Κυριακή 5 Αυγούστου 2007
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 7
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Ενα αυτί για το χωροχρόνο

Τα πάλσαρ ίσως προσφέρουν έναν εναλλακτικό τρόπο για την ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων

Ενα βαρυτικό κύμα που ταξιδεύει ανάμεσα στο πάλσαρ και τη Γη θα αλλάξει την απόσταση μεταξύ των παλμών, άρα και το χρονισμό τους. Τα τηλεσκόπια μπορούν να καταγράψουν την προκαλούμενη απόκλιση του ενός εκατομμυριοστού του δευτερολέπτου
Ενα βαρυτικό κύμα που ταξιδεύει ανάμεσα στο πάλσαρ και τη Γη θα αλλάξει την απόσταση μεταξύ των παλμών, άρα και το χρονισμό τους. Τα τηλεσκόπια μπορούν να καταγράψουν την προκαλούμενη απόκλιση του ενός εκατομμυριοστού του δευτερολέπτου
Αν ένα ζευγάρι μαύρες τρύπες βρισκόταν κάποτε στο διάβα της Γης, θα μπορούσαμε κυριολεκτικά να τις ακούσουμε, όχι βέβαια μέσω ήχου, που δεν μπορεί να μεταδοθεί στο κενό του Διαστήματος, αλλά μέσω των βαρυτικών κυμάτων που θα δημιουργούσαν. Καθώς οι μαύρες τρύπες θα πλησίαζαν, θα ταλάντωναν ανεπαίσθητα τα οστά του εσωτερικού αυτιού, παράγοντας έναν ήχο ανάλογο με εκείνον ενός φλας φωτογραφικής μηχανής που φορτίζεται. Υπό κανονικές συνθήκες, δηλαδή όταν η πηγή τους είναι πολύ μακριά, αυτά τα κύματα (αν υπάρχουν) είναι αδύνατο να γίνουν αισθητά, έστω κι αν οι αστρονόμοι θεωρούν ότι τα σώματά μας πάλλονται διαρκώς από βαρυτικά κύματα που τα διαπερνούν.

Για να «ακούσει» κανείς αυτά τα κύματα χρειάζεται υπερευαίσθητα όργανα, που χρησιμοποιούν ακτίνες λέιζερ για να μετρήσουν αλλαγές στο μήκος τους, οφειλόμενες σε βαρυτικά κύματα. Αυτά τα όργανα συνήθως λειτουργούν σε ζεύγη, σε απομακρυσμένες μεταξύ τους εγκαταστάσεις, ώστε να απορριφθούν ασυνήθιστες μετρήσεις, που οφείλονται σε τοπικά φαινόμενα.

Μια νέα μελέτη υποστηρίζει ότι με χρήση μιας άλλης τεχνικής θα γίνει δυνατή όχι μόνο η επιβεβαίωση της ύπαρξης των βαρυτικών κυμάτων, αλλά και ένας επιπλέον έλεγχος της γενικής θεωρίας της σχετικότητας του Αϊνστάιν, ώστε να εξακριβωθεί αν καλύπτει όλες τις εκδηλώσεις των βαρυτικών αλληλεπιδράσεων ή απαιτείται μια ακόμα πιο γενική θεωρία. Η προτεινόμενη τεχνική χρησιμοποιεί τα πάλσαρ, αστέρια που παρουσιάζουν διακύμανση της φωτεινότητάς τους, σαν φάροι, αλλά με τακτικότητα και ακρίβεια ανάλογη με εκείνη ενός ατομικού ρολογιού. Αν ένα βαρυτικό κύμα περνούσε ανάμεσα στο πάλσαρ και τη Γη, θα τέντωνε και θα συμπίεζε εναλλασσόμενα το χώρο μεταξύ των παλμών, με αποτέλεσμα τη μεταβολή της διακύμανσης της φωτεινότητας του πάλσαρ, όπως την αντιλαμβάνεται ο παρατηρητής στη Γη.

Κύματα που δημιουργούνται από συνενώσεις μαύρων τρυπών είναι ικανά να μεταβάλουν το ρυθμό των παλμών κατά ένα μέρος στο 1 τετράκις εκατομμύριο, ή αν το εκφράσουμε σε μονάδες χρόνου, σε ένα εκατομμυριοστό του δευτερολέπτου κάθε 10 χρόνια. Αυτές οι απειροελάχιστες μεταβολές είναι δυνατό να μετρηθούν με τα σύγχρονα επιστημονικά όργανα.

Για να αποφευχθούν λαθεμένες παρατηρήσεις οφειλόμενες σε τυχαία φαινόμενα, οι αστρονόμοι θα συγκρίνουν τις μεταβολές φωτεινότητας όχι ενός, αλλά δεκάδων πάλσαρ. Σύμφωνα με τη θεωρία της σχετικότητας, τα βαρυτικά κύματα πρέπει να προκαλούν αναδιπλώσεις κάθετα στη διεύθυνση διάδοσης (εγκάρσια κύματα). Ετσι θα έκαναν ένα πάλσαρ να φαίνεται να καθυστερεί και ένα άλλο σε γωνία 90 μοιρών με το πρώτο να επιταχύνει. Διάφορες εναλλακτικές στη γενική σχετικότητα θεωρίες που έχουν προταθεί προβλέπουν ότι είτε τα βαρυτικά κύματα είναι διαμήκη, είτε διαδίδονται προς όλες τις κατευθύνσεις (τα αντικείμενα διαστέλλονται και συστέλλονται σαν να αναπνέουν). Η μελέτη των βαρυτικών κυμάτων με τη βοήθεια των πάλσαρ είναι η μόνη που μπορεί να δώσει απαντήσεις σχετικά με τα ζητήματα αυτά.

Προς το παρόν, ούτε τα υπερευαίσθητα όργανα, ούτε η παρατήρηση των πάλσαρ έχουν οδηγήσει σε εντοπισμό βαρυτικών κυμάτων. Δεν ξέρουμε πόσο συχνά εμφανίζονται ισχυρά βαρυτικά κύματα και ίσως χρειαστεί να περιμένουμε υπομονετικά για πολλά χρόνια ακόμα.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ