Ενα υπέροχο τοπίο στη μέση του Ευβοϊκού, «γαρνιρισμένο» με βουνά. Μια όμορφη γωνιά της Ελλάδας, με άριστη ρυμοτομία, δρόμους φαρδιούς, δεντροφυτεμένους και καθαρούς. Μια πόλη με ένδοξο παρελθόν και ζωντανό μέλλον.

Η Ερέτρια βρίσκεται στη νότια Εύβοια και απέχει 95 χλμ. από την Αθήνα (μέσω Χαλκίδας) ενώ από τον Ωρωπό με το φέρι η διαδρομή διαρκεί 35 λεπτά. Οσοι ζουν στην πολύβοη πρωτεύουσα, μια ημερήσια εκδρομή στην Ερέτρια σίγουρα θα τους αποζημιώσει.

Μαζί με τη Χαλκίδα υπήρξαν κατά την αρχαιότητα οι σπουδαιότερες πόλεις της Εύβοιας. Κατά μία εκδοχή το όνομά της το οφείλει στο μυθικό ιδρυτή της τον Ερετριέα, γιο του Τιτάνα Φαέθοντα ή Φαέθονα. Κάποιοι υποστηρίζουν πως ετυμολογικά το όνομά της προέρχεται από τη λέξη ερέτης=κωπηλάτης, γιατί οι κάτοικοί της ήταν σπουδαίοι ναυτικοί και άριστοι κωπηλάτες. Είναι μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Ελλάδας, της οποίας η πρώτη κατοίκηση χάνεται στα βάθη των αιώνων. Στο χώρο της υπήρχε ζωή τουλάχιστον από τη μυκηναϊκή περίοδο. Για πρώτη φορά μνημονεύεται ως «Ειρέτρια» από τον Ομηρο στη Β΄ Ραψωδία της Ιλιάδας. Το 490 π.Χ. οι Πέρσες κατέστρεψαν την πόλη. Λείψανα των κτιρίων της αρχαϊκής Ερέτριας έχουν εντοπιστεί σε διάφορα σημεία της. Στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. λειτούργησε στην πόλη φιλοσοφική σχολή, γνωστή ως Ερετριακή σχολή. Η πόλη παρέμεινε στη μακεδονική επικυριαρχία μέχρι το 198 π.Χ., οπότε υπέστη την επίθεση των Ρωμαίων. Στην Ερέτρια δε βρίσκεται τίποτα που να θυμίζει Βυζάντιο, Φραγκοκρατία και Τουρκοκρατία. Είναι η μόνη ελληνική πόλη πάνω στην οποία δεν κτίστηκε μεταγενέστερα άλλη νεότερη. Η ζωή έσβησε με τη ρωμαϊκή κατοχή και ξανάναψε με τον εποικισμό των κατοίκων των Ψαρών. Μετά την καταστροφή του νησιού τους (20/6/1824), οι Ψαριανοί έκαναν νέα τους πατρίδα τον τόπο της αρχαίας Ερέτριας με το όνομα Νέα Ψαρά.

Οι επισκέπτες της πόλης θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα. Θαυμαστά εκθέματα διαφόρων εποχών φιλοξενεί το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης. Εξέχουσα θέση κατέχουν τα γλυπτά του ναού του Δαφνηφόρου Απόλλωνα και ιδιαίτερα το σύμπλεγμα του Θησέα με την αμαζόνα Αντιόπη. Τα ευρήματα χρονολογικά καλύπτουν όλο το φάσμα κατοίκησης της περιοχής. Στο μουσείο εκτίθενται κεραμική όλων των περιόδων, γλυπτά και ανάγλυφα της Αρχαϊκής, Κλασικής και Ελληνιστικής Εποχής, χάλκινα αντικείμενα, ειδώλια, είδη από την Ανατολή, κοσμήματα από χρυσό, ασήμι, χαλκό, φαγεντιανή (πόρπες, αλυσίδες, σκουλαρίκια, κλπ.), λυχνίες και οπλισμός. Στον προθάλαμο του Μουσείου εκτίθενται γλυπτά του 4ου αι. π.Χ. και επιγραφές, μία από τις οποίες είναι σε γραφή «βουστροφηδόν».

Το Αρχαίο θέατρο είναι το πιο εντυπωσιακό αρχαιολογικό μνημείο της Ερέτριας. Σύμφωνα με τα αρχιτεκτονικά λείψανα της σκηνής, πρέπει να κατασκευάστηκε αρχικά τον 5ο αι. π.Χ., μετά την περσική καταστροφή και την ανοικοδόμηση της πόλης, ενώ η περίοδος της μεγαλύτερης ακμής του ήταν ο 4ος αι. π.Χ. Η χωρητικότητά του υπολογίζεται σε 6.300 θεατές και η μορφή του παρουσιάζει ομοιότητες με το θέατρο του Διονύσου στην Αθήνα. Μετά την καταστροφή της Ερέτριας από τους Ρωμαίους το θέατρο ανακατασκευάστηκε με πιο ευτελή υλικά. Σήμερα, δυστυχώς, λείπει το μεγαλύτερο τμήμα από τις σειρές των εδωλίων. Εντυπωσιακά, όμως, παραμένουν τα λείψανα της σκηνής και κυρίως η θολωτή υπόγεια δίοδος που οδηγούσε στο κέντρο της ορχήστρας.

Ο ναός του Δαφνηφόρου Απόλλωνα είναι ακόμα ένα σημαντικό μνημείο της πόλης. Αποτελούσε το ιερό τέμενος του Απόλλωνα, το θρησκευτικό κέντρο και το βασικό χώρο λατρείας της αρχαίας πόλης. Ο πρώτος ναός χρονολογείται στα γεωμετρικά χρόνια. Δίπλα του, αποκαλύφθηκε ένα άλλο αψιδωτό κτίσμα, το αρχαιότερο στην Ερέτρια, το λεγόμενο Δαφνηφόριο, που συνδέεται με την πρώιμη λατρεία του Απόλλωνα στους Δελφούς. Από το θαυμάσιο γλυπτό διάκοσμό του σώζονται τμήματα της ανάγλυφης παράστασης που κοσμούσε το δυτικό αέτωμα, όπου εικονιζόταν η Αμαζονομαχία. Στο χώρο σήμερα είναι ορατά μόνο τα θεμέλια του υστεροαρχαϊκού ναού, καθώς και τα λείψανα των γεωμετρικών ναών που αποκαλύφθηκαν στα κατώτερα στρώματα.

Από τα πιο ενδιαφέροντα μνημεία της αρχαίας Ερέτριας είναι το Ισείον, ναός αφιερωμένος στην Ισιδα και σε άλλες αιγυπτιακές θεότητες. Κατασκευάστηκε γύρω στον 4ο αι. π.Χ. και πλαισιωνόταν από διάφορα άλλα κτίσματα και βοηθητικούς χώρους. Η εισαγωγή της λατρείας της Ισιδας και των αιγυπτιακών θεοτήτων στον ελληνικό χώρο έγινε κατά την ελληνιστική περίοδο από Ελληνες εμπόρους, που ήρθαν από την Αίγυπτο, μετά την ενοποίηση του τότε γνωστού κόσμου. Η λατρεία τους, μάλιστα, στην Ερέτρια έχει διαπιστωθεί και επιγραφικά. Η σπουδαιότερη επιγραφή βρίσκεται αριστερά του προδόμου του κυρίως ναού και είναι χαραγμένη σε ασβεστολιθικό κυβόλιθο. Ο ναός ανοικοδομήθηκε μετά το 198 αι. π.Χ.

Περίλαμπρη η Οικία με τα Μωσαϊκά, που κατασκευάστηκε το 370 αι. π.Χ. Ιδιαίτερα σημαντικό το μωσαϊκό δάπεδό της με παραστάσεις Νηρηίδος σε Ιππόκαμπο, μάχες Αριμασπών και Γρυπών, Σφιγγών και Λεφυτών. Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της οικιακής αρχιτεκτονικής των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων.

Ενα ακόμα αξιοθέατο της πόλης είναι το σπίτι του Κανάρη, το οποίο χτίστηκε το 1847. Είναι ένα διώροφο νεοκλασικό οικοδόμημα στο οποίο κατοίκησε έως το 1864. Το κτίριο σώζεται, αλλά δεν είναι επισκέψιμο αφού ανήκει σε ιδιώτη.

Με μια μικρή γραφική γέφυρα, η πόλη της Ερέτριας ενώνεται με το Νησί των Ονείρων. Ενα νησάκι με πυκνή βλάστηση και καταπληκτική παραλία, στο οποίο υπάρχει ένα ξενοδοχειακό συγκρότημα (της δημοτικής επιχείρησης της πόλης) και μπορεί να το επισκεφθεί κανείς κατά τους μήνες που λειτουργεί το ξενοδοχείο.

Μετά την περιήγηση στα αξιοθέατα, οι επισκέπτες μπορούν να χαλαρώσουν σε κάποιο από τα μαγαζιά που υπάρχουν στον όμορφο παραλιακό της πεζόδρομο. Εκεί βρίσκει κανείς μπαράκια, καφετερίες, κρεπερί, πιτσαρίες, εστιατόρια και γραφικά ουζερί. Στα περίχωρά της υπάρχουν πολλές ταβέρνες.