Πλούσια συζήτηση αναπτύχτηκε προχτές το βράδυ στην κατάμεστη αίθουσα συνεδρίων στον Περισσό, μεταξύ της ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Αλέκας Παπαρήγα και των εργατοϋπαλλήλων που παρακολούθησαν την παρουσίαση των Θέσεων της ΚΕ για το 18ο Συνέδριο του Κόμματος. Παραθέτουμε, στη συνέχεια, ορισμένες από τις ενδιαφέρουσες ερωτήσεις που υποβλήθηκαν καθώς και τις απαντήσεις που έδωσε η ομιλήτρια.

-- Στο σοσιαλισμό έχει προβάδισμα η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων ή των σχέσεων παραγωγής;

-- «Πρέπει να τα δούμε διαλεκτικά. Δεν μπορείς να τα ξεχωρίσεις αυτά τα δύο και να δώσεις βάρος στο ένα ή στο άλλο. Βεβαίως, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων - αυτό ισχύει γενικά, σε όλα τα συστήματα - εμποδίζεται όταν οι σχέσεις παραγωγής τις δυσκολεύουν. Επομένως, σε κάποια στιγμή αυτή η διαλεκτική σχέση διαταράσσεται και πρέπει να δώσεις τη λύση.

Να δούμε το θέμα ενταγμένο μέσα στην αντίληψή μας τι είναι σοσιαλισμός. Σοσιαλισμός δεν είναι ένα αυτόνομο κοινωνικό σύστημα. Είναι - ας το πω έτσι - η πρώτη φάση, η ατελής βαθμίδα, όπως έλεγε ο Μαρξ της κομμουνιστικής κοινωνίας και είναι λάθος να τον ταυτίσεις με τον κομμουνισμό, όπως είναι λάθος να αυτονομήσεις το σοσιαλισμό.

Υπάρχει μια περίοδος, όπου η εργατική τάξη έχει κερδίσει την πολιτική εξουσία. Πρέπει να προχωρήσει στην οικοδόμηση, να διαμορφώσει τις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής από την αρχή. Αυτό που θα πάρει από τον καπιταλισμό είναι να αξιοποιήσει την εργατική τάξη, τις δυνατότητές της και την εμπειρία της, να αξιοποιήσει την τεχνολογία, τα μηχανήματα, την επιστήμη που έχει αναπτύξει ο καπιταλισμός. Ομως, τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής πρέπει να τις τσακίσει.

Κι αυτή η οικοδόμηση των σχέσεων παραγωγής γίνεται μέσα σε συνθήκες οξυμένης ταξικής πάλης. Τα γνωρίσαμε αυτά στην ΕΣΣΔ. Στις σύγχρονες συνθήκες, επίσης, θα είναι οξυμένη η ταξική πάλη.

Η συζήτηση αυτή ξεκίνησε στην ΕΣΣΔ μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δηλαδή προχώρησε η οικοδόμηση των βάσεων του σοσιαλισμού, μεσολάβησε ο πόλεμος, γίνεται καταστροφή και παραγωγικών δυνάμεων - είχε μεγάλες καταστροφές η ΕΣΣΔ - τα πρώτα χρόνια ρίχνονται στην ανοικοδόμηση, είχαν καταστραφεί εργοστάσια, χώρια τα καινούργια προβλήματα, οικογένειες νεκρών κλπ. Γρήγορα ανασυγκροτείται και εκείνη τη στιγμή αρχίζουν και βλέπουν προβλήματα στην ανάπτυξη της σοβιετικής οικονομίας. Π.χ. στην αγροτική οικονομία, στην επάρκεια και την ποιότητα αγροτικών προϊόντων. Υπήρχαν ορισμένα προβλήματα που είχαν σχέση και με την παραγωγικότητα στη βιομηχανία.

Και αρχίζουν και συζητάνε. Τι φταίει; Πρέπει να δώσουμε το βάρος στην παραγωγή καταναλωτικών αγαθών, δε χρειάζεται να συνεχίσουμε με την υποδιαίρεση 1 (τα μέσα παραγωγής). Γίνονται διάφορες συζητήσεις.

Η ουσία είναι - τουλάχιστον εκεί καταλήγουμε εμείς, παίρνοντας υπόψη και όλες τις συζητήσεις που έγιναν - ότι σε εκείνη τη φάση έπρεπε να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής. Πιο συγκεκριμένα: Υπήρχαν στην αγροτική οικονομία δύο σχέσεις, υπήρχαν τα σοβχόζ που ήταν οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής και τα κολχόζ που ήταν ο συνεταιρισμός, η οποία ήταν μια κατώτερη μορφή κοινωνικοποίησης. Μια πλευρά ήταν αυτή, που δεν έλυσαν το ζήτημα προοδευτικά υπέρ των σοβχόζ.

Η άλλη πλευρά ήταν ολόκληρο το ζήτημα του σχεδιασμού. Ο σχεδιασμός δεν είναι ένα τεχνοκρατικό ζήτημα. Εχει να κάνει με τις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής. Ενα ζήτημα ήταν πώς ολόκληρη η εργατική τάξη, τα σοβιέτ κλπ., οι κάτω, οι πάνω, σε διαλεκτική σχέση μεταξύ τους, οργανώνουν το σχεδιασμό, παίρνοντας υπόψη τις αυξανόμενες ανάγκες της κοινωνίας, γιατί ο σοσιαλισμός παράγει για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών και όχι για το κέρδος. Εκεί επικράτησε η άποψη, μήπως πρέπει να χαλαρώσουμε τον κεντρικό σχεδιασμό; Μήπως ο κεντρικός σχεδιασμός δεν μπορεί να υπολογίσει σωστά τις κοινωνικές ανάγκες; Ενώ, αντίθετα, έπρεπε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που είχε ο κεντρικός σχεδιασμός, να ενισχυθεί και όχι να παραλύσει.

Εγιναν διάφορες προτάσεις. Μια από τις προτάσεις - έχουμε δημοσιεύσει και άρθρα στην ΚΟΜΕΠ - ήταν ότι υπέφερε από πλευράς επιστημονικής ο κεντρικός σχεδιασμός και προτάθηκε ότι έπρεπε να εκσυγχρονιστεί τεχνολογικά όλη η διαδικασία του σχεδιασμού. Και μάλιστα προτάθηκε ο ηλεκτρονικός εγκέφαλος, ο υπολογιστής που είχαν οι Σοβιετικοί, ότι έπρεπε να τεθεί στην υπηρεσία του σχεδιασμού. Υποτιμήθηκε αυτή η λύση, κι αντίθετα εκτιμήθηκε ότι ο σχεδιασμός πρέπει να αποκεντρωθεί.

Επομένως, η υστέρηση ήταν στις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής που εμπόδιζαν παραπέρα την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Και από κει και πέρα υπάρχει μια πορεία, όπου εμείς θεωρούμε ότι σταθμός - ας πούμε - αποτελεί το 20ό Συνέδριο, όπου εκεί, κατά κάποιον τρόπο, λαθεμένες απόψεις υπερισχύουν και εξελίσσονται σε μια παρέκκλιση. Πρέπει να σημειώσουμε το εξής: Λάθη μπορεί να κάνει ένα κόμμα. Μέχρι να φτάσουν να γίνουν παρέκκλιση, υπάρχει μια απόσταση που μπορεί να προληφθεί. Αν δεν προληφθεί, μετατρέπεται σε παρέκκλιση.

Και το συμπέρασμα που θέλουμε να βγάλουμε από αυτό έχει αξία και για το Κόμμα μας σήμερα. Κάτω από την πίεση αντικειμενικών υπαρκτών προβλημάτων, κάτω από την πίεση που ασκεί και ο ιμπεριαλισμός - γιατί η ΕΣΣΔ δεν οικοδόμησε το σοσιαλισμό ανεπηρέαστη και μακριά από την ιμπεριαλιστική επίθεση - κάτω λοιπόν από την πίεση πραγματικών προβλημάτων πρέπει να δώσεις και νέες λύσεις, ενδεχομένως, ή βελτιώσεις. Αν εκεί δε δώσεις τη σωστή λύση ή κάνεις ένα λάθος, μπορεί αυτό το λάθος να εδραιωθεί μέσα στη συνείδηση του κόμματος και να μετατραπεί σε παρέκκλιση. Αυτό πρέπει πάντα να το προσέχουμε. Διότι σε εκείνη τη διάρκεια της συζήτησης δεν υπήρχαν συνειδητοί προδότες, ήταν άνθρωποι που είχαν λάθος λύση ή και εκείνοι που είχαν τις σωστές δεν μπορούσαν ενδεχομένως να τις τεκμηριώσουν και να πείσουν. Είναι τέτοια σύνθετα ζητήματα. Και μην ξεχνάμε ότι ήταν η πρώτη φορά που οικοδομούνταν ένα σύστημα και ήταν άγνωστο πώς θα οικοδομηθεί.

Σήμερα, έχουμε το πλεονέκτημα να βγάλουμε την εκ των υστέρων πείρα. Είναι πιο εύκολο από απόσταση να δεις τα λάθη σου, παρά την ώρα που τα κάνεις. Γιατί δεν κάνεις συνειδητά λάθος. Και εκείνοι που τα κάνουν για να χτυπήσουν το κόμμα είναι πολύ λίγοι, αλλά με τα λάθη δημιουργείς κι αυτό το έδαφος».

-- Το ΚΚΕ έχει πρόταση πώς να αντιμετωπίσει η εργατική τάξη την κρίση; Το ΚΚΕ θα δώσει λύσεις για το πώς θα πορευτούν οι εργαζόμενοι όταν έρθει η κρίση στη χώρα μας;

-- «Εχει δυνατότητα κι ο καπιταλισμός να διαχειριστεί την κρίση. Δεν έχει ξεπεράσει τις αντιφάσεις και τις αντιθέσεις, αλλά έχει τη δυνατότητα. Και μια από τις δυνατότητες είναι να ενσωματώσει όλο το κίνημα, υπάρχει αυτός ο κίνδυνος.

Πρόταση; Πού θα την απευθύνουμε αυτή την πρόταση; Στη ΝΔ; Στο ΠΑΣΟΚ; Στην ΕΕ; Στον καπιταλισμό; Δεν έχει ανάγκη από την πρότασή μας. Θα την απευθύνουμε στην εργατική τάξη και στις άλλες αντιμονοπωλιακές κοινωνικές δυνάμεις.

Και η πρόταση τι θα είναι; Μέτρα; Η πρόταση πρέπει να είναι δρόμος πάλης. Μόλις προτείνουμε τα μέτρα θα πούνε "ευχαριστούμε πάρα πολύ"; Πώς θα σταματήσουν οι απολύσεις; Δε σταματάνε.

Εχεις λοιπόν πρόταση δρόμου πάλης: Συγκρότηση του Μετώπου, αντίσταση, αντεπίθεση για να ματαιώσεις ό,τι μπορείς, για να αποσπάσεις ό,τι μπορείς, για να ματαιώσεις τα χειρότερα και πάλη για λαϊκή εξουσία. Αυτή θα είναι η πρόταση. Και βεβαίως, μετά έχεις και αναλύσεις για τον τουρισμό, για κείνα, για τα άλλα, για την αγροτική οικονομία. Δηλαδή, θα έχεις άλλη πρόταση για την αντιμετώπιση της κρίσης;

Για τις απολύσεις. Είναι άλλο πράγμα να παλεύεις να μη γίνονται απολύσεις, για την προστασία των ανέργων. Η ΦΑΓΕ απολύει 25 γιατί δεν έχει την αναμενόμενη κερδοφορία. Είναι φυσικό να απολύσει. Πώς θα τις περιορίσεις; Μπορεί με τον αγώνα, για κάποιο λόγο, αν κάνεις απεργία διαρκείας και κλείσεις το εργοστάσιο, να τις πάρει πίσω. Θα βάλει όρο τη μείωση των μισθών. Εγώ δε λέω να μην παρεμβαίνουμε σε αυτά. Παρεμβαίνουμε και για τις απολύσεις. Αλλά εδώ, από τη στιγμή που η οικονομία βασίζεται στους καπιταλιστές και στις επενδύσεις τους, σου λένε γούστο μου να πάω τα λεφτά μου εκεί. Το Χρηματιστήριο τώρα πώς έπεσε; Τα πήραν όλοι και πάνε σε άλλες αγορές και αγοράζουν.

Δηλαδή είναι θέμα πρότασης; Είναι άλλο πράγμα, ένας συνδικαλιστής που απολύθηκε, να τον ξαναπάρουν. Προτείνεις μέτρα προστασίας των ανέργων, αποκαλύπτεις γιατί κάνουν τις απολύσεις και ασκείς πίεση.

Εμείς έχουμε κι άλλα μέτρα κατά της ανεργίας. Π.χ. Δε λέμε να προσληφθούν τώρα οι νοσηλεύτριες και όλο το προσωπικό που λείπει από τα νοσοκομεία; Πρόταση στον κόσμο, που να πιάνει όλα τα προβλήματα.

Στον εργάτη πρέπει να πας δίπλα του. Και να αποκαλύπτεις γιατί κλείνει το εργοστάσιο. Στο κάτω - κάτω κλείνει για την κερδοφορία. Και τι πρόταση να κάνεις, να μην κλείσει το εργοστάσιο; Θα καταλήξεις στη στήριξη του εργοδότη. Κι έπειτα υπάρχει ο ανταγωνισμός, το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό.

Εμείς τι λέμε; Στήριξη όλων των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας για όσο γίνεται μεγαλύτερη αυτάρκεια, για να μην έχεις εξάρτηση από άλλες καπιταλιστικές χώρες.

Αυτή είναι η πρότασή μας. Και το σκύλο χορτάτο και την πίτα ολόκληρη δε γίνεται. Επομένως, κάνεις πρόταση πάλης και τι είδους κίνημα χρειάζεται».

-- Οι Θέσεις λένε ότι στο 20ό Συνέδριο έγινε οπορτουνιστική παρέκκλιση. Αυτό γιατί είχε επίδραση στο σοσιαλισμό; Ο σοσιαλισμός είναι υπόθεση της εργατικής τάξης ή του Κομμουνιστικού Κόμματος; Εκτός αν την εξουσία την έχει το ΚΚ και όχι η εργατική τάξη. Υπάρχουν κατά διαστήματα στις Θέσεις ονομαστικές αναφορές. Τα πρόσωπα παίζουν ρόλο;

-- «Οταν λέμε ότι στο 20ό Συνέδριο έγινε οπορτουνιστική στροφή, δε σημαίνει ότι έπαψε να υπάρχει σοσιαλισμός. Μην τα μπερδεύουμε. Υπήρχε παρέκκλιση, ας το πούμε, αλλά δεν ανατράπηκε ο σοσιαλισμός. Η ανατροπή έγινε με την περεστρόικα. Είναι άλλο αν στην πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού κάνεις λάθη, βεβαίως αυτά κάποια στιγμή, αν δεν τα διορθώσεις και είναι σοβαρά, σε φέρνουν καπάκι, αλλά δεν είναι σωστό να πούμε ότι ο σοσιαλισμός υπήρχε μέχρι το 20ό και μετά υπήρχε καπιταλισμός. Ούτε αστική τάξη υπήρχε, ούτε καπιταλιστές. Τα καπιταλιστικά φύτρα και της αντεπανάστασης άρχισαν να διαμορφώνονται στην περεστρόικα. Και ο σοσιαλισμός παρέμεινε μέχρι τότε. Με προβλήματα, με κινδύνους. Αναπτύχθηκαν οι κίνδυνοι ανατροπής του.

Η εργατική τάξη είναι στην εξουσία. Αλλά εδώ, τι είναι το κόμμα; Βεβαίως, ο σοσιαλισμός είναι η εργατική εξουσία, δεν είναι η εξουσία του κόμματος, αλλά το κόμμα είναι η πρωτοπορία της τάξης. Μην τα ξεχωρίζουμε αυτά. Και να το πούμε καθαρά: Αν το κόμμα κάνει λάθος, αυτό θα επιδράσει και στην τάξη. Κάποιες φορές αντιμετωπίζουμε την εργατική τάξη με κάποια εξιδανίκευση. Η πρωτοπόρα, η επαναστατική δύναμη σήμερα στην Ελλάδα, ποια είναι; Η εργατική τάξη. Αντικειμενικά. Υποκειμενικά είναι; Οχι. Δηλαδή, δεν μπορείς να πεις καλή η εργατική τάξη, κακό το κόμμα. Αν το κόμμα κάνει στραβές, δυστυχώς θα μπολιαστεί και η εργατική τάξη.

Κι, αν θέλετε, αυτό ήταν το μεγάλο πρόβλημα στην ΕΣΣΔ. Ο σοσιαλισμός δεν ανατράπηκε από μια επανάσταση λαϊκή. Ανατράπηκε από τα πάνω. Κι ακριβώς αυτό ήταν που μας έκανε να ψάξουμε από την αρχή της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Γιατί αυτό δεν μπορούσε να γίνει σε ένα βράδυ ούτε από ένα πρόσωπο. Οπως επίσης λέμε ότι η διαπάλη και τα ρεύματα υπήρχαν και προ του 20ού. Γινόταν διαπάλη, απλώς δεν είχε επικρατήσει το οπορτουνιστικό ρεύμα. Και στις Θέσεις προσπαθήσαμε να συμπυκνώσουμε το εξής: Στραβοπατάς, κάνεις λάθη από ανεπάρκεια, ανικανότητα, επειδή έχεις να αντιμετωπίσεις νέα προβλήματα, κι αφού στραβοπατάς δεν το βλέπεις έγκαιρα να το διορθώσεις, μετά έρχεται το δεύτερο λάθος. Δηλαδή, δεν πήδησε ο οπορτουνισμός από κάποια μυαλά κακά κι ανάποδα, που αν αυτοί δεν ήταν στην καθοδήγηση του Κόμματος θα ήταν κάποιοι άλλοι καλύτεροι. Ο οπορτουνισμός έχει ρίζες μέσα, είναι η αντανάκλαση της πίεσης του ιμπεριαλισμού, είναι οι δυσκολίες στην οικοδόμηση του συστήματος μέσα στην ιμπεριαλιστική περικύκλωση, δεν είναι νομοτέλεια ο οπορτουνισμός, αλλά εξηγείται. Επομένως, η διαπάλη προϋπήρχε.

Δεύτερο. Εμείς δεν εξηγούμε τα πράγματα από τα πρόσωπα. Βεβαίως, ο Γραμματέας του κόμματος, είναι ο Γραμματέας, αλλά είναι η συνολική πορεία του κόμματος. Και λέμε το 20ό Συνέδριο. Δε λέμε ο Χρουστσόφ. Ούτε μπορείς να τα αποδώσεις σε έναν άνθρωπο, εδώ σημαίνει ότι υπήρχε συνολικότερο πρόβλημα μέσα στο κόμμα, και όχι ένα πρόσωπο. Δεν ήταν ένα πρόσωπο που άλλαξε το κόμμα.

Για τον Αντρόποφ γιατί γίνεται αυτή η νύξη. Για να ξεχωρίζουμε, για να θυμάται ο κόσμος. Μπορούσες να μη βάλεις και κανένα όνομα. Εκείνη την περίοδο, η ΚΕ του ΚΚΣΕ βάζει ζητήματα. Υπάρχουν ομιλίες του Αντρόποφ, να το πω έτσι, σαν Γραμματέας της ΚΕ, που αναφέρεται σε κινδύνους ιδεολογικής παρέκκλισης. Βάζει ζητήματα να ξανακοιταχτούν. Ηταν λίγο το διάστημα, μετά δεν επανεμφανίζεται αυτή η τάση. Δεν μπορούμε όμως να κρίνουμε, ούτε σε βάθος τι έβαζε ο Αντρόποφ - ήταν σύντομο το διάστημα - για να είσαι σίγουρος ότι εννοούσε αυτό που εμείς σήμερα σκεφτόμαστε. Και με μεγάλη προσοχή το βάζουμε στις Θέσεις».

-- Το 18ο Συνέδριο είναι συνέδριο αντεπίθεσης και προϋπόθεση είναι το ισχυρό ΚΚΕ. Πώς μπορεί να γίνει αυτό για να μπορέσουμε να δώσουμε την προοπτική στον εργαζόμενο λαό; Για παράδειγμα, να μπούμε μπροστά να εμποδίσουμε απολύσεις, για τα ασφαλιστικά ταμεία;

-- «Ισχυρό ΚΚΕ, αν δεν είμαστε μπροστάρηδες, δεν νοείται. Ενα από τα στοιχεία δύναμης του ΚΚΕ είναι η σωστή γραμμή του. Δύναμη στο ΚΚΕ είναι ανά πάσα στιγμή, στις στροφές κλπ., να έχει την κατάλληλη τακτική για να προωθείται αυτή η στρατηγική. Δύναμη του Κόμματος, πριν απ' όλα, είναι η οικοδόμησή του στους τόπους δουλειάς, για τη συμμετοχή εργατών, η κοινωνική σύνθεση των Οργάνων, το δέσιμο με τις μάζες, όλα αυτά είναι δύναμη.

Και βεβαίως πρέπει, ειδικά σε συνθήκες παγκόσμιας υποχώρησης του κινήματος, πρέπει αυτός που λέει είμαι κομμουνιστής να βγαίνει μπροστά. Με αυτήν την έννοια λέμε ότι πρέπει να ανεβάσουμε την απαιτητικότητα από τον εαυτό μας και τα στελέχη και τα μέλη. Και πρωτοπόρος να είσαι στις θυσίες, στη συμπεριφορά σου, στη ζωή σου, σε όλα, αν είσαι απεργοσπάστης...

Επομένως, ο άλλος το Κόμμα δεν μπορεί να το δει αφηρημένα, το βλέπει και στο πρόσωπο του κάθε συντρόφου. Ομως, είπες και κάτι άλλο. Αν δεν καταφέρουμε να σταματήσουμε τις απολύσεις, αν δεν καταφέρουμε οι τράπεζες να δώσουν τα λεφτά στους δανειολήπτες, τότε; Δηλαδή, θέλουμε να επιλυθούν προβλήματα, που αν θέλετε αναφέρονται στην καρδιά της στρατηγικής, και με αυτόν το συσχετισμό δύναμης, και θα φταίει το Κόμμα;

Αλλο πράγμα λέμε εμείς: Πέρα από τις αντικειμενικές δυσκολίες, ή και τα υποκειμενικά προβλήματα που έχει ο καθένας, εμείς πρέπει να δουλεύουμε τέλεια, να το πω έτσι. Να μην επαναπαυόμαστε, να απαιτούμε να δουλεύουμε όσο γίνεται καλύτερα. Τα αποτελέσματα δεν εξαρτώνται μόνο από εμάς.

Να το ξεκαθαρίσουμε, και να το πούμε με καλό τρόπο στον κόσμο: Δεν μπορεί να πηγαίνεις στο ΠΑΣΟΚ και στη ΝΔ και να ζητάς από το ΚΚΕ να σου λύσει τα ζητήματα. Δε θα λύσει το ΚΚΕ τα προβλήματα. Θα λύνονται ή θα αμβλύνονται με βάση την πρόοδο της ταξικής πάλης. Και σήμερα η ταξική πάλη είναι χαμηλή. Εχουμε δυνάμεις με ταξικό προσανατολισμό, αλλά ο ρεφορμισμός κυριαρχεί στο συνδικαλιστικό κίνημα, όπως και ο εργοδοτικός συνδικαλισμός. Το μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων δεν είναι γραμμένο στα σωματεία, δεν παίρνουν μέρος στις αρχαιρεσίες. Εμείς έχουμε ευθύνη σε αυτά, μη φορτωνόμαστε όμως ευθύνες, γιατί δε λύνουμε τα προβλήματα του κόσμου.

Τον εργαζόμενο πρέπει να τον ζήσεις καθημερινά, δεν μπορεί να τον θυμάσαι μόνο στις αρχαιρεσίες. Βέβαια, κι εμείς δεν έχουμε χρόνο. Δεν μπορεί, πρέπει να βελτιωθεί ο τρόπος δουλειάς μας στις μάζες. Δεν έχουμε άλλη λύση. Ο,τι και να κάνουμε, και να τα δώσουμε όλα, θα φτάσει ένα σημείο που δε θα φτάνει αυτό που δίνεις».