Με σκοπό να φωτίσει ένα από τα συναρπαστικότερα κεφάλαια της νεότερης ελληνικής τέχνης, παρουσιάζεται στην Εθνική Πινακοθήκη η έκθεση «Παρίσι - Αθήνα, 1863 - 1940». Εξήντα περίπου έργα Γάλλων καλλιτεχνών, προερχόμενα από τη Γαλλία, την Ελβετία, τις ΗΠΑ, τον Καναδά και από ελληνικές ιδιωτικές συλλογές, συνεκτίθενται με 160 πίνακες Ελλήνων ζωγράφων. Ανάμεσά τους δημιουργίες των: Ζερόμ, Καμπανέλ, Μπολντίνι, Πιβί ντε Σαβάν, Μορίς Ντενί, Βαλοτόν, Μπονάρ, Ρενουάρ, Σεζάν, Μανγκέν, Ντερέν, Ματίς, Ντε Κίρικο, Πικάσο, Φοτριέ, Παρθένη, Μαλέα, Μόραλη, Χατζηκυριάκου - Γκίκα, Γαλάνη, Παπαλουκά, Μπουζιάνη, Διαμαντόπουλου, Τσαρούχη κ.ά. Επίσης, παρουσιάζονται και 170 χαρακτικά Ελλήνων και Γάλλων καλλιτεχνών, αλλά και οι θρυλικές εκδόσεις του Κριστιάν Ζερβού και του Τεριάντ, που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη μεσοπολεμική καλλιτεχνική σκηνή του Παρισιού.

Αν ο 19ος αιώνας κυριαρχείται από τη λεγόμενη Σχολή του Μονάχου, ο 20ός αιώνας σημειώνει τη στροφή των Ελλήνων καλλιτεχνών προς το Παρίσι, καλλιτεχνική πρωτεύουσα της Ευρώπης, όπου κυοφορούνται τα πιο ριζοσπαστικά κινήματα της τέχνης. Στο Παρίσι βρίσκονταν αρκετοί Ελληνες ήδη από τον 19ο αιώνα. Ενας μάλιστα απ' αυτούς, ο Νικόλαος Ξυδιάς είχε πάρει μέρος στο περίφημο «Σαλόν των Απορριφθέντων» του 1863, όπου εξέθεταν έργα τους ο Μανέ («Το πρόγευμα στη χλόη») και ο Σεζάν, κάνοντας αισθητή τη γένεση μιας νέας τέχνης που το κοινό δεν ήταν ακόμη έτοιμο να τη δεχτεί. Τα χρονικά όρια της έκθεσης προσδιορίστηκαν από το «Σαλόν των Απορριφθέντων» του 1863 και από την κήρυξη του πολέμου το 1940, που ανάγκασε τους Ελληνες που βρίσκονταν στο Παρίσι να επιστρέψουν στην Ελλάδα, κλείνοντας έτσι μια περίοδο.

Η έκθεση αποτελεί συλλογική εργασία, υπό τη γενική εποπτεία και το συντονισμό της διευθύντριας Μαρίνας Λαμπράκη - Πλάκα. Συνεργάστηκαν οι επιμελήτριες: Ολγα Μεντζαφού, που είχε και την επιμέλεια του μνημειώδους καταλόγου 450 σελίδων, Εφη Αγαθονίκου, Μαρία Κατσανάκη, Μαριλένα Κασιμάτη, Ναυσικά Λιτσαρδοπούλου, Λίνα Τσίκουτα.

Οπως σημειώνεται στον κατάλογο: «Η παράλληλη έκθεση έργων Ελλήνων ζωγράφων πλάι σε σύγχρονους γαλλικούς πίνακες ανάλογης τεχνοτροπίας μας βοηθά να διαλύσουμε έναν κοινό τόπο της ιστοριογραφίας που ισχυρίζεται ότι, αν οι ζωγράφοι που πήγαν στο Μόναχο είχαν επιλέξει το Παρίσι, θα έφερναν στην Ελλάδα την άνοιξη του γαλλικού μοντερνισμού».

«Τα νέα ρεύματα θα φτάσουν στην Ελλάδα όταν η πολιτική και κοινωνική ανανέωση θα έχει ετοιμάσει τον ορίζοντα υποδοχής τους. Από την αρχή του 20ού αιώνα στο Παρίσι θα βρεθούν ο Γαλάνης και ο Μαλέας. Λίγο αργότερα έρχεται ο Παρθένης και έπονται όλοι σχεδόν οι πρωταγωνιστές της καλλιτεχνικής σκηνής του ελληνικού Μεσοπολέμου: Μιχάλης Οικονόμου, Τριανταφυλλίδης, Περικλής Βυζάντιος, Παπαλουκάς, Κόντογλου, Γουναρόπουλος, Εγγονόπουλος, Χατζηκυριάκος - Γκίκας, Τσαρούχης, Διαμαντόπουλος, Μπουζιάνης, Μόραλης κ.ά. Οι Ελληνες καλλιτέχνες είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν από κοντά τις ριζοσπαστικές και αλλεπάλληλες επαναστάσεις, ανατροπές και παλινδρομήσεις που λάβαιναν χώρα στο Παρίσι τα χρόνια πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και στον Μεσοπόλεμο. Από τον Μεταϊμπρεσιονισμό και τους πατέρες της Μοντέρνας Τέχνης, Σεζάν, Βαν Γκογκ, Γκωγκέν αναδύθηκαν τα ριζοσπαστικά κινήματα του Κυβισμού, Φωβισμού, ύστερου Συμβολισμού (Ναμπί) και ακολούθησαν η Αφαίρεση, η Μεταφυσική ζωγραφική, ο Ντανταϊσμός, ο Σουρεαλισμός, και τέλος η "επιστροφή στην τάξη", οι κλασικισμοί του Μεσοπολέμου».

Η έκθεση επιχειρεί να δώσει μια απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα: «Ποια απ' όλα αυτά τα ρεύματα βρήκαν πρόσφορο έδαφος στους Ελληνες του Παρισιού;». «Συνοπτικά θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει ότι οι Ελληνες καλλιτέχνες είναι διστακτικοί. Δεν ακολουθούν ακραία ριζοσπαστικά κινήματα. Ο Φωβισμός προσαρμόζεται στο ελληνικό φως και γίνεται ηπιότερος. Ιδιαίτερα επίμονη σε διάρκεια είναι η επίδραση του Συμβολισμού, εμφανής στο έργο του Μαλέα και του Παρθένη. Η επιστροφή στην τάξη του Μεσοπολέμου βρίσκει πρόσφορο κλίμα στην εθνικιστική εσωστρέφεια που παρακολουθεί τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ιδιαίτερη επίδραση θα ασκήσει στη νεότερη "Γενιά του Τριάντα" ο μεσοπολεμικός "κλασικιστής" Αντρέ Ντερέν, που δε θυμίζει σε τίποτα τον εκρηκτικό Φωβ της νεότητάς του. Ο Γαλάνης που συμπορεύεται μαζί του θα τον εξοικειώσει με τους Ελληνες. Φραντζισκάκης, Βασιλείου, πρώιμος Μόραλης θα αισθανθούν τη μετακυβιστική μαγεία των πορτρέτων, των νεκρών φύσεων και των τοπίων του Ντερέν. Ο πνευματικός, ενίοτε εγκεφαλικός Παρθένης της δεκαετίας του '30 μηρυκάζει αναδρομικά τη μνήμη του Κυβισμού με το δικό του ύφος. Ο Χατζηκυριάκος - Γκίκας αναδεικνύεται σε έναν από τους πιο πιστούς αλλά και πιο δημιουργικούς ακόλουθους του Κυβισμού και του Πικάσο». Η συμπαράθεση γαλλικών και ελληνικών έργων είναι συναρπαστική, αποκαλυπτική.