-- Πώς λειτουργεί το βίωμα στην ποίησή σας;

-- Ν. Χ.: Το ότι η ποιητική μου συλλογή κυκλοφόρησε όταν ήμουν ήδη σαράντα τριών ετών έχει να κάνει ως ένα βαθμό με αυτό που με ρωτάτε. Μου είναι αδύνατον να φανταστώ ότι ένα ποίημα μπορεί να με αγγίξει αν δεν εμπεριέχει με τον τρόπο που ο ποιητής επιλέγει το βίωμά του. Οσο πιο κοντά μένει σ' αυτό τόσο το καλύτερο. Ανεξάρτητα αν η τέχνη αποβλέπει στην αλήθεια ή όχι - ο Fallico έλεγε ότι αποβλέπει στην ειλικρίνεια -, υπάρχει (πάντα κατά τον Fallico) για να μας δείχνει «πώς νιώθει ο υπάρχων και πώς φαντάζεται την ίδια την ύπαρξη, ξέχωρα από κάθε λογής σχέδιο που κάνουν οι άνθρωποι για τη ζωή τους». Εν ολίγοις, εάν δεν κινδυνεύσεις, εάν δεν απελπιστείς, εάν δε μαγευτείς, αν δεν αποτύχεις, δεν ερωτευτείς, δε στερηθείς, εάν δεν ηττηθείς βαθύτατα ως άνθρωπος, εάν δεν κάνεις πυρετό από τη λύπη, αν το αίμα σου όλο δεν το δώσεις, αν δεν παλέψεις πρώτα με τον εαυτό σου, αν δεν αγαπήσεις πολύ τον πλησίον σου, αν δεν ονειρευτείς δίχως τέλος, αν δεν μπορείς ν' ακούσεις τι βουερό πράγμα είναι η σιωπή, ποιήματα δε γράφονται.

-- Κατά τον Καρυωτάκη, «ποίηση είναι το καταφύγιο που φθονούμε». Πόσο η ποίηση έχει θέση στη δική σας ζωή ως «καταφύγιο που φθονούμε»;

-- Ν. Χ.: Η Ποίηση και η Ζωή, η Ζωή και η Ποίηση, τι αινίγματα και τα δύο! Ενας στίχος του Μάντλεσταμ μου έρχεται στο μυαλό. Αναρωτιέται ο ποιητής: «Μπορεί ποτέ να ζω πραγματικά;»... Αν απαντήσει κανείς καταφατικά στο ερώτημα, τα πράγματα απλοποιούνται. Αλλά πώς και πότε είναι κάτι τέτοιο εφικτό; Σε ποια κοινωνία και οπωσδήποτε σε ποια φυσική πραγματικότητα; Σας υπενθυμίζω, όσον αφορά τη δεύτερη, ότι «όλοι μας ζούμε σ' αυτήν/ όπου ο Ανέκφραστος/ κρατάει πάντα τη ρουλέτα». Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα, που λέει ο λαός και ο ποιητής εκείνος που ζει «κοντά στους ζωντανούς ανθρώπους». Πρώτα λοιπόν κανείς δραπετεύει. Δεν είναι καθόλου εύκολο, το γνωρίζετε. Αλλά καμιά φορά τα καταφέρνει. Ο εθισμός σ' αυτού του είδους τη μόνωση ακολουθεί. Η απογοήτευση κάθε επιστροφής επίσης. Καθώς και η ίδια η αποστροφή ενίοτε ακόμα γι' αυτό καθεαυτό το έργο - αν υποθέσουμε ότι προκύπτει. Από τούτο το σημείο λοιπόν, στο οποίο το έργο προκύπτει, μέχρι το σημείο να το θεωρήσουμε καταφύγιο «που φθονούμε», κάθε απόσταση έχει ίσως μηδενιστεί.

-- Ποιος, νιώθετε, ότι είναι σήμερα ο ρόλος τον πνευματικού ανθρώπου;

-- Ν.Χ.: Ακόμα κι αν δεν το βλέπει, ακόμα κι αν τον έπεισαν ότι μπορεί να ξεχαστεί, ασφυκτιά, κυκλωμένος σήμερα ο άνθρωπος, όσο ποτέ, από το θάνατό του. Βάλλεται η ζωή, βιάζεται, καλπάζουνε τα αδιέξοδα πάνω στις ράγες του ναρκοθετημένου μέλλοντός μας. Η Γη έχει μετατραπεί σ'έναν απέραντο «σκουπιδιαρεώνα». Η φρίκη ενός περιβάλλοντος νεκρού έχει φτάσει πλέον στο κατώφλι μας. Εκεί όπου το όνειρο, εκεί όπου το αύριο γεννιέται, εισήλθε ο εφιάλτης. Δείτε τι έγινε φέτος το καλοκαίρι στη χώρα μας. Τι γίνεται σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Από το παρελθόν δεν αφήσαμε τίποτα, κι ας λέει ο Τσέζαρε Παβέζε ότι «όλος ο πλούτος της ζωής είναι οι αναμνήσεις μας που λησμονούμε», θα μπορούσαν αλλιώτικα να είναι τα πράγματα, θα έπρεπε. Πρέπει. Εδώ, σ' αυτού του είδους τα «πρέπει» ο πνευματικός άνθρωπος φέρει ευθύνη. Τεράστια. Θυμάμαι αυτό που έγραψε ο Στέλιος Ράμφος στο βιβλίο του «Χρονικό ενός καινούριου χρόνου» (1996): «Ο πολιτισμός αρχίζει όταν ο καλλιτέχνης, ο επιστήμων, ο φιλόσοφος εργάζονται από αίσθημα οφειλής προς τον τόπο και τους συνανθρώπους των, ποτέ για τον εαυτό τους και τις ανάγκες τους. Δε μας χρωστά κανείς τίποτε. Χρωστάμε συνεχώς τα πάντα».