Κυριακή 27 Μάη 2007
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 6
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
«Κάποιοι δεν παίρνουν τα γράμματα»

Δεύτερο μέρος

Ακόμη μερικά στοιχεία που τεκμηριώνουν την αντιπαράθεσή μας με τη θεωρία περί «έμφυτης ικανότητας». Αρκετές έρευνες απέδειξαν ότι νέοι που είχαν παρόμοιες επιδόσεις δεν προσανατολίστηκαν στις ίδιες κατευθύνσεις, αλλά σε διαφορετικές κατ' αντιστοιχία με την κοινωνική τους προέλευση. Γαλλική έρευνα του '65 έδειξε για παράδειγμα ότι από τα παιδιά που αποφοίτησαν από την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση με τον ίδιο κακό χαρακτηρισμό, το παιδί του μισθωτού αγρότη δεν εγγράφηκε στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, όμως εκεί προχώρησε το ένα στα δύο παιδιά ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων.

Προκύπτει επίσης ότι εάν εξετάσουμε μαθητές του ανώτερου τμήματος της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που δεν έμειναν ποτέ στην ίδια τάξη, το ποσοστό των οποίων οι γονείς προσβλέπουν σε πανεπιστημιακές σπουδές είναι 84% για τις οικογένειες στελεχών και ελεύθερων επαγγελματιών και μόλις 49% για τις εργατικές οικογένειες. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι οι «ικανότητες» των μαθητών δεν είναι σταθερές κι αμετάβλητες, αλλά μπορεί να διαφοροποιούνται πολύ γρήγορα σε συνάρτηση με συνθήκες πολύ υποκειμενικές. Εξάλλου το ιστορικό ενός μαθητή παίζει μεγάλο ρόλο στις σχολικές του επιδόσεις. Ας το σκεφτούμε, όποτε μπαίνουμε στον πειρασμό ν' αποδώσουμε την αποτυχία ενός μαθητή στην ανικανότητά του.

...και ο Αϊνστάιν;

Στην ιστορία της τέχνης και αυτή των επιστημών παρουσιάζονται διάσπαρτες μεγαλοφυΐες: Ο Μότσαρτ, ο Πικάσο, ο Αϊνστάιν, ο Δαρβίνος και πολλοί άλλοι. Οι ιδεολογικοί οπαδοί της θεωρίας των έμφυτων ταλέντων - «χαρισμάτων» χρησιμοποιούν συχνά αυτή την πραγματικότητα σαν αδιάσειστο επιχείρημα υπέρ της άποψής τους.

Πρώτα απ' όλα θα ήταν ενδιαφέρον να επανατοποθετήσουμε τα έργα στο ιστορικό τους πλαίσιο. Τίποτα δε βγαίνει μόνο από το κεφάλι του ατόμου. Η ζωγραφική του Πικάσο δε θα μπορούσε να υπάρχει τον 18ο αιώνα. Χωρίς τη δουλιά πολλών προκατόχων του, ο Αϊνστάιν δε θα κατάφερνε ποτέ να διατυπώσει τη θεωρία της σχετικότητας. Δεν αμφισβητεί κανείς το γεγονός ότι ήταν ένα εφευρετικό μυαλό, με αρκετά αναπτυγμένη διαίσθηση και ότι πολλοί φυσικοί με μεγάλο ταλέντο, οι οποίοι είχαν όπως αυτός όλα τα εχέγγυα, δεν τόλμησαν το μεγάλο βήμα. Επίσης όλοι οι ζωγράφοι της αρχής του 20ού αιώνα δεν είχαν την εφευρετικότητα του Πικάσο. Σε γενικές γραμμές, τι χαρακτηρίζει, λοιπόν, τις ιδιοφυΐες σε σχέση με το σύνηθες των «θνητών»;

Είναι, δυστυχώς, αδύνατον να υποβάλουμε τους εγκεφάλους των μεγαλοφυϊών του παρελθόντος στα σύγχρονα μέσα της έρευνας. Αυτό όμως το εγχείρημα μπορεί να πραγματοποιηθεί με τις τωρινές ιδιοφυΐες, π.χ. με τις λογιστικές διάνοιες, τους περίφημους «υπολογιστές - θαύματα». Μια από αυτές τις διάνοιες, ο Γερμανός Riidiger Gamm, ικανός π.χ. να υπολογίζει το 53 με εκθέτη 9 σε λιγότερο από δύο δευτερόλεπτα (!) παρατήρησε τον εγκέφαλό του με τη βοήθεια μιας κάμερας εκπομπής ποζιτρονίων, όση ώρα ασκούσε την αγαπημένη του δραστηριότητα. Το αποτέλεσμα συγκρινόμενο με αυτό των «φυσιολογικών» ανθρώπων δεν αφήνει αμφιβολία: Η δραστηριοποίηση κάποιων εγκεφαλικών περιοχών είναι κοινή σε όλους, όμως κάποιες άλλες τις βρίσκουμε ιδιαίτερα δραστηριοποιημένες στον Gamm. Είναι αναμφισβήτητο πως ο εγκέφαλός του λειτουργεί διαφορετικά. Η Nathalie Tzourio-Mazoyer, νευρολόγος ερευνήτρια στην Caen και στο Παρίσι, στη μελέτη που έγραψε από κοινού με τον Mauro Pesanti αναφέρει ρητά: «Αυτή η ιδιαιτερότητα δραστηριοποίησης κάποιων εγκεφαλικών περιοχών είναι ο καρπός μιας μεγάλης εξάσκησης και όχι μιας ανατομικής ιδιαιτερότητας».

Αυτό σημαίνει πως, όταν κάνουμε μια κάποια πνευματική εργασία, χρησιμοποιούμε διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου μας, όμως, αν επιμείνουμε περισσότερο, θα καταφέρουμε να βάλουμε σε λειτουργία άλλα μέρη του εγκεφάλου μας, τα οποία θα καλυτερεύσουν σίγουρα τις επιδόσεις μας. Η ομάδα των ερευνητών έφτασε σ' αυτό το συμπέρασμα αποδείχνοντας ότι, όταν τα «φυσιολογικά» άτομα ξεκινήσουν μια εντατική εξάσκηση για να πραγματοποιήσουν μια συγκεκριμένη εργασία, αποχτούν την ικανότητα να δραστηριοποιήσουν κάποιες εγκεφαλικές ζώνες, τις οποίες ήταν ανίκανοι να θέσουν σε λειτουργία πριν. Οι ιδιοφυΐες συνήθως περιγράφονται σαν άτομα κάπως ιδιόμορφα, όχι πάντα κοινωνικά και, για να πούμε την αλήθεια, λίγο παράξενα.

Αν ξαναπάρουμε όμως το παράδειγμα του Αϊνστάιν, θα ήταν λάθος να ισχυριζόμαστε ότι ήταν αποκομμένος από τον κόσμο. Γνωρίζουμε ιδιαίτερα το στενό ενδιαφέρον του για τη μουσική. Εξάλλου το ίδιο ενδιαφερόταν για την πολιτική. Πρέπει να διακρίνουμε ανάμεσα από τις ικανότητες τις φαινομενικά υπεράνθρωπες (όπως οι «υπολογιστές - θαύματα») και τη δυνατότητα εφαρμογής μιας μεγάλης επιστημονικής θεωρίας (ή τον αποφασιστικό ρόλο στο καλλιτεχνικό επίπεδο). Εάν η θεωρία της Σχετικότητας στη γραπτή της μορφή εκπονήθηκε σε μερικές εβδομάδες, ο συγγραφέας της εξηγούσε πάντα πως ήταν μπερδεμένος από καιρό με διάφορα προβλήματα και πως τη σκεφτόταν εντατικά για πολλά χρόνια. Η «ιδιοφυΐα» σ' αυτή την περίπτωση θα ήταν αυτός ο οποίος πολύ νέος έρχεται αντιμέτωπος με ένα θέμα, είναι γοητευμένος μ' αυτό και ετοιμάζεται, χωρίς να το ξέρει, να γίνει «ο» ειδικός σ' αυτό. Του Δαρβίνου π.χ. του κινούσαν πάντα την περιέργεια οι ομοιότητες ανάμεσα σε κάποια ζωικά είδη, όπως κι ανάμεσα σ' αυτά τα είδη και τ' απολιθώματα. Το ταξίδι του σε όλο τον κόσμο και οι παλαιοντολογικές και γεωλογικές ανακαλύψεις που μπόρεσε να πραγματοποιήσει, σε συνδυασμό με τις έντονες σκέψεις του και τη δουλιά πολλών προκατόχων, όλα αυτά του επέτρεψαν να αποδείξει τη θεωρία της εξέλιξης.

Το κείμενο είναι εκτεταμένα αποσπάσματα από το άρθρο «Σκράπες και ιδιοφυΐες» που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Θέματα Παιδείας», τεύχος 17-18.


Του
Zαν Πιερ ΚΕΡΚΧΟΦ*
*Ο Ζαν Πιερ Κέρκχοφ είναι καθηγητής Φυσικής στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση του Βελγίου, πρόεδρος της ΑPED (Appel Pour un Ecole Democratique - Κάλεσμα για ένα δημοκρατικό σχολείο)

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΑΤΙΤΛΟ(2017-03-14 00:00:00.0)
Ημερίδα για τη ζωή και το έργο του Aϊνστάιν(2015-11-07 00:00:00.0)
Ισχυρή επιβεβαίωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας(2007-08-19 00:00:00.0)
Η δυναμική της αλληλεπίδρασης ύλης και χωρόχρονου(2005-05-29 00:00:00.0)
ΑΤΙΤΛΟ(2002-03-14 00:00:00.0)
Τρυφερό φάντασμα(1999-08-25 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ