Από τις 29 Ιούλη μέχρι την 1^η Αυγούστου καταφθάνουν στην πρωτεύουσα της Φινλανδίας, το Ελσίνκι, ηγέτες από 35 χώρες, για να υπογράψουν την περίφημη Τελική Πράξη, στο πλαίσιο της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ). Χρειάστηκαν δυο χρόνια προετοιμασίας, πάνω από 3.000 διαβουλεύσεις και η υπογραφή 40 τόνων επίσημων εγγράφων, προτού καταστεί δυνατή η συνάθροιση των εκπροσώπων των 15 χωρών - μελών του ΝΑΤΟ, των επτά χωρών - μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας και των 13 ουδέτερων κρατών.

Τριάντα χρόνια μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η Τελική Πράξη του Ελσίνκι ήρθε να επιβεβαιώσει το μεταπολεμικό «στάτους κβο». Η εξέλιξη αυτή ήταν πολύ σημαντική, αν λάβει κανείς υπόψη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι ΝΑΤΟικοί σύμμαχοί τους αμφισβητούσαν συστηματικά το σοσιαλιστικό στρατόπεδο, αμέσως μετά το τέλος του πολέμου.

Παράλληλα, στο Ελσίνκι επικυρώνεται η τελευταία φάση της κατάλυσης της αποικιοκρατίας, δηλαδή η κατάρρευση των πορτογαλικών κτήσεων στην Αφρική, αλλά και η πρώτη μεγάλη ήττα των Αμερικανών στη μεταπολεμική εποχή. Την ίδια περίοδο, εντατικοποιούνται οι προσπάθειες για την προσέγγιση μεταξύ της Γερμανίας και της Σοβιετικής Ενωσης.

«Δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι», θα πει ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ, στην ομιλία του, στη Διάσκεψη του Ελσίνκι. «Τα αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων είναι τέτοια, ώστε κανείς δεν μπορεί να θεωρηθεί χαμένος, ή κερδισμένος. Μόνος νικητής είναι η λογική. Ολοι κέρδισαν».

Το οριστικό κείμενο της Τελικής Πράξης έχει ως άξονες τη Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τρεις ενότητες: Η πρώτη αφορά στις βασικές αρχές που διέπουν τις σχέσεις των χωρών της Διάσκεψης και διασφαλίζουν την εθνική κυριαρχία, το απαραβίαστο των συνόρων, την αποφυγή βίας και την ειρηνική επίλυση των διαφορών, το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βασικών ανθρωπίνων ελευθεριών - ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης, ανεξιθρησκία και ελευθερία της γνώμης - το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών και τη συνεργασία μεταξύ κρατών. Στην Τελική Πράξη, περιλαμβάνονται ακόμη μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, όπως η έγκαιρη αναγγελία μεγάλων στρατιωτικών ασκήσεων και η παρουσία παρατηρητών στις ασκήσεις.

Η δεύτερη ενότητα αφορά στη συνεργασία στους τομείς του εμπορίου, της επιστήμης, της τεχνολογίας, του περιβάλλοντος. Η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει διευκολύνσεις στα ταξίδια και τη διακίνηση στο εσωτερικό των χωρών - μελών της ΔΑΣΕ.