(Του απεσταλμένου μας ΝΙΚΟΥ ΑΝΤΩΝΑΚΟΥ).--

Με την τελευταία ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Η Σκόνη του Χρόνου», η οποία είναι το δεύτερο μέρος της τριλογίας του που μελετά τον περασμένο αιώνα και αναζητά τις νέες προοπτικές του αιώνα που αρχίσαμε να διανύουμε, τελειώνει απόψε το 49ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Λογικό θα ήταν, κάτω από άλλες προϋποθέσεις, όλοι εμείς που, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, πήραμε μέρος στις διεργασίες του, αλλά και οι Ελληνες θεατές, ο ελληνικός λαός γενικότερα, να είχαμε βγάλει τα ατομικά και συλλογικά συμπεράσματά μας. Τα βγάλαμε;

Φυσικά, όχι! Γιατί τίποτα στο φεστιβάλ δεν οδηγούσε προς μια τέτοια κατεύθυνση. Οι διοργανωτές, η φύση του φεστιβάλ, η κυβερνητική πολιτιστική πολιτική, τελικά, δεν έχει τέτοιους σκοπούς και τέτοιους προσανατολισμούς. Εκείνο που ενδιέφερε όλους τους υπεύθυνους, το σύστημα δηλαδή που δημιούργησε και συντηρεί το φεστιβάλ, ήταν το γνωστό και χυδαίο «να περάσουμε καλά». Τίποτα άλλο πιο χρήσιμο και πιο ωφέλιμο δεν υπήρχε στην ατζέντα.

Εμείς, πάντως, που θεωρούμε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες μέρος, θετικό ή αρνητικό, της πορείας του κόσμου, σκύψαμε, όσο μας επέτρεπαν οι δυνάμεις μας και οι συνθήκες, πάνω στα δρώμενα του φεστιβάλ και καταλήξαμε σε κάποιες πρώτες διαπιστώσεις. Διαπίστωση γενική και πολύ ανησυχητική: Οι νέες ταινίες, εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων, ελληνικές και ξένες, και κυρίως αυτές του διαγωνιστικού, απέχουν παρασάγγας από τα πραγματικά κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα του καιρού μας. Ακόμα και ταινίες που προέρχονται από πρώην σοσιαλιστικές χώρες, Ρουμανία, Σερβία, δεν ένιωσαν την ανάγκη να ερευνήσουν τις αιτίες της παλινόρθωσης του καπιταλισμού στις χώρες τους και τις νέες συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί σε αυτές. Αλλά και οι ταινίες από χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου, Ασία Αφρική, Λατινική Αμερική, δε φάνηκε να τις απασχόλησαν η τραγική πολιτική, οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα της περιοχής τους. Το ίδιο, βέβαια, ισχύει και για την Ευρώπη, Ελλάδα, Γαλλία, Ισπανία. Για την Ευρώπη των 30 εκατ. ανέργων, για την Ευρώπη των 50 εκατ. που ζούνε κάτω από το όριο της φτώχειας. Για την Ευρώπη της ανασφάλειας, των χαμηλών συντάξεων, των μισθών πείνας, της άθλιας και αποδυναμωμένης κρατικής παιδείας, της άθλιας και τραγικής δημόσιας υγείας, των εκατομμυρίων μεταναστών. Για να μην αναφερθούμε στον πόλεμο, στις στρατιωτικές εισβολές, στην παγκόσμια οικονομική κρίση...

Μήπως, όμως, είχαμε, τουλάχιστον, κινηματογραφικές προτάσεις; Προτάσεις στη φόρμα; Δυστυχώς, και εδώ κυριάρχησε η μετριότητα και ο συντηρητισμός. Και τα δυο σοβαρά αυτά φαινόμενα, που είναι φαινόμενα του καιρού μας, θα μπορούσε, για παράδειγμα, να αποτελούσαν μέρος του προβληματισμού του φεστιβάλ. Να έμπαινε, τουλάχιστον, το ερώτημα: Το μέλλον του κινηματογράφου στον καινούριο αιώνα!

Μην ψάχνεται ψύλλους στα άχυρα. Ο,τι σοβαρό και σκεπτόμενο παίχτηκε στο φεστιβάλ έχει να κάνει με τα αφιερώματα και τις «σπέσιαλ προβολές». Στα τμήματα, δηλαδή, του φεστιβάλ που λειτουργούνε με παλιές, κυρίως, ταινίες και με παλαιότερους σκηνοθέτες. Ο σημερινός κόσμος, ο κόσμος που επιλέχτηκε από το φεστιβάλ να εκπροσωπήσει την εποχή μας, το διαγωνιστικό πρόγραμμα και τα άλλα «μοντέρνα» κομμάτια του, «νέες ματιές», «ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες» στον κινηματογράφο, «ειδικά» τμήματα, να τα ονομάσουμε έτσι, είναι μικρός και μίζερος κόσμος. Κόσμος χωρίς ανάσες και προοπτικές. Κόσμος χωρίς ποίηση!

Οι παραπάνω επιλογές του φεστιβάλ, τελικά, δεν εκθέτουν μόνον το ίδιο. Εκθέτουν και τον σημερινό κινηματογράφο. Εκθέτουν τους πρωτοεμφανιζόμενους και δευτεροεμφανιζόμενους σκηνοθέτες του κόσμου. Εμείς - και όσοι άλλοι σαν εμάς - που έχουμε μια σφαιρική αντίληψη της παγκόσμιας παραγωγής, γνωρίζουμε, πολύ καλά μάλιστα, πως δεν είναι αυτός ο νέος παγκόσμιος κινηματογράφος. Δεν είναι μόνον αυτός ο νέος παγκόσμιος κινηματογράφος. Υπάρχουν και ταινίες, πρωτοεμφανιζόμενων και δευτεροεμφανιζόμενων δημιουργών, που «διυλίζουν τον κώνωπα»! Που ερευνούν, που σκέφτονται, που προτείνουν. Αυτές οι ταινίες, όμως, δε χωράνε στα «έτοιμα πακέτα» από τα οποία διαλέγουν οι υπεύθυνοι του φεστιβάλ και φτιάχνουν το πρόγραμμά τους. Δεν αποτελούν, δε δέχονται να γίνουν μέρος μιας προκαθορισμένης αισθητικής και ιδεολογικής προκάτ πρότασης. Να τσουβαλιαστούν μαζί με τα εμπορικά προϊόντα των πολυεθνικών γραφείων διανομής, να στηρίξουν εμπορικές εκστρατείες...

Θα μαλλιάσει η γλώσσα μας να καταγγέλλουμε τις μίζερες και γεμάτες σκοπιμότητες επιλογές. Το Φεστιβάλ κατ' όνομα, μόνο, είναι γιορτή. Στην ουσία είναι, πρέπει να είναι, ένα πεδίο προβληματισμού, μελέτης και προτάσεων. Ο κινηματογράφος είναι, πρέπει να είναι ο καθρέφτης, ένας απ' τους καθρέφτες του κόσμου. Στις οθόνες του πρέπει να αντανακλώνται όλες οι ανθρώπινες αγωνίες, όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Και να αντανακλώνται με καλαίσθητες εικόνες, προσιτές στον άνθρωπο.