«Ιπποι πέτρινοι με χαίτη ορθή / και γαλήνιοι αμφορείς/ και λοξές δελφινιών ράχες/ η Ιος η Σίκινος η Σέριφος η Μήλος..». Οι στίχοι του Οδυσσέα Ελύτη αναδύουν όλη την ομορφιά των κυκλαδίτικων νησιών. Ενα από αυτά είναι και η Μήλος, το νησί που στα «σπλάχνα» του έκρυβε μια ακόμη ομορφιά, αυτή της Αφροδίτης της Μήλου.

Ανάμεσα στα ονόματα που αναφέρονται από διάφορους συγγραφείς για το πανέμορφο ηφαιστειογενές νησί των Κυκλάδων είναι Βυβλίς, Γοργίς, Ζεφυρία και Ακυτος. Την ονομασία Μήλος την πήρε από τον πρώτο κάτοικό της, τον Μήλο, ήρωα βασιλικής γενιάς, που σύμφωνα με τη μυθολογία τον έστειλε η θεά Αφροδίτη από την Κύπρο στη Μήλο.

Το κυκλαδίτικο νησί, εκτός από τα ιδιαίτερα πετρώματά του, τις πανέμορφες παραλίες του, έχει μια μοναδική και πλούσια ιστορία, που τα ίχνη της μπορεί και σήμερα κανείς να τα δει στο νησί. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης και του μεγάλου φυσικού λιμανιού της, γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στην αρχαιότητα και υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του κυκλαδίτικου πολιτισμού. Πηγή πλούτου για το νησί ήταν ο οψιδιανός λίθος, ηφαιστειακό πέτρωμα, που κατά τη νεολιθική εποχή οι κάτοικοι το επεξεργάζονταν και κατασκεύαζαν όπλα και εργαλεία. Την Εποχή του Χαλκού χτίστηκαν οι πρώτες κατοικίες, ερείπια των οποίων ανακαλύφθηκαν στις ανασκαφές που έγιναν στη Φυλακωπή. Η Μήλος γίνεται γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο, όταν στις 8 Απριλίου του 1820 ο γεωργός Γεώργιος Κεντρωτάς σκάβοντας στο χωράφι του, ανακάλυψε την τέλεια ομορφιά, το άγαλμα της Αφροδίτης, που μετά από λίγο θα βρισκόταν στα χέρια των Γάλλων, ξενιτεμένη στο Μουσείο του Λούβρου. Στη Μήλο βρέθηκε επίσης και το άγαλμα του Ποσειδώνα που αποτελεί ένα από τα «κοσμήματα» του Εθνικού μας Μουσείου. Στο κυκλαδίτικο νησί βρίσκονται και οι περίφημες κατακόμβες, τόπος στον οποίο συγκεντρώνονταν οι πρώτοι χριστιανοί και εκεί έθαβαν τους νεκρούς τους. Οι κατακόμβες ανακαλύφθηκαν, δυστυχώς, από αρχαιοκάπηλους και έγιναν γνωστές μετά τη σύλησή τους το 1840.

Στη Μήλο εντυπωσιάζεται κανείς από την πρώτη στιγμή που το καράβι θ' αρχίσει να μπαίνει στο μεγάλο φυσικό της λιμάνι, ένα από τα μεγαλύτερα της Μεσογείου. Εκεί στην είσοδό του αντικρίζεις δυο βράχια σε σχήμα αρκούδας. Τα «σύρματα» είναι μία από τις ιδιαιτερότητες της Μήλου. Οι ντόπιοι αποκαλούν σύρματα χώρους σκαμμένους στα βράχια και στα πετρώματα, που είναι σαν μικρές σπηλιές. Οι σπηλιές αυτές προστατεύουν τις βάρκες το χειμώνα από τα κύματα. Ενας τέτοιος οικισμός στο λιμάνι της Μήλου είναι το Κλήμα. Το πλοίο «δένει» στον Αδάμαντα, στην πιο κατοικημένη περιοχή, εκεί που το καλοκαίρι, τα τελευταία χρόνια, συνωστίζονται οι τουρίστες, παίρνοντας ένα σημαντικό κομμάτι από την ομορφιά του.

Από το λιμάνι του Αδάμαντα ξεκινά κανείς την περιήγηση στα όμορφα χωριά και στις εντυπωσιακές παραλίες του νησιού. Τα πρώτα χωριά που συναντά κανείς είναι οι Τριοβάσαλοι. Πρωτεύουσα της Μήλου είναι η Πλάκα. Χτισμένη στο ύψωμα ατενίζει τον κόλπο της Μήλου. Πλακόστρωτα σοκάκια, ασβεστωμένες αυλές και βουκαμβίλιες συνθέτουν ένα τοπίο ηρεμίας και γαλήνης. Εκεί βρίσκεται και το αρχαιολογικό μουσείο του νησιού. Μοναδικής ομορφιάς αιγαιοπελαγίτικοι οικισμοί των ψαράδων, είναι τα Μαντράκια και ο Φυροπόταμος.

Χτισμένα στη βορειοανατολική άκρη του νησιού, απέναντι από την Κίμωλο είναι τα Πολλώνια. Ενα ψαράδικο χωριό που όμως τα τελευταία χρόνια «μεταμορφώνεται» σε παραθεριστικό κέντρο. Στο δρόμο προς τα Πολλώνια αξίζει μια στάση στην αρχαία πόλη της Φυλακωπής, αλλά και στη μικρή παραλία με το λευκό χρώμα των βράχων, το Σαρακίνικο.

Μοναδικές σε ομορφιά, ανάμεσα στο ξανθό, το κόκκινο και το γαλάζιο είναι οι νότιες παραλίες του νησιού. Η άγρια μεγαλοπρέπεια των ηφαιστειακών βράχων με πολυποίκιλα χρώματα δημιουργούν μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα, μαγείας και μυστηρίου. Φανταστικές είναι οι παραλίες, του Παλιοχωρίου, της Αγίας Κυριακής, της Φυριπλάκας και του Τσιγκράδου.

Τυχερός είναι όποιος, λόγω καιρού, μπορεί να φτάσει στο Κλέφτικο. Ενα θέαμα μοναδικό, στα πρασινογάλαζα νερά, στις τεράστιες σπηλιές που σχηματίζουν οι βράχοι. Περιοχή που πλησιάζει κανείς μόνο με σκάφος. Εχεις την αίσθηση ότι ακόμη εκεί κρύβονται οι πειρατές και εσύ πρέπει ν' ανακαλύψεις τους κρυμμένους θησαυρούς. Ανακαλύπτεις, όμως, ότι «θησαυρός» είναι τα ίδια τα βράχια, οι σκιές τους που αγκαλιάζουν το γαλάζιο της θάλασσας. Πολλά χρόνια πριν το Κλέφτικο ήταν κρησφύγετο και ορμητήριο πειρατών.

Η περιήγηση στη Μήλο δεν τελειώνει εδώ. Γιατί, ο κάθε όρμος της, η κάθε γωνιά της, κρύβει μια ιστορία, έναν πολιτισμό, μαγευτικά ηφαιστειογενή πετρώματα, που μένουν αναλλοίωτα από το χρόνο, διατηρώντας μιαν αιώνια ομορφιά.