Το παρελθόν, προφανώς, έχει μια ελαστικότητα που μας επιτρέπει να το φέρνουμε πιο κοντά μας ή να το απωθούμε όσο πιο μακριά μας εξυπηρετεί σε κάποια δεδομένη περίπτωση. Εχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που οι περισσότερες μητέρες έμεναν σπίτι, μαγείρευαν, έφτιαχναν γλυκά, πρόσεχαν από κοντά τα παιδιά τους και είχαν όλη τη φροντίδα της οικογένειας, χωρίς τηλεφωνικές συνδιαλέξεις και τηλεοπτικές θεάσεις από τον καναπέ.

Τότε ήταν συνήθεια οι άνθρωποι να συναντιούνται στα σπίτια τους. Για να μη γίνονται άσκοπες μετακινήσεις, η μαμά μου, όπως και άλλες νοικοκυρές, είχαν μια καθορισμένη μέρα της βδομάδας, ή έστω δυο το μήνα, που έμεναν σπίτι και δέχονταν, συνήθως, γυναικείες επισκέψεις. Η μέρα της μαμάς μου ήταν η Τετάρτη. Οταν έρχονταν οι εξαδέλφες της, εμείς οι κόρες της, ή βγαίναμε στην αυλή να παίξουμε ή σκύβαμε, στο άλλο δωμάτιο, πάνω στα βιβλία.

Θα πρέπει να ήμουν πολύ μικρή, πιθανόν ούτε του δημοτικού, όταν η μαμά μου μιλούσε με την αγαπημένη της εξαδέλφη, Χριστίνα, και δε μου είχε κάνει νόημα να βγω από τη σάλα. Αν θυμάμαι το περιστατικό τώρα είναι γιατί τότε άκουσα για πρώτη φορά τη λέξη ηθική και νόμιζα ότι ήταν κάποια κατσίκα ή κάποιο άλλο ζώο. Η ρήση ήταν: Οταν ακούς κάποιον να λέει για την ηθική του και κλαίει να φοβάσαι. Να φοβάται ποιους; Τους κλέφτες ή τους αστυνόμους, που παίζαμε στο απέναντι οικόπεδο.

Αυτή την ηθική τη συνάντησα πολύ αργότερα στις κοινωνικές ταινίες που δε γινόταν πιστευτή, επειδή οι γυναίκες του δρόμου, όπως τις αποκαλούσαν τότε, είχαν φτάσει σε αυτό το σημείο επειδή ήταν φτωχές, ή τις έδερναν οι άντρες, ή ο πατέρας τους ήταν μέθυσος, και άλλα. Τα έλεγαν και έκλαιγαν. Μπορεί και να έλεγαν την αλήθεια.

Τα τελευταία λίγα χρόνια, σπάνια μεν αληθώς δε, έβλεπα κάποιον τηλεπαρουσιαστή να έχει απέναντί του γυναίκες ημίγυμνες ή άσεμνες ή προκλητικές που μπορεί να ενοχλούσαν άλλους θεατές, αλλά εμένα με έβαζαν σε πειρασμό οι στάμπες στα φανελάκια του, που φρόντιζε επιμελώς να διαβάζονται για να συμπεραίνεται η δική του δακρύβρεκτη ηθική με ειρωνικές πολιτικές απόψεις που επέπλητταν πολιτικά πρόσωπα ή τις πολιτικές τους.

Ο μόνος που στεκόταν πολιτικά ορθός ήταν αυτός. Για να ψέγει τις πολιτικές, κοινωνικές ή οικονομικές πράξεις των άλλων, θα σήμαινε ότι αυτός ήταν άμεμπτος. Το κοινό τον πήγε εκεί που ήθελε να πάει, και όπως λέει το ίδιο το κοινό που μετριόταν στην ακροαματικότητα, δεν πήγε ο ίδιος, αλλά αντ' αυτού έστειλε μαύρες σακούλες. Δεν έκαναν θόρυβο γιατί το περιεχόμενο ήταν χάρτινο...