Δίνοντας τον ορισμό της «εργατικής αριστοκρατίας», ο Λένιν την περιγράφει σαν «το στρώμα των αστοποιημένων εργατών, που είναι πέρα για πέρα μικροαστικό ως προς τον τρόπο της ζωής του, το μέγεθος των απολαβών του και την όλη κοσμοθεωρία του». Για να προσθέσει με έμφαση ότι «πρόκειται για αληθινούς πράκτορες της αστικής τάξης μέσα στο εργατικό κίνημα, για εργατικούς εντολοδόχους της τάξης των καπιταλιστών» και ακόμα «για αγωγούς του ρεφορμισμού και του σοβινισμού». Προειδοποιούσε μάλιστα ο Λένιν - προφητικά θα 'λεγε κανείς - πως «αν δεν κατανοηθούν οι οικονομικές ρίζες αυτού του φαινομένου, αν δεν εκτιμηθεί η πολιτική και η κοινωνική του σημασία, δεν μπορεί να γίνει ούτε βήμα στον τομέα της λύσης των πρακτικών καθηκόντων του κομμουνιστικού κινήματος».

Οι κλασικοί του μαρξισμού, ερμηνεύοντας τις συνθήκες γέννησης αυτού του φαινομένου, το συνδέουν ευθέως με την ίδια την ανάπτυξη του καπιταλισμού, την εμφάνιση του μονοπωλίου και του ιμπεριαλισμού. Εξετάζοντας έτσι την πολιτική συμπεριφορά της εργατικής τάξης της Αγγλίας, ο Ενγκελς γράφει χαρακτηριστικά το 1882 ότι «απολαβαίνουν μακαριότατα (...) το αποικιακό μονοπώλιο της Αγγλίας και το μονοπώλιό της στην παγκόσμια αγορά». Δέκα χρόνια αργότερα θα εκτιμήσει πως με την «κατάρρευση του βιομηχανικού μονοπωλίου της Αγγλίας, η αγγλική εργατική τάξη θα χάσει την προνομιακή της θέση».

Στην ανάπτυξη του καπιταλισμού στο ανώτατο στάδιό του, τον ιμπεριαλισμό, τη δυνατότητα δηλαδή των μονοπωλίων για τεράστια υπερκέρδη σε βάρος ολόκληρων ηπείρων και λαών, αποδίδει και ο Λένιν τη δημιουργία και συντήρηση της «εργατικής αριστοκρατίας». «Είναι ευνόητο - γράφει ο ηγέτης της Οχτωβριανής Επανάστασης - ότι με ένα τόσο γιγάντιο υπερκέρδος (γιατί είναι πάνω από το κέρδος που απομυζούν οι καπιταλιστές από τους εργάτες της χώρας "τους") μπορεί να εξαγοράζονται οι εργατικοί ηγέτες και το ανώτερο στρώμα της εργατικής αριστοκρατίας». Ακριβώς πάνω σε αυτή τη βάση, στο βάθεμα των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και στην κυριαρχία των μονοπωλίων σε όλο το εύρος της κοινωνικής ζωής κάθε καπιταλιστικής χώρας, γενικεύεται σταδιακά και το φαινόμενο της εργατικής αριστοκρατίας, αλλά και η διάσπαση της εργατικής τάξης, η εμφάνιση και ανάπτυξη μικροαστικών αντιλήψεων μέσα στο εργατικό κίνημα της κάθε χώρας. Και, τέλος, η αποτύπωση αυτής της διάσπασης ως σύγκρουσης δύο γραμμών μέσα στο συνδικαλιστικό κίνημα: Της ριζοσπαστικής επαναστατικής γραμμής και της ρεφορμιστικής, οπορτουνιστικής.

Στη χώρα μας η μεταπολεμική καπιταλιστική ανάπτυξη, η δημιουργία ενός μεγάλου σχετικά καπιταλιστικού κρατικού τομέα με τα μονοπώλιά του και στις μέρες μας η δυνατότητα για αξιοποίηση κονδυλίων από την ΕΕ είναι το οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον πάνω στο οποίο αναπτύχθηκε η εργατική αριστοκρατία, είναι η οικονομική βάση του σύγχρονου οπορτουνισμού. Οι πληρωμένες θέσεις στις διάφορες επιτροπές του «κοινωνικού εταιρισμού», τα ποικίλα «προγράμματα», οι πολύμορφες «επιδοτήσεις» κρατικές και κοινοτικές, οι θέσεις στις διοικήσεις ΔΕΚΟ, τα συμβούλια και παρασυμβούλια κρατικών οργανισμών - στο όνομα μάλιστα της «αυτοδιαχείρισης» - αλλά και τα υπερκέρδη των εγχώριων μονοπωλίων από τις επενδύσεις στις χώρες των Βαλκανίων είναι τα όπλα στα χέρια του αστικού κράτους και των μονοπωλίων για τη συγκρότηση και διαιώνιση της εργατικής αριστοκρατίας.