Η εξέταση του μεγάλου αυτού ζητήματος είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και αφορά την επικαιρότητα. Η κοσμοθεωρία του μαρξισμού - λενινισμού δίνει απάντηση σε ερωτήματα και προβλήματα, που αφορούν αυτό το σοβαρό θέμα του εποικοδομήματος, που ήρθε με ορμή στο προσκήνιο, με αφορμή τις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις του λαού και της νεολαίας της Ελλάδας, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Κλίντον στην Αθήνα, αλλά και κατά τις πρόσφατες μαθητικές κινητοποιήσεις.

Η αστική ιδεολογία, έμπειρη στο να βρίσκει «επιχειρήματα» με αντεστραμμένη την πραγματική αλήθεια, επιδιώκει να αποπροσανατολίσει, να συσκοτίσει την πραγματική φύση του δικαίου στα πλαίσια του αστικού καθεστώτος, να παραπλανήσει για τους νόμους, τους οποίους, αφού τους ψηφίζει με στόχο την υποταγή και καθήλωση του αναπτυσσόμενου λαϊκού κινήματος, στη συνέχεια, προσπαθεί να τους παρουσιάσει ως «συμβατούς με τη δημοκρατία», ότι «υπερασπίζουν τα δημοκρατικά δικαιώματα» και άλλα σχετικά, ποντάροντας προφανώς και στην άγνοια, αλλά κυρίως στην παραπληροφόρηση και στην αδύνατη παρέμβαση της προοδευτικής και πραγματικά δημοκρατικά και ελεύθερα σκεπτόμενης διανόησης της πατρίδας μας.

Συστατικό, όμως, στοιχείο του καπιταλιστικού συστήματος είναι οι αντιλαϊκές πολιτικές των κυβερνήσεων της άρχουσας τάξης, η θέσπιση όλο και περισσότερο αυταρχικών νομοθετικών καθεστώτων, η βία και οι διώξεις ενάντια στο κομμουνιστικό, αντιιμπεριαλιστικό και δημοκρατικό κίνημα.

Στην επικαιρότητα έχουν έρθει, λοιπόν, τα περί δικαίου ζητήματα, με συνέπεια να κρίνεται απαραίτητος ένας μικρός προβληματισμός γύρω από ορισμένα ιδεολογικά ζητήματα, αλλά και αλήθειες, που έχουν κάπως ξεχαστεί.

****

Οι αστοί ιδεολόγοι, συνήθως, κάνουν πως ξεχνούν αυτή την απλή αλήθεια. Αναμασούν θεωρίες περί γενικής ισότητας των ανθρώπων, από τα πανάρχαια χρόνια, προσπαθώντας να πείσουν ότι σήμερα μέσα στα καπιταλιστικά πλαίσια, «η ισότητα έχει βρει την πραγματική έκφρασή της», «ότι οι νόμοι του αστικού κράτους, τα Συντάγματα κλπ., αυτό το σκοπό υπηρετούν, προφυλάσσοντας την πλειοψηφία της κοινωνίας από μικρές μειοψηφίες», που εμποδίζουν την έκφραση της αστικής έννοιας της ισότητας κλπ.

Ο Φ. Ενγκελς έβλεπε ως εξής το ζήτημα της ισότητας, στη διαμάχη του με τον Ντύριγκ:

«Η αντίληψη», έγραφε, «πως όλοι οι άνθρωποι σαν άνθρωποι, έχουν κάτι το κοινό και ότι ως εκεί που φτάνει αυτό το κοινό είναι ίσοι, πραγματικά αυτό είναι μια αντίληψη πανάρχαια. Αλλά, εντελώς διαφορετική είναι η σύγχρονη διεκδίκηση των ισοτήτων. Η ισότητα αυτή μάλλον συνίσταται σε τούτο: Από την κοινή αυτή ιδιότητα, του ότι δηλαδή είσαι άνθρωπος, την ισότητα δηλαδή των ανθρώπων ως ανθρώπων, συνάγεται το δικαίωμα της ίσης πολιτικής και κοινωνικής αξίας όλων των ανθρώπων ή τουλάχιστον όλων των πολιτών ενός κράτους ή όλων των μελών μιας κοινωνίας. Αλλά, ώσπου να καταστεί δυνατό, απ' αυτή την αρχαϊκή αντίληψη της σχετικής ισότητας να βγει το συμπέρασμα για μια ισότητα δικαιωμάτων μέσα στο κράτος και την κοινωνία και ώσπου να παρουσιαστεί ένα τέτοιο συμπέρασμα σαν κάτι φυσικό και αυτονόητο, χρειάστηκε να περάσουν χιλιάδες χρόνια και πραγματικά πέρασαν χιλιάδες χρόνια».

Ο Ενγκελς συνεχίζει αναλύοντας ιστορικά το τεράστιο ζήτημα της ισότητας.

Στις παλιές πρωτόγονες κοινωνίες μπορούσε να γίνεται λόγος για ισότητα μόνο μεταξύ των μελών της κοινότητας, ενώ οι γυναίκες, οι δούλοι και οι ξένοι αποκλείονταν απ' αυτήν.

Στους αρχαίους Ελληνες και στους Ρωμαίους η ανισότητα έπαιζε το μεγαλύτερο ρόλο. Μάλιστα, η αξίωση για ίση πολιτική μεταχείριση θα φαινόταν παραλογισμός την περίοδο εκείνη.

Στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία σαν βασική διαφορά παρέμεινε αυτή ανάμεσα στους ελεύθερους και τους δούλους. Απ' αυτή τη διάκριση προέκυψε μόνον η ισότητα για τους ελεύθερους, μεταξύ ιδιωτών, που αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη του ρωμαϊκού δικαίου, στοιχεία του οποίου χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα και που σαν βασικό του στήριγμα, φυσικά, έχει την ατομική ιδιοκτησία. Στο βαθμό, λοιπόν, που παρέμεινε η διαφορά ανάμεσα σε ελεύθερους και δούλους δεν μπορούσε να γίνεται λόγος για κάποια Γενική Ανθρώπινη Ισότητα.

Ο Χριστιανισμός, από την άλλη μεριά, που έκανε την εμφάνισή του σαν θρησκεία των κατατρεγμένων, γνώριζε μόνο μια ισότητα μεταξύ των ανθρώπων, αυτή του προπατορικού αμαρτήματος. Τα ίχνη της κοινοκτημοσύνης εδώ, περισσότερο είχαν το χαρακτήρα της αλληλεγγύης μεταξύ των κατατρεγμένων, παρά της συνεπούς αντίληψης για την ισότητα.

Σε συνέχεια έχουμε τη συγκρότηση των εθνικών κρατών. Αρχισε να προπαρασκευάζεται το έδαφος, για να γίνει αργότερα λόγος για ίση αξία των ανθρώπων, για δικαιώματα του ανθρώπου. Ο φεουδαρχικός μεσαίωνας εξέθρεψε μέσα στους κόλπους του την τάξη εκείνη, που προοριζόταν να γίνει ο φορέας διεκδίκησης της σύγχρονης ισότητας, την αστική τάξη δηλαδή. Αναπτύσσονταν οι παραγωγικές δυνάμεις. Η διεξαγωγή του εμπορίου σε μεγάλη κλίμακα χρειαζόταν ελεύθερους κατόχους εμπορευμάτων και σαν τέτοιους με ίσα δικαιώματα, που να μπορούν να ανταλλάσσουν τα εμπορεύματά τους, με βάση ένα δίκαιο για όλους, τουλάχιστον σε κάθε ξεχωριστή χώρα. Χρειαζόταν, επίσης, ελεύθερους εργάτες να πουλάνε την εργατική τους δύναμη στον ιδιοκτήτη των Μέσων Παραγωγής (να μπορούν να συμβληθούν μαζί του για την εκμίσθωση της εργατικής τους δύναμης, δηλαδή να στέκουν απέναντί του με ίσα δικαιώματα). Τέτοιο ρόλο δεν μπορούσε να τον παίξει ούτε ο άνθρωπος-RES του ρωμαϊκού δικαίου, ούτε ο colonis- δουλοπάροικος της φεουδαρχικής περιόδου. Αυτό το ρόλο έπρεπε να τον παίξει το σύγχρονο προλεταριάτο, με απαραίτητη, όμως, προϋπόθεση την κατάργηση της φεουδαρχικής ανισότητας.

Ομως και αυτή η ισότητα, αυτός ο αστικός χαρακτήρας του δικαιώματος του ανθρώπου, δεν πήγαινε παραπέρα από το δικαίωμα της αστικής τάξης να εκμεταλλεύεται την αξία της εργατικής δύναμης και να παράγει υπεραξία. Την ίδια στιγμή επίσης που η αστική τάξη βάζει το αίτημα για κατάργηση κάποιων ταξικών προνομίων, εμφανίζεται και το προλεταριάτο με το αίτημα της κατάργησης των ίδιων των τάξεων. Την ισότητα η εργατική τάξη δεν τη θέλει να εφαρμόζεται μόνο φαινομενικά, ούτε μόνον στην περιοχή των σχέσεων με το κράτος, αλλά τη θέλει, για να εφαρμόζεται πραγματικά και στον κοινωνικό και στον οικονομικό χώρο.

«Η ιδέα της ισότητας λοιπόν», καταλήγει ο Ενγκελς, «τόσο στην αστική όσο και στην προλεταριακή της μορφή είναι και αυτή προϊόν της ιστορίας, που για τη γένεσή της χρειάστηκαν ορισμένες ιστορικές σχέσεις, που κι αυτές προϋποθέτουν μια μακρά προϊστορία. Είναι, λοιπόν, ό,τι άλλο, εκτός από αιώνια αλήθεια...».

****

Να, τι αναφέρουν οι Μαρξ και Ενγκελς στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο», απευθυνόμενοι στους αστούς:

«Μη λογομαχείτε όμως μαζί μας, όταν αναμετράτε την κατάργηση της αστικής ιδιοκτησίας με τις αστικές σας αντιλήψεις για λευτεριά, πολιτισμό, δίκαιο. Οι ίδιες οι ιδέες σας είναι προϊόντα των αστικών σχέσεων παραγωγής και ιδιοκτησίας, όπως και το δίκαιό σας είναι η θέληση της τάξης σας που αναγορεύτηκε σε νόμο, θέληση που το περιεχόμενό της καθορίζεται από τις υλικές συνθήκες ύπαρξης της τάξης σας».

****

Η προσπάθεια θεωρητικής συγκάλυψης του ταξικού χαρακτήρα του δικαίου στις συνθήκες του καπιταλισμού γίνεται με συγκεκριμένο στόχο: Τη συγκάλυψη πάλι των αντιλαϊκών νόμων και δομών του αστικού κράτους. Υπάρχουν, βέβαια, και δυνάμεις, κοινωνικές και πολιτικές, που εκφράζουν τον μικροαστισμό μεσαίων στρωμάτων, αλλά και τη μοιρολατρία και «προσπάθεια προσαρμογής στις δομές του συστήματος», που αναπτύσσουν διάφορες θεωρίες για το δίκαιο και το ρόλο του. Αδυνατούν να κατανοήσουν, για παράδειγμα, ότι τα όποια αστικά δημοκρατικά δικαιώματα υπάρχουν και είναι καταγραμμένα και στους νόμους και το Σύνταγμα, είναι προϊόντα συνεχούς πάλης της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, της νεολαίας, των γυναικών, δεν είναι παραχωρήσεις χατιρικές, αλλά προϊόντα συγκεκριμένου συσχετισμού δυνάμεων.

Ολο και περισσότερο στις λαϊκές μάζες καταρρέουν συνειδησιακά οι διάφορες δοξασίες και αυταπάτες που καλλιεργήθηκαν από δυνάμεις και συνεχίζουν να καλλιεργούνται, για τη δυνατότητα, με κάποιες απλές μεταρρυθμίσεις στα πλαίσια του συστήματος, να γίνει δυνατό το πλησίασμα στα κέντρα εξουσίας της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων, ότι θα πάψει το κράτος να παίζει τον κατασταλτικό του ρόλο. Οτι είναι δυνατή η κατάκτηση της ισότητας όλων των ανθρώπων, μελών της συγκεκριμένης κοινωνίας των μονοπωλίων.

Οι κομμουνιστές δεν ξεχνούν ότι οι όποιες δημοκρατικές κατακτήσεις του κινήματος, έτσι όπως πιθανόν ορισμένες έχουν αποτυπωθεί σε κάποιους νόμους, δεν ξεφεύγουν από τα όρια της αστικής νομιμότητας, που δεν είναι τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο από τη νομιμότητα που παραχωρεί η άρχουσα τάξη σε συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους και για συγκεκριμένους λόγους, που δε διστάζει βέβαια, όταν έρθει κάποια στιγμή, να τις καταπατήσει και να τις ανατρέψει. Γιατί η ουσία αυτού του συστήματος δεν είναι άλλη από τη στυγνή δικτατορία του μονοπωλιακού κεφαλαίου, η οποία δεν αλλάζει όποιο κόμμα κι αν βρίσκεται στην εξουσία από τα κόμματα της πλουτοκρατίας.

Τα τελευταία, μάλιστα, γεγονότα μάς δείχνουν πόσο γρήγορα μπορεί να προχωρήσει και η μεγαλύτερη αντιδραστικοποίηση της πολιτικής ζωής σε μια χώρα. Σήμερα, που δεν υπάρχει το παγκόσμιο σοσιαλιστικό σύστημα, σημαντικό αντίβαρο στους τομείς των διεθνών σχέσεων, της οικονομικής βελτίωσης της θέσης των εργαζομένων στις καπιταλιστικές χώρες, της διεύρυνσης των δημοκρατικών δικαιωμάτων κλπ., οι ιμπεριαλιστές, οι κυβερνήσεις των αστών προσπαθούν να πάρουν τη ρεβάνς, χρησιμοποιώντας σε αυτή την κατεύθυνση φυσικά και όλους τους αποστάτες του εργατικού κινήματος, πρώην κομμουνιστές, πρώην σοσιαλιστές, πρώην δημοκράτες, όλο «το κακό δηλαδή συναπάντημα».

****

Στην οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας, της σοσιαλιστικής, με το λαό στην εξουσία, στο νέο αιώνα που έρχεται, θα γίνει πράξη και η ισότητα των ανθρώπων και το δίκαιο, όπως όλα, θα περάσει από την προϊστορία του στην πραγματική ιστορία.