Στην εισηγητική της ομιλία η Αλ. Παπαρήγα ανέδειξε τα βασικά ζητήματα των Θέσεων και η συζήτησε που ακολούθησε, με την κατάθεση πολλών ερωτήσεων, έδωσε τη δυνατότητα να φωτιστούν αρκετές πλευρές που σχετίζονται με τα θέματα της κομματικής οικοδόμησης και ισχυροποίησης των Οργανώσεων, την ανάδειξη στελεχών, τις προϋποθέσεις για τη συγκρότηση του Αντιιμπεριαλιστικού Αντιμονοπωλιακού Δημοκρατικού Μετώπου. Απόσπασμα από τη συζήτηση που ακολούθησε παραθέτουμε ευθύς αμέσως:

-- Ποιες οι θέσεις για την Κομματική οικοδόμηση στους κλάδους και για την καθυστέρηση που παρατηρείται;

-- Στις Θέσεις δίνονται επεξεργασμένες κατευθύνσεις. Θα σας πω ένα πράγμα. Από το 15ο και 16ο Συνέδριο μπήκε το θέμα της αναδιάταξης των κομματικών δυνάμεων. Το κύριο είναι να οργανώνονται οι κομματικές μας οργανώσεις στη βάση την παραγωγική, την κλαδική. Δεν εγκαταλείπεις τις εδαφικές Οργανώσεις αλλά ο κύριος όγκος των δυνάμεων πρέπει να είναι εκεί. Αλλά και οι εδαφικές Οργανώσεις πρέπει να έχουν προσανατολισμό κατά κλάδο και στην εργατική τάξη και στους μικρομεσαίους. Ηταν δύσκολο να περάσει αυτός ο προσανατολισμός. Για όλα τα κομμουνιστικά κόμματα η κύρια δουλειά τους ήτανε: συνδικαλιστικό κίνημα και μετά εδαφική δουλειά, δηλαδή, τα τοπικά, αυτό που λέμε, προβλήματα.

Η αναδιάταξη των δυνάμεων προχώρησε, αυξήθηκαν οι κλαδικές οργανώσεις, αλλά εδώ θέλει αποφασιστικά συγκέντρωση των καλύτερων κομματικών δυνάμεων σε αυτή τη δουλειά. Εδώ υπάρχουν και αναστολές. Ακόμα και με αδυνάτισμα άλλων μετώπων πάλης. Αλλωστε η δουλειά στην εργατική τάξη περιλαμβάνει όλα τα προβλήματα, και τα εργασιακά και τα περιβαλλοντικά και τα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Τώρα δεν μπορώ να μπω σε περισσότερες λεπτομέρειες, άλλωστε οι Θέσεις βάζουν ζητήματα, έχουν πρόταση αμέσως μετά το Συνέδριο να προχωρήσουμε σε πανελλαδική σύσκεψη που να φωτίσουμε ακόμη πιο αναλυτικά τη δουλειά στην εργατική τάξη κλπ και καινούρια μέτρα να επεξεργαστούμε. Δεν είναι δυνατόν ένα Συνέδριο να μπει σε λεπτομέρειες. Συγκεντρώνει την προσοχή στα κύρια.

-- Ο Γιώργος Ρούσης εκτιμά, με βάση άρθρο του που έστειλε για τον προσυνεδριακό διάλογο, ότι το Κόμμα διολισθαίνει σε μια εξιδανίκευση της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ επί εποχής Στάλιν. Συμφωνείτε με αυτή την άποψη;

-- Να μου επιτραπεί να κάνω μια προσωπική παρατήρηση. Θα μπορούσε αυτά που έγραψε να τα είχε γράψει με ένα πιο συντροφικό ύφος. Οταν παίρνεις μέρος σε ένα διάλογο το κάνεις για να βοηθήσεις, να διορθώσεις το Κόμμα. Εν πάση περιπτώσει ο καθένας έχει το ύφος του. Αλλά ας το αφήσουμε αυτό. Είναι προσωπική μου παρατήρηση, μπορεί να πέφτω κι έξω. Επί της ουσίας. Καταρχήν πρέπει να πω ότι αυτό που λέει σταλινικό κόμμα... δεν είμαστε ούτε σταλινικό, ούτε μπρεζνιεφικό, ούτε κόμμα του Λένιν. Αλλο πράγμα όταν λέμε λενινιστικό κόμμα, είναι το πώς επεξεργάστηκε ο Λένιν τη θεωρεία του Κόμματος. Είμαστε Κομμουνιστικό Κόμμα, ούτε σταλινικό, ούτε λενινιστικό, ούτε τίποτα από αυτά. Τι θα πει σταλινικό; Αυτόν τον όρο τον χρησιμοποιεί ο αντίπαλος.

Το δεύτερο. Εμείς κρίνουμε καταρχήν την περίοδο εκείνη στα ντοκουμέντα. Οικοδομήθηκαν οι βάσεις του σοσιαλισμού; Δηλαδή έγινε η κολεκτιβοποίηση, έγιναν τα σοβχόζ; Σε εκείνη τη φάση δεν μπορούσε να είναι γενικευμένα τα σοβχόζ. Εγινε. Νικήθηκαν οι τσιφλικάδες και οι κουλάκοι; Ακόμα ο Λένιν έβαζε το ζήτημα: Μέτωπο με τους τσιφλικάδες και τους κουλάκους, σύμμαχοι οι μικροϊδιοκτήτες αγρότες και η φτωχή αγροτιά. Και μάλιστα ο Στάλιν πολλές φορές γράφει, διόρθωνε κι έλεγε μη λέτε απαλλοτρίωση των τσιφλικάδων και των κουλάκων, απαλλοτρίωση της τσιφλικάδικης και κουλάκικης ιδιοκτησίας, γιατί απαλλοτρίωση του τσιφλικά σημαίνει τον σκοτώνω, ας πούμε. Εμείς θέλουμε να πάρουμε την ιδιοκτησία. Αλλο τώρα, από εκεί και πέρα, τι όπλα είχαν οι τσιφλικάδες και οι κουλάκοι... Πέρα από τα πυροβόλα όπλα κρατούσαν τη σοδειά και πείναγε ο κόσμος, το μεγαλύτερο όπλο.

Ο μικροϊδιοκτήτης αγρότης που ήταν με τη σοσιαλιστική επανάσταση ήταν στο πλευρό της σοβιετικής εξουσίας, είχε μικρό κλήρο κι ελάχιστη παραγωγικότητα. Σκεφτείτε, εδώ τώρα ο μικρός κλήρος δεν έχει μεγάλη παραγωγικότητα, σκεφτείτε τότε που ήταν με την αξίνα... Τον όγκο της παραγωγής τον είχαν οι τσιφλικάδες και οι κουλάκοι, στάρι, όλα τα προϊόντα για να φάει ο κόσμος. Και αυτοί τα κρατούσαν. Ηταν και το θέμα της πείνας και κάνανε τις δικές τους δουλειές. Τα πούλαγαν όπως ήθελαν, ανέβαζαν τις τιμές. Εκεί λοιπόν έγινε μια μεγάλη μάχη.

Εγινε με επιθετικό τρόπο η κολεκτιβοποίηση; Εγινε. Εκ των υστέρων, μετά από 30-40 χρόνια, αφού έχεις πετύχει κάτι, μπορείς με την ηρεμία σου να πεις, θα μπορούσε να γίνει έτσι ή αλλιώς... Εκ των υστέρων πείρα. Την ώρα της μάχης και με εμφύλιο πόλεμο, με ιμπεριαλιστική περικύκλωση, πώς; Λύθηκε αυτό το ζήτημα; Δεν ξέρω αν ο Ρούσης λέει ότι δεν έγιναν οι σοσιαλιστικές παραγωγικές σχέσεις; Αυτές έγιναν.

Προχώρησε, έζησε καλύτερα ο λαός; Λύθηκαν ορισμένα προβλήματα; Λύθηκαν. Δηλαδή τι πρέπει να πούμε; Οτι δε λύθηκαν; Και ακόμα κι αν ο Χρουτσόφ είπε για την ειρηνική συνύπαρξη, όπως την εννοούσε, παρ' όλα αυτά η ΕΣΣΔ έστελνε διεθνιστική βοήθεια. Δε βλέπουμε ότι μετά το 20ό Συνέδριο τέλειωσε, έπαψε να υπάρχει σοσιαλισμός. Γιατί με αυτή τη λογική του Ρούση θα χωριστούμε έτσι. Ο σοσιαλισμός ήταν μέχρι το 20ό και μετά δεν ήταν τίποτα... Εγινε παρέκκλιση.

Εμείς υπερασπιζόμαστε και τη διεθνιστική βοήθεια που έστελνε η ΕΣΣΔ μετά. Δεν είναι μαύρο - άσπρο. Δεν ξέρω τι θέλει να πει, γιατί βάζει για τη βίαιη κολεκτιβοποίηση. Εμείς θεωρούμε ότι λύθηκε το πρόβλημα εναντίον των τσιφλικάδων και των κουλάκων. Κι έχει σημασία και για το σήμερα. Οταν θα γίνει σοσιαλισμός στην Ελλάδα, όλοι οι βιομήχανοι θα μας παραδώσουν τις βιομηχανίες τους και θα πούνε πάρτε τα; Θα είναι σκληρή η σύγκρουση. Και θα είναι και με τους συμμάχους τους, ανώτερα μεσαία στρώματα κλπ. Δεν κατάλαβα δηλαδή. Βεβαίως θα υπάρξει και η βία, δεν το κρύβουμε.

Αλλο ζήτημα. Μέσα στις Θέσεις υπάρχουν ορισμένα ζητήματα της περιόδου εκείνης, που όμως δεν ολοκληρώσαμε τον προβληματισμό και κάνουμε ορισμένες νύξεις, δεν εξιδανικεύουμε τίποτα, γιατί δεν έχουμε την απαιτούμενη βιβλιογραφία. Ο,τι γράψαμε μέσα σε αυτό το ντοκουμέντο - σας διαβεβαιώ πως αγοράσαμε φωτοτυπίες από αρχεία, από συζητήσεις, από ντοκουμέντα σοβιετικά, δεν τα βγάλαμε από το κεφάλι μας, δεν είμαστε τόσο φαντασιόπληκτοι... - τα μελετήσαμε.

Σε αυτά δεν έχουμε βρει την απαιτούμενη βιβλιογραφία και δεν ξέρουμε τι υπάρχει, την ψάχνουμε. Ποια ζητήματα βάζουμε εκείνης της περιόδου; Βάζουμε έναν προβληματισμό για τα σοβιέτ, τώρα ο Ρούσης άμα δε θέλει να το δει, δεν το είδε. Ποιο; Τα σοβιέτ ήταν οργανωμένα με βάση την παραγωγική μονάδα και οι αντιπρόσωποι οι εκλεγμένοι έβγαιναν από την παραγωγική μονάδα, την παραγωγική επιχείρηση. Υπήρχαν τα σοβιέτ των εργατών, των αγροτών κλπ. Στη συνέχεια τα σοβιέτ μετατρέπονται σε παραγωγικά. Καθιερώνεται το γενικό εκλογικό δικαίωμα. Θεωρείται δημοκρατικό η βάση να εκλέγει το κέντρο.

Δεν είναι έτσι. Το πιο δημοκρατικό είναι η άμεση και η έμμεση αντιπροσωπευτική δημοκρατία γιατί είχες το δικαίωμα της ανάκλησης και τον ανακαλούσες τον άλλο. Και στην Κούβα αυτό κάνουνε. Τον ανακαλούσες. Εδώ μας απασχολεί τι, πως κλπ. Και θέλουμε να δούμε πια το ρόλο του Κόμματος και των σοβιέτ. Αλλά δεν είναι σωστό να πούμε ότι ξεκινούσε από μια αντίληψη της δημοκρατίας, γιατί από την άλλη μεριά, πιθανόν εκείνη την περίοδο, τα παραγωγικά σοβιέτ να προκαλούσαν και μια στενότητα. Η συνείδηση της εργατικής τάξης δεν ήταν αναπτυγμένη. Και το κλαδικό σοβιέτ πάλι μπορεί να σου πει ότι ήταν δεμένο με την κλαδική αντίληψη. Δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα.

Είναι άλλο πράγμα, ξαναλέω, αν μια λαθεμένη λύση οδηγήσει σε μια γενικευμένη ιδεολογικά λαθεμένη άποψη. Εγώ σας λέω ότι ένα Κόμμα μπορεί να κάνει και μια οπορτουνιστική επιλογή σε μια στιγμή και να μη γίνει οπορτουνιστικό Κόμμα. Καταλαβαίνετε, να κάνει ένα λάθος και να το διορθώσει.

Η διαπάλη που γινόταν μέσα στην κοινωνία με τη διαστρωμάτωση που είχε η κοινωνία δεν είχε έκφραση στο Κόμμα; Ο οπορτουνισμός τι είναι; Ο οπορτουνισμός δε γεννιέται μέσα στο Κόμμα, είναι η αντανάκλαση της πίεσης της κοινωνίας πάνω στο Κόμμα. Η ιδεολογική διαπάλη ήταν έντονη. Με τους τροτσκιστές, με τον Μπουχάριν και με όλους αυτούς, τον Ζινόβιεφ, τον Κάμενεφ κλπ. Οι οποίοι ήταν αντίπαλοι της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Αυτή η διαπάλη οδήγησε αυτούς τους ιδεολόγους να μετατραπούν πραγματικά σε εμπόδια. Εκείνη την περίοδο πώς λύνονταν τα ζητήματα; Δεν ήταν μια διαπάλη θεωρητική, όπως κάναμε εμείς το 1991 με το 13ο Συνέδριο.

Και να σας πω και κάτι άλλο. Δε δικαιολογείται στην Ελλάδα, που έχουμε ζήσει σε άλλες συνθήκες την πάλη με τον οπορτουνισμό, του '68 και του '91, να μην καταλαβαίνουμε ότι οι οπορτουνιστές δεν είναι απλώς μια ιδεολογική διαφορά αλλά αντικειμενικά μπορούν να μετατραπούν σε όργανα του αντίπαλου.

Δεν έχουμε πει, άβατο στην κριτική για τον Στάλιν, έλεος πια. Αλλά υπάρχουν και κάποια όρια. Δηλαδή η ταξική πάλη δεν υπήρχε τότε; Ητανε φόρουμ η οικοδόμηση του σοσιαλισμού; Σεμινάριο;

Εγιναν ακρότητες; Εγώ σου λέω ότι μπορεί και να έγιναν. Αυτό θα μας μείνει σύντροφοι από εκείνη την περίοδο; Και στο κάτω κάτω ας τα πουν οι ίδιοι οι Σοβιετικοί, είμαστε εμείς μέσα στην ΕΣΣΔ, το '30 και το '35 να ξέρουμε; Πάμε να βγούμε απέξω και να κάνουμε τους έξυπνους; Ε, δεν είμαστε.

Ορισμένα πράγματα όμως θέλουν εξέταση. Οπως και τα διαφορετικά ρεύματα. Και στην περίοδο του Στάλιν υπήρχε αυτή η διαπάλη. Δε λέμε ότι δεν υπήρχε. Και άλλα θέματα μπορείς να εξετάσεις. Τη διάλυση της Γ' Διεθνούς. Δεν τα βγάζουμε όλα λάδι. Αλλά δε θα υιοθετήσουμε τη σταλινολογία, τέλειωσε.

-- Αναφέρεται στις Θέσεις πως έχουν γίνει βήματα για τη συγκρότηση του ΑΑΔΜ. Πιο συγκεκριμένα πώς το εννοούμε αυτό;

-- Μιλάμε για φύτρα, κάποια φύτρα τα οποία πρέπει να ενισχυθούν. Αυτές οι ευρύτερες συσπειρώσεις που υπάρχουν που έχουν και ταξικό προσανατολισμό και αντιιμπεριαλιστικό και αντιμονοπωλιακό, το ΠΑΜΕ, η ΠΑΣΥ μια συσπείρωση που γίνεται τώρα στους μικρομεσαίους, είναι μικρές συσπειρώσεις σε σχέση με αυτό που θέλουμε. Αρα εδώ πρέπει να ξεκαθαρίσουμε το εξής πράγμα. Τι είναι το Μέτωπο; Είναι μέτωπο πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων. Πολιτικές δυνάμεις δεν υπάρχουν. Και δεν υπάρχουν γιατί ακριβώς το κίνημα σήμερα δεν είναι σε ένα τέτοιο επίπεδο. Οταν είναι αυτή η κατάσταση στο εργατικό κίνημα, μπορείς να πιστέψεις ότι θα κάνεις Μέτωπο;

Το Μέτωπο θα είναι προϊόν, πριν από όλα, αλλαγών στο κίνημα στο κοινωνικό πεδίο. Δε λέω πρώτα θα γίνουν οι αλλαγές και μετά το Μέτωπο, αλλά θέλεις πολύ πιο ανεβασμένο κίνημα, που θα γεμίζει το Μέτωπο, με τη σειρά του το Μέτωπο να ενισχύει το κίνημα. Γι' αυτό, όταν λέμε να ανέβει η ταξική πάλη, αυτό έχει άμεση σχέση με το μέτωπο. Οταν λέμε η εργατική τάξη, οι ταξικές δυνάμεις, να ανοίξουν την πολιτική συμμαχιών με τους μικρομεσαίους για διάφορα θέματα, όπως το ωράριο, την κοινή δράση, αυτά όλα δημιουργούν προϋποθέσεις για το Μέτωπο. Οταν λέμε ισχυρό ΚΚΕ, βασικός παράγοντας για να δημιουργήσεις το Μέτωπο είναι να έχεις ισχυρό Κόμμα. Οταν λες πάλη κατά του οπορτουνισμού βοηθάς το Μέτωπο. Εχουν γίνει βήματα.

Το Μέτωπο, καταρχήν, θα χτιστεί από τα κάτω. Εμείς δε μιλάμε για Μέτωπο από τα κάτω, εμείς μιλάμε για κοινωνικοπολιτικό Μέτωπο, θέλει και από τα πάνω, κεντρικές πρωτοβουλίες του Κόμματος, αλλά αν από τα κάτω δε δέσεις κόσμο, συσπείρωση δυνάμεων στο επίπεδο της κάθε ΚΟΒ, δε φτάνει αυτό. Αλλά αυτό θα το μορφοποιήσεις και θα πιέσει και από τα πάνω. Σε αυτή τη φάση είμαστε.

-- Γράφεται και λέγεται ότι το Κόμμα κάνει σταλινική στροφή καθώς επίσης και ότι καταρρίπτεται η θέση ότι μπορεί να οικοδομηθεί σοσιαλισμός σε μια χώρα. Τι λέτε εσείς γι' αυτό;

-- Καταρχήν να προσθέσω κάτι για το επιχείρημα για τον Στάλιν. Πείτε μου μια περίοδο, ακόμα και την περίοδο που αν θέλετε υιοθετήθηκε το 20ό Συνέδριο, που το Κόμμα υιοθέτησε τη Σταλινολογία. Εσείς όλοι ξέρετε το Κόμμα από το 1974 και μετά. Εχετε δει κάνα Συνέδριο του Κόμματος που υιοθέτησε τη σταλινολογία; Ποτέ το Κόμμα μας δεν το έκανε αυτό. Δέχτηκε επίδραση σε άλλα θέματα, στρατηγικής, αλλά πείτε μου πότε το Κόμμα υιοθέτησε αυτά που μας λένε για επιστροφή. Ποτέ. Εγώ οργανώθηκα το 1961 στη νεολαία της ΕΔΑ. Τότε το 8ο Συνέδριο, οι παλιοί γνωρίζουν ποια ήταν η γραμμή του. Σας λέω ειλικρινά ποτέ δεν είχε γίνει τέτοια πλύση εγκεφάλου. Για την προσωπολατρία λέγανε. Δεν υιοθέτησε το Κόμμα μας - και γι' αυτό είμαστε περήφανοι - τη σταλινολογία ποτέ. Ξαναλέω, άλλο πράγμα να κάνεις μια κριτική σε εκείνη την περίοδο και άλλο η σταλινολογία. Δεν επιστρέψαμε λοιπόν, που λένε, μια ηγεσία του Κόμματος ή ένας πυρήνας της ηγεσίας γύρισε στον Στάλιν. Εσείς που είσαστε χρόνια μέλη του Κόμματος, μιλάω για τους παλαιότερους, θυμάστε τα χρόνια '70, '74 και μετά να γινόταν τέτοιος λόγος; Μπορεί να υπήρχαν μεμονωμένοι σύντροφοι που να έλεγαν... Εχετε δει ντοκουμέντα του Κόμματος που να μιλάνε γι' αυτά;

Το Κόμμα μας - και είμαστε περήφανοι γι' αυτό - δεν παρασύρθηκε σε αυτά τα πράγματα, σε αυτές τις θεωρίες. Και δεν είναι τυχαίο. Φαίνεται ότι το Κόμμα έχει αντισώματα από τότε που γεννήθηκε μέχρι και σήμερα.

Τώρα για το σοσιαλισμό σε μια χώρα. Η επανάσταση μπορεί να γίνει σε μια χώρα καθώς και η οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Καταρχήν ο Μαρξ, ο Ενγκελς, ο Λένιν τα είπανε, αλλά δεν τα πολυπροσέχαμε - άμα δε διαβάζουμε και καλά ή παίρνουμε ό,τι μας κατέβει επιλεκτικά - είπαν πραγματικά ότι η νίκη του σοσιαλισμού και το πέρασμα στον κομμουνισμό θα γίνει όταν επικρατήσει παγκόσμια ο σοσιαλισμός. Δεν είδαμε το πισωγύρισμα. Αισθανθήκαμε, και το γράφουν και τα ντοκουμέντα τότε, ότι είναι ανεπίστρεπτη η πορεία. Το γεγονός δηλαδή ότι δεν είχαμε επαγρύπνηση πάνω σε αυτό το πισωγύρισμα, δε σημαίνει ότι δεν οικοδομείται σοσιαλισμός σε μια χώρα.

Δεύτερον, δεν προσέξαμε τι είναι ο σοσιαλισμός. Θεωρούσαμε το σοσιαλισμό μια κοινωνία αυτοτελή, ενώ σαν ατελής βαθμίδα της κομμουνιστικής κοινωνίας, όχι νομοτελειακά, έχει και αυτό τον κίνδυνο. Οταν λοιπόν δε συνειδητοποιήσαμε τον κίνδυνο και δεν τον αντιπαλέψαμε, δεν μπορούμε να πούμε ότι ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να νικήσει και να οικοδομηθεί σε μια χώρα. Αλλο πράγμα σε όσες περισσότερες χώρες οικοδομείται, τόσο πιο εύκολη είναι η οικοδόμηση. Βεβαίως.

Ποιοι όμως τα λένε αυτά; Λένε το εξής πράγμα: 'Η παγκόσμια θα οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός ή θα υπάρχει ο καπιταλισμός. Μα μπορεί να γίνει παγκόσμια επανάσταση; Δε γίνεται αυτό το πράγμα, διότι η ίδια η ανάπτυξη του καπιταλισμού είναι ανισόμετρη και ούτε το κίνημα μπορεί να αναπτύσσεται ισόμετρα κλπ.

Να πω κι ένα άλλο. Τώρα θυμήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ ότι η Ελλάδα είναι ο αδύναμος κρίκος και μπορεί να γίνει αριστερή διακυβέρνηση; Αυτός είναι ο οπορτουνισμός, σαν τον υδράργυρο. Πάει από εδώ πάει από εκεί, δεν τους πιάνεις σε τίποτα. Το χαρακτηριστικό του οπορτουνισμού είναι ότι δεν τους πιάνεις, ότι μπορούν και ξεφεύγουν. Το 'πα έτσι, το είπα κι έτσι. Ενώ εμείς, τουλάχιστον, λέμε κάτι, μπορεί κάπου να είναι άγαρμπο, και φαίνεται το άγαρμπο, αυτοί αμέσως αν χρειαστεί το αναποδογυρίζουν. Και δε χρειάζεται να γίνει και κομματικό σώμα. Βγαίνει ο αρχηγός τους εκεί και το αναποδογυρίζει. Τώρα βγήκε ο Αλαβάνος και λέει πως η Ελλάδα είναι ο αδύνατος κρίκος και μπορεί να γίνει μεγάλη αντικαπιταλιστική αλλαγή.

Θέλει απάντηση και από τη θεωρία μας και από την πρακτική. Μια πλευρά να σας βάλω μόνο. Ποιο είναι το μεγάλο μας βάσανο. Το μεγάλο μας πρόβλημα είναι ότι ο ιμπεριαλισμός κατάφερε όχι να αδυνατίσει, να φέρει μεγάλο χτύπημα στο εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα στις ισχυρές καπιταλιστικές χώρες.

Κοιτάξτε τι γίνεται σήμερα στις ΗΠΑ. Ο κόσμος είναι στους δρόμους και πεινάει. Μιλάμε για νεόπτωχους. Εχετε δει καμιά κινητοποίηση; Ακόμα ακόμα να σας πω και για τον πόλεμο στο Ιράκ. Γίνανε κάποιες κινητοποιήσεις, ε δεν μπορεί να πει κάποιος ότι ήταν μαζικές, απλώς λες μπράβο έγινε και μέσα στην καρδιά του ιμπεριαλισμού.

Πάρτε τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία, για να δούμε αυτοί οι έξυπνοι που μας κάνουν εμάς κριτική, το Γαλλικό και το Ιταλικό Κόμμα, που ήταν ευέλικτα κόμματα, που είχαν 30% και μεγάλες θέσεις στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και παντού και κράτος εν κράτη και που όλοι τους βοήθαγαν και τους στήριζαν και τους θαύμαζαν. Κάνανε κι ελιγμούς και δεν ήταν και «σταλινικά» κόμματα. Πού κατάντησαν;

Και με την ευκαιρία πρέπει να αποκτήσουμε μια εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, όχι αυτοϊκανοποίηση και όχι να μην βλέπουμε τις αδυναμίες.

Να τα δούμε σε σχέση και με άλλα ΚΚ, που πέρασαν πολύ λιγότερα από ό,τι εμείς. Εμείς είχαμε δύο ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, μια το '44 και μια το '49, Κόμμα παράνομο, το τι έχουμε περάσει δε λέγεται. Παρ' όλα αυτά, το Κόμμα στέκεται 90 χρόνια. Αλλα διαλύθηκαν, άλλα έχασαν τον μπούσουλα.

Εδώ βγήκε ένας δημοσκόπος και είπε ότι το ΚΚΕ είναι παγκόσμια σταθερά σήμερα. Μην το πάρετε τώρα τοις μετρητοίς. Το λέω, ξέρετε, μη φτάνουμε ούτε στην αυτοϊκανοποίηση, γιατί θα είναι μεγάλη ζημιά. Από την άλλη μεριά να μην αισθανόμαστε ότι τέτοιες απόψεις μάς κολλάνε στον τοίχο. Οι εξελίξεις μάς δικαιώνουν, η κρίση του καπιταλισμού, αυτά που λέγαμε. Αλλά πρέπει να ξέρουμε καλά τις θέσεις μας και η κυκλοφορία του «Ρ» - κακώς δεν το είπα από την αρχή - δείχνει ότι δεν αρκεί κανείς να συμπαθεί το Κόμμα αλλά πρέπει να έχει και γνώσεις. Με την αγάπη στο Κόμμα - καλή είναι - δε βγαίνει, θέλει να έχεις και γνώσεις. Η κυκλοφορία του «Ρ» είναι πολύ πίσω από τις δυνατότητές μας. Και ο «Ρ» και η «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» είναι όπλα.