Οι συστηματικές παρεμβάσεις που κάνει το αστικό κράτος -το κράτος των μονοπωλίων- με στόχο να διατηρήσει όσο γίνεται περισσότερο τις διαμορφωμένες, κάθε φορά, ισορροπίες στις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, μπορεί να μεταθέτουν το αναπόφευκτο ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης για αργότερα, η ύπαρξη όμως και μόνο των κρίσεων αυτών, επιβεβαιώνουν την μαρξιστική άποψη ότι η πορεία εξέλιξης του καπιταλισμού είναι ταυτισμένη με τακτικές οικονομικές κρίσεις, που έχουν περιοδικό χαρακτήρα, και μπορούν να εμφανιστούν με διαφορετικές μορφές.

Από αυτή την άποψη το κεντρικό ζήτημα που απασχολεί δεν είναι τόσο ο χαρακτήρας των μέτρων - που έχουν και αυτά τη σημασία τους ? που παίρνονται αυτές τις μέρες σε ΗΠΑ και ΕΕ αλλά το φαινόμενο της ίδια της κρίσης. Οι κυκλικές οικονομικές κρίσεις είναι ο μόνιμος εφιάλτης του κεφαλαίου και της άρχουσας τάξης, αφού κατά τη διάρκειά τους, παράλληλα με τη βάρβαρη επιθετικότητα που εκδηλώνεται σε βάρος των εργαζομένων από την άρχουσα τάξη στο σύνολό της, γίνονται τα μεγάλα ξεκαθαρίσματα ανάμεσα στις διάφορες ομάδες της οικονομικής ολιγαρχίας, με τη μαζική καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, την τεράστια αύξηση των πτωχεύσεων και επιχειρηματικών χρεοκοπιών και στη συνέχεια οδηγούν στη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου.

Οι οικονομικές κρίσεις είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής να διατηρούν τη συνεχή αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου. Η ρίζα, δηλαδή, της εμφάνισής τους, είναι οι εκμεταλλευτικές σχέσεις που κυριαρχούν στην κοινωνία, η ίδια η βασική αντίθεση του καπιταλισμού: Η αντίθεση ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και τον ατομικό τρόπο ιδιοποίησης των αποτελεσμάτων της. Αυτό όμως προδικάζει ταυτόχρονα και το αναπόφευκτο της διαιώνισης των κρίσεων, όσο η βασική αυτή αντίθεση δεν ανατρέπεται και δεν αντικαθιστάται από διαφορετικές, ανώτερες ως προς τις καπιταλιστικές, σχέσεις παραγωγής τις σοσιαλιστικές.

Με δεδομένο ότι ο καπιταλιστής κερδίζει τόσο περισσότερα, όσο περισσότερο εκμεταλλεύεται την εργατική δύναμη στη διαδικασία της παραγωγής, έχει άμεσο ενδιαφέρον να διευρύνει όσο γίνεται περισσότερο την ίδια την παραγωγή. Οχι για να ικανοποιήσει ανάγκες της κοινωνίας, αλλά για να καταφέρει να πουλήσει περισσότερα εμπορεύματα και να τσεπώσει, έτσι, την κλεμμένη, από τον εργάτη, υπεραξία. Ζητούμενο όμως είναι, να προωθήσει στην αγορά και να πουλήσει τα εμπορεύματα που παράγονται στο σύνολό τους, αφού μόνο έτσι εξασφαλίζεται η αναπαραγωγή του κεφαλαίου και δίνεται συνέχεια στην καπιταλιστική διευρυμένη παραγωγή. Αρα, για να υπάρχει κέρδος και συνέχεια της παραγωγικής διαδικασίας, πρέπει να υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στο μέγεθος της παραγωγής και τη δυνατότητα υλοποίησης (πώλησης) των εμπορευμάτων. Ωστόσο, η δίψα του κάθε ξεχωριστού καπιταλιστή και των κεφαλαιοκρατών στο σύνολό τους για ολοένα και μεγαλύτερα κέρδη, αναβαθμίζει σε νομοτέλεια του συστήματος, τον άναρχο χαρακτήρα ανάπτυξης της παραγωγής, παράγοντας που νομοτελειακά οδηγεί την καπιταλιστική οικονομία σε αλλεπάλληλες ανατροπές της παραπάνω ισορροπίας. Γιατί; Επειδή οι μεν καπιταλιστές, προκειμένου να αυξήσουν τα κέρδη τους αυξάνουν συνεχώς την παραγωγή, αλλά οι εργαζόμενοι λόγω των περιορισμένων εισοδημάτων τους, δεν είναι σε θέση να αυξήσουν την κατανάλωσή τους, με αποτέλεσμα τα εμπορεύματα να παραμένουν στα ράφια. Τότε ξεσπούν οι γνωστές κρίσεις υπερπαραγωγής, που συνοδεύονται από τη ραγδαία πτώση της παραγωγής, το κλείσιμο παραγωγικών μονάδων, μεγάλη άνοδο της ανεργίας, πτώση των μισθών, τριγμούς στο τραπεζικό σύστημα κ.ο.κ. Οταν κάποια στιγμή επέρχεται η νέα ισορροπία και η οικονομία αρχίζει να μπαίνει στις επόμενες φάσεις του οικονομικού κύκλου, την αναζωογόνηση και την εκ νέου ανάπτυξη, έχουν ήδη δημιουργηθεί οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για το ξέσπασμα της επόμενης κρίσης υπερπαραγωγής.

Σήμερα, φαίνεται πως υπάρχει ανάγκη του προσδιορισμού της σχέσης που μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στην κρίση που εκδηλώθηκε στον χρηματοπιστωτικό τομέα, κύρια στις ΗΠΑ, και την φάση του οικονομικού κύκλου στην οποία βρίσκονται οι καπιταλιστικές οικονομίες. Κατά πόσο, δηλαδή, αυτή η, κλαδική ας πούμε, κρίση, είναι ο προάγγελος για το πέρασμα στη φάση της κρίσης του οικονομικού κύκλου συνολικά.

Οι αρχικές κρίσεις που εμφανίστηκαν την περίοδο του καπιταλισμού, παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχαν τα υπολογιστικά μέσα και οι στατιστικές που διαθέτουμε σήμερα, μπορούσαν να υπολογιστούν με απόλυτη ακρίβεια αρκετούς μήνες πριν ξεσπάσουν. Η μεγάλη πλειοψηφία των καπιταλιστικών επιχειρήσεων δραστηριοποιούνταν σε έναν κλάδο παραγωγής, είχαν περιορισμένο πελατολόγιο, έκαναν σχεδόν καθημερινά «ταμείο». Η επικείμενη κρίση υπερπαραγωγής, χωρίς να σημαίνει ότι μπορούσε να αντιμετωπιστεί, εντοπίζονταν έγκαιρα, μέσα από την μείωση των παραγγελιών, την πτώση των εισπράξεων, την αύξηση των στοκαρισμένων εμπορευμάτων.

Η σύγχρονη εικόνα σήμερα είναι εντελώς διαφορετική. Η ουσία των εκμεταλλευτικών σχέσεων παραγωγής δεν έχει αλλάξει στο παραμικρό, αλλά οι επιχειρηματικοί όμιλοι λειτουργούν έχοντας καταργήσει κάθε γεωγραφικό σύνορο και κάθε όριο ανάμεσα σε σφαίρες και κλάδους οικονομικής δραστηριότητας. Οι μεγάλοι χρηματοοικονομικοί οίκοι, μερικοί από τους οποίους οδηγήθηκαν αυτές τις μέρες σε χρεοκοπία, είναι ταυτόχρονα: Τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρίες, κοινωνικοασφαλιστικοί οργανισμοί και συνταξιοδοτικά ταμεία, εταιρίες διαχείρισης χαρτοφυλακίων, επιχειρήσεις σε κλάδους της ενέργειας, των μεταφορών, των τηλεπικοινωνιών, πολυεθνικές τροφίμων, εισαγωγείς, εξαγωγείς, μεσάζοντες, κατασκευαστές κτιρίων και υποδομών, οτιδήποτε μπορεί να φανταστεί κανείς και ταυτόχρονα επιχειρήσεις που -με σκοπό το ακόμα μεγαλύτερο κέρδος- δραστηριοποιούνται με τον τζόγο των χρηματαγορών και τις «αγορές των παραγώγων προϊόντων», παίζοντας πότε κεφάλαια που πράγματι έχουν στην κατοχή τους, πότε κεφάλαια που ...προσδοκούν ότι θα αποκτήσουν.

Αυτοί οι μονοπωλιακοί καπιταλιστικοί κολοσσοί, που διαχειρίζονται κεφάλαια τα οποία είναι πολλαπλάσια του ΑΕΠ δεκάδων χωρών μαζί και ταυτόχρονα έχουν τη δυνατότητα να εμφανίζονται, την ίδια στιγμή, σε όλα τα πλάτη και τα μήκη της υδρογείου, στην πραγματικότητα δεν κάνουν ποτέ «ταμείο». Εχοντας στην κατοχή τους τεράστια πραγματικά κεφάλαια, αλλά και αμέτρητα τσουβάλια με διάφορους τίτλους (που έχουν αξία μόνο κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις), διαθέτουν απίστευτη ισχύ, ωστόσο ανά πάσα στιγμή μπορεί να αποδειχθεί ότι δεν διαθέτουν «τίποτα».

Αυτό έγινε με τις στεγαστικές τράπεζες στις ΗΠΑ, αυτό συνέβη με την ΛΗΜΑΝ ΜΠΡΑΔΕΡΣ. Αποδείχθηκε ότι όταν υποχρεώθηκαν να κάνουν «ταμείο», αυτό δεν είχε καμιά απολύτως σχέση με την εμφανιζόμενη ισχύ που διέθεταν στα χαρτιά. Είναι, μάλιστα, ενδεικτικό ότι για να καλυφθεί, προσωρινά, αυτό το «τίποτα», ο Μπους ζήτησε από το Κογκρέσο «ένεση» 700 δισεκατομμυρίων δολαρίων, όσο δηλαδή είναι ο παραγόμενος στην Ελλάδα πλούτος τεσσάρων χρόνων!

Είναι κατανοητό ότι κάτω από αυτές τις συνθήκες της απίστευτης περιπλοκότητας στην κίνηση των κεφαλαίων, μαζί με τις εθνικές, τις διακρατικές, τις περιφερειακές και άλλου είδους παρεμβάσεις, τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις της προηγούμενης δεκαετίας, την εκτόνωση της υποβόσκουσας κρίσης με εξαγωγές κεφαλαίων στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και τη δυνατότητα που απέκτησαν οι πολυεθνικές για μαζική παραγωγή εμπορευμάτων που διατίθενται στα ιμπεριαλιστικά κέντρα, αλλά παράγονται με σημαντικά χαμηλότερο κόστος σε άλλες χώρες, δε συνέβαλαν μόνο στη νέα υπερσυσσώρευση κερδών και κεφαλαίων και στη δημιουργία γιγαντιαίων επιχειρηματικών ομίλων. Παράλληλα, καμουφλάρισαν, ακόμα περισσότερο, σε σχέση με το παρελθόν, τον οικονομικό κύκλο των καπιταλιστικών οικονομιών και τις φάσεις του, έχοντας όμως δημιουργήσει και τέτοιες προϋποθέσεις, ώστε να θεωρείται βέβαιο ότι η εμφάνιση της επόμενης κρίσης, που θα αγκαλιάσει ολόκληρο το φάσμα της οικονομίας, θα προκαλέσει τριγμούς, που θα είναι ασύγκριτα εντονότεροι από κάθε προηγούμενους.

Σε κάθε περίπτωση, οι κρίσεις που εμφανίζονται σε κάποιους κλάδους (όπως είναι στις μέρες μας ο χρηματοπιστωτικός τομέας) ή σε κάποιες ξεχωριστές περιοχές, με άλλα λόγια οι λεγόμενες κλαδικές και περιφερειακές κρίσεις, δεν είναι τίποτα άλλο από μία μορφή αποκάλυψης της κρίσης που μαστίζει συνολικά τον καπιταλισμό, στο πεδίο των οικονομικών -παραγωγικών σχέσεων και όχι μόνο. Είναι κρίσεις που, περιορίζουν πρόσκαιρα, την εκδήλωση της δυσαρμονίας - ανισορροπίας που υπάρχει στις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, με περιορισμένη μορφή, σε κάποιο επιμέρους τομέα. Το να προσδιορίσεις, από εκεί και πέρα, με απόλυτη ακρίβεια τη στιγμή που θα εμφανιστεί η κρίση συνολικά, δεν είναι απλά μια πολύ δύσκολη υπόθεση, αλλά μια προσπάθεια που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι το «τίποτα» και το εκ των υστέρων αποδεδειγμένο ελλειμματικό «ταμείο» που αποκαλύπτεται στις μέρες μας για κάποιους μεγάλους πολυεθνικούς ομίλους, δεν αφορά μόνο αυτούς ή και κάποιους ανταγωνιστές τους. Αφορά και τις ίδιες τις οικονομίες των καπιταλιστικών χωρών, όπου η οικονομική κρίση ενυπάρχει και είναι θέμα χρόνου η αποκάλυψή της. Με αυτή την έννοια, θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο, ότι και το «ταμείο» της ?ανάπτυξης, που μας παρουσιάζουν οι διάφορες αστικές κυβέρνησης και η κυβέρνηση της δικής μας χώρας, δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που φαίνεται με την πρώτη ματιά. Η εικόνα που μας δείχνουν είναι το αποτέλεσμα των πολλαπλών παρεμβάσεων κράτους-κεφαλαίου, με στόχο την επιμήκυνση της περιόδου κερδοφορίας για το κεφάλαιο και την αναστολή της εμφάνισης μιας οικονομικής κρίσης. Με δυο λόγια, τα επιχειρήματα ότι η οικονομία της χώρας δεν απειλείται από την εκδήλωση- εμφάνιση οικονομικής κρίσης, είναι πολύ πιθανό στο άμεσο μέλλον να διαψευστούν παταγωδώς

Με το φαινόμενο των κρίσεων, οι οποίες πάντα συνοδεύονται με ενίσχυση της επίθεσης του κεφαλαίου ενάντια στους εργαζόμενους, δεν πρόκειται να ξεμπερδέψουμε εύκολα. Ανεξάρτητα από τη μορφή με την οποία θα εκδηλώνονται, από το εύρος και το βάθος τους που συνεχώς θα εντείνονται, από τον χρόνο που θα χρειάζεται κάθε φορά για να ξεκινήσει ο καινούριος οικονομικός κύκλος, οι κρίσεις θα υπάρχουν και θα επαναλαμβάνονται, όσο οι σχέσεις παραγωγής της κοινωνίας θα εξακολουθούν να στηρίζονται στην ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και την εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης από το κεφάλαιο.

Η εργατική τάξη, οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα μπορούν και είναι σε θέση να απαλλαγούν από τις κρίσεις. Και να απαλλαγούν μια για πάντα. Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι ο παραγόμενος από όλους εμάς πλούτος της κοινωνίας, μας ανήκει και πρέπει να τον διεκδικήσουμε. Βασική προϋπόθεση και αναγκαία συνθήκη γι' αυτό, είναι να κατανοηθεί από τους εκμεταλλευόμενους, ότι για να συνεχιστεί η διαδικασία παραγωγής του πλούτου, δεν έχουν καμιά απολύτως ανάγκη τους εκμεταλλευτές. Μια κοινωνία που δε θα έχει εκμεταλλευτές, ο λαός θα έχει την εξουσία και τα μέσα παραγωγής θα ανήκουν σ' ολόκληρη την κοινωνία, θα είναι μια κοινωνία που με συγκεκριμένο και επιστημονικά επεξεργασμένο κεντρικό σχεδιασμό, στηριγμένο αποκλειστικά στην ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών των εργαζομένων, θα έχει τη δυνατότητα να απαλλάξει τη χώρα από τις κρίσεις και θα θέσει σε κίνηση το σύνολο των παραγωγικών δυνάμεων, για το φωτεινό μέλλον που δικαιούμαστε.