονισμός του εξοπλισμού μιας επιχείρησης, οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας, οι πρακτικές που μειώνουν τα λειτουργικά κόστη της επιχείρησης πλασάρονται από αυτή ως «κοινωνική ή περιβαλλοντική υπευθυνότητα».

Τρίτον: Οπως σημείωσε η υπουργός Εξωτερικών, Ντόρα Μπακογιάννη, «το κράτος δεν μπορεί να τα κάνει όλα για όλους και έτσι η ιδιωτική πρωτοβουλία αποκτά ιδιαίτερη σημασία». Πράγματι, η ΕΚΕ ανοίγει τις πόρτες, ώστε η εισβολή των επιχειρήσεων σε μια σειρά από τομείς της κοινωνίας να έρθει σαν ώριμο φρούτο. Καθοριστικός παράγοντας θα είναι η διοικητική μεταρρύθμιση «Καποδίστριας 2», όπου μια σειρά από κοινωνικές υπηρεσίες θα περάσουν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι επιχειρήσεις θα εμφανιστούν σαν «ευεργέτες» για επενδύσεις. Σε περιόδους οικονομικής κρίσης προσφέρεται περισσότερο το έδαφος, ώστε αυτή η εισβολή να βαφτιστεί «κοινωνική υπευθυνότητα». Εν ολίγοις παρουσιάζουν τις επενδύσεις τους, τη σταδιακή ιδιωτικοποίηση της Υγείας, της Παιδείας, της Ανακύκλωσης, κ.ά., ως ευαισθησία για την κοινωνία και το περιβάλλον.

«Η κρίση στην οικονομία δεν έχει απλώς κλονίσει τις αγορές - έχει πληγώσει τις σχέσεις εμπιστοσύνης στις οποίες εδράζεται το οικοδόμημα της ελεύθερης αγοράς. Η κοινωνία αντιμετωπίζει με δυσπιστία τις εταιρείες και ό,τι αυτές αντιπροσωπεύουν. Το χάσμα μεταξύ κοινωνίας και επιχειρηματικότητας ολοένα και βαθαίνει. Σε αυτό το δύσκολο περιβάλλον η ΕΚΕ μπορεί να βοηθήσει στη γεφύρωση της απόστασης επιχειρηματικότητας και κοινωνίας», τονίζει ακόμα η Ντ. Μπακογιάννη. Το χάσμα είναι υπαρκτό και βαθύ. Είναι η μεγάλη αντίφαση που προαναφέραμε και που δε λύνεται στα πλαίσια του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Το ζητούμενο για την αστική τάξη και τους αστούς πολιτικούς είναι να συγκαλυφτεί αυτή η πραγματικότητα. Το ζητούμενο για τους εργαζόμενους πρέπει να είναι ακριβώς το αντίθετο.