Κυριακή 1 Αυγούστου 1999
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 42
ΔΙΕΘΝΗ
ΙΡΑΝ
Κυοφορείται περίοδος δυναμικών αλλαγών

Μέρες του '79 έζησε στα μέσα Ιούλη η Τεχεράνη, αλλά και άλλες μεγάλες πόλεις του Ιράν. Δεκάδες χιλιάδες φοιτητές, αλλά και πολίτες κατέκλυσαν τους δρόμους, στις μεγαλύτερες διαδηλώσεις που έγιναν στη χώρα την τελευταία 20ετία, ζητώντας εκδημοκρατισμό της χώρας, σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σεβασμό της ελευθερίας του Τύπου, αλλά και της έκφρασης. Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές συγκρούονταν επί μέρες, τόσο με τις δυνάμεις του στρατού και της αστυνομίας, όσο και με τις παραστρατιωτικές ισλαμιστικές οργανώσεις, απαιτώντας από τον Πρόεδρο Μοχάμαντ Χαταμί να υλοποιήσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις για ένα "άλλο" Ιράν και από τον, μέχρι πρότινος, αδιαμφισβήτητο πνευματικό ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ να θέσει τέρμα στην αυταρχική διακυβέρνησή του.

Οι διαδηλώσεις αντιμετωπίστηκαν με βία: Σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις του ιρανικού καθεστώτος, οι νεκροί είναι 3, οι τραυματίες εκατοντάδες, οι συλληφθέντες 1.400. Σύμφωνα, πάντα, με τα επίσημα ανακοινωθέντα, 750 συλληφθέντες απελευθερώθηκαν, ενώ οι υπόλοιποι αναμένεται να προσαχθούν στο δικαστήριο με την κατηγορία των "εχθρών του έθνους", η οποία επισείει την επιβολή της θανατικής ποινής διά απαγχονισμού. Από την πλευρά τους, οι αντικαθεστωτικές οργανώσεις υποστηρίζουν ότι οι συλληφθέντες, οι νεκροί και οι τραυματίες είναι πολύ περισσότεροι, ενώ καταγγέλλουν ότι η εκστρατεία τρομοκρατίας εναντίον τους συνεχίζεται με αμείωτη ένταση.

Το τι ακριβώς συνέβη στους δρόμους της Τεχεράνης στα μέσα του Ιούλη, ποιες είναι οι αληθινές απώλειες και το τι μέλλει γενέσθαι με τους συλληφθέντες, μένει να αποδειχθεί στο άμεσο μέλλον. Το σίγουρο είναι, όμως, ότι το Ιράν επανήλθε στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας, αυτή τη φορά, όχι για τις κατηγορίες περί τρομοκρατίας που εκτοξεύει εναντίον του η Ουάσιγκτον, αλλά για τις έντονες διεργασίες που φαίνεται ότι λαμβάνουν χώρα στο εσωτερικό του. Πολλοί ήταν αυτοί που εξεπλάγησαν από την έκρηξη της λαϊκής οργής και αγανάκτησης που εκφράστηκε τις μέρες των ταραχών. Μια προσεκτικότερη, όμως, ματιά στην ιστορία του Ιράν, μίας από τις χώρες με τους αρχαιότερους πολιτισμούς, αποδεικνύει ότι μια περίοδος δυναμικών αλλαγών κυοφορείται εδώ και χρόνια, μέσα στο ίδιο το ανελεύθερο σύστημα που εγκαθίδρυσε η ισλαμική επανάσταση του 1979. Η περίοδος αυτή, που δε μοιάζει να είναι διόλου εύκολη ή αναίμακτη, φαίνεται ότι, μόλις, άρχισε.

Αιώνας κινημάτων και πολύμορφων αμερικανικών παρεμβάσεων

Η εικόνα, που το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινής γνώμης έχει για το Ιράν, των 2.500 χρόνων ιστορίας, είναι αυτή του αμείλικτου ισλαμιστικού καθεστώτος, το οποίο χαίρει της απόλυτης λαϊκής υποστήριξης. Η αλήθεια, όμως, δεν είναι αυτή. Το Ιράν, τα τελευταία 100 χρόνια, έζησε 3 μεγαλειώδη λαϊκά κινήματα. Στα τέλη της δεύτερης δεκαετίας του αιώνα, περίπου την ίδια περίοδο με την Οχτωβριανή Επανάσταση, στο Ιράν λαμβάνει χώρα η Συνταγματική Επανάσταση, με την οποία υιοθετείται για πρώτη φορά δημοκρατικό Σύνταγμα. Το 1950 είναι η χρονιά του Κινήματος κατά των Πετρελαϊκών Μονοπωλίων, το οποίο λήγει με νίκη των λαϊκών δυνάμεων και εγκαθίδρυση δημοκρατικής κυβέρνησης. Η νέα ηγεσία προχωρεί στη λήψη σειράς δημοκρατικών και φιλολαϊκών μέτρων, με αποκορύφωμα την απόφαση του Κοινοβουλίου να κρατικοποιήσει την, αποκλειστικά βρετανικών συμφερόντων τότε, εταιρία πετρελαίου, η οποία και είναι, μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο απόλυτος κυρίαρχος της ιρανικής οικονομίας.

Η ενέργεια αυτή εξοργίζει τα βρετανικά, αλλά και τα αμερικανικά μονοπώλια, που βλέπουν τις πιθανότητες ανάληψης του ελέγχου του πολύτιμου ιρανικού πετρελαίου να απομακρύνεται. Το 1953, η CIA οργανώνει και πετυχαίνει πραξικόπημα, που απομακρύνει τις δημοκρατικές δυνάμεις από την εξουσία, αναδεικνύοντας τον Σάχη σε ηγέτη του νεοσύστατου δικτατορικού καθεστώτος. Κατά την κυνική ομολογία του πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ, αρκετά χρόνια αργότερα, η απόφαση αυτή των ΗΠΑ κρίνεται ως απολύτως επιτυχής, καθώς η Ουάσιγκτον είχε, πλέον, στα χέρια της τον πλήρη έλεγχο της κομβικής, τόσο από άποψη γεωπολιτική ιδιαίτερα στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, όσο και από άποψη οικονομική λόγω της πετρελαϊκής παραγωγής, περιοχής του Ιράν. Η δικτατορία του Σάχη δεν έχασε διόλου το χρόνο της. Τις πρώτες κιόλας μέρες της επικράτησής της, παραχωρεί τον έλεγχο των πετρελαϊκών κοιτασμάτων σε βρετανικές και, κυρίως, αμερικανικές εταιρίες, ενώ παράλληλα ξεκινά μια σκοτεινή 20ετία για τις προοδευτικές δυνάμεις και τους κομμουνιστές, που υπόκεινται σε σκληρές διώξεις, φυλακίσεις, βασανιστήρια και εκτελέσεις.

Η ισλαμιστική επανάσταση υποσχέθηκε "κοινωνική δικαιοσύνη"

Το καθεστώς του Σάχη στηρίχτηκε στην τρομοκρατία και στην αμερικανική βοήθεια. Κατάφερε να επιβιώσει μέχρι το 1979, οπότε η λαϊκή οργή και αγανάκτηση για την αβάσταχτη καταπίεση, τις σκληρές συνθήκες ζωής, αλλά και για τα αλλεπάλληλα σκάνδαλα και τη διαφθορά ξεσπά. Ο Φλεβάρης του 1979 έχει μείνει στην ιστορία του Ιράν ως η τελευταία πράξη της εξουσίας του Σάχη. Οι Ιρανοί ξεχύνονται στους δρόμους καθημερινά κατά εκατοντάδες χιλιάδες, ζητώντας δημοκρατία, κοινωνική δικαιοσύνη, ελευθερία. Αυτά ακριβώς ήταν τα συνθήματα και του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί και των ισλαμιστών του, οι οποίοι επωφελούμενοι, όπως υπογραμμίζει και σήμερα το κόμμα Τουντέχ του Ιράν, της αδυναμίας των αριστερών δυνάμεων και των κομμουνιστών εξαιτίας των αλλεπάλληλων διώξεων, ηγούνται του λαϊκού κινήματος. Ο Χομεϊνί δεν έκρυψε ποτέ την επιθυμία του να συστήσει ένα ισλαμιστικό κράτος υπό την "velayat e faqih", τον απόλυτο νόμο του Θεού, που εκφράζεται από έναν και μόνο άνθρωπο, τον θρησκευτικό ηγέτη της χώρας. Ταυτόχρονα, όμως, υποσχόταν στους Ιρανούς όλα αυτά που στερήθηκαν υπό το καθεστώς του Σάχη.

Οι πρώτοι, κιόλας, μήνες της διακυβέρνησης υπό τους μουλάδες του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί διέλυσαν κάθε ψευδαίσθηση. Ο ιρανικός λαός βρέθηκε και πάλι στους δρόμους με καθημερινές διαδηλώσεις. Η απάντηση του νέου καθεστώτος ήταν η ωμή βία. Οι αριθμοί για τους συλληφθέντες, τους νεκρούς και τους τραυματίες είναι ανατριχιαστικοί: Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτουν στα χέρια τους οι ανθρωπιστικές οργανώσεις, αλλά και οι οργανώσεις της ιρανικής αντιπολίτευσης, από το 1981 μέχρι το 1997, 120.000 άνθρωποι εκτελέστηκαν, 150.000 φυλακίστηκαν και παραμένουν φυλακισμένοι, ενώ υπόκεινται σε 170 διαφορετικούς τρόπους βασανιστηρίων, τουλάχιστον 300 αντικαθεστωτικοί δολοφονήθηκαν από τις μυστικές υπηρεσίες σε χώρες του εξωτερικού και ο κατάλογος δεν είναι πλήρης. Είναι, ίσως, χαρακτηριστικό ότι μετά από διαδηλώσεις μηνών, στις 17 Απρίλη του 1983, συλλαμβάνονται και φυλακίζονται, μόνο μέσα σε ένα 24ωρο, 10.000 μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος του Ιράν! Εκτοτε, η σαρία, ο ισλαμικός νόμος, χρησιμοποιείται κατά κόρον για να κρίνει τις ζωές των Ιρανών.

Το καθεστώς των Αγιατολάχ στήριξε την εξουσία του στην αιματηρή καταστολή, που δεν περιορίστηκε στο στρατό, στην αστυνομία ή τις μυστικές υπηρεσίες, αλλά έλαβε και τη μορφή των ημιεπισήμων παραστρατιωτικών οργανώσεων, οι οποίες έχουν το δικαίωμα να περιφέρονται οπλισμένες παντού και να ενεργούν σαν κράτος εν κράτει. Προσπάθησε να "εξισλαμίσει" τον ιρανικό πληθυσμό, ο οποίος, αν και ήταν, στην πλειοψηφία του, μουσουλμανικός, δεν είχε στοιχεία φανατισμού. Οπως υποστηρίζει ο Νταβίντ Σομάλι, επικεφαλής του Διεθνούς Τμήματος του Κόμματος Τουντέχ, η προσπάθεια του καθεστώτος απέτυχε παρά το αιματοκύλισμα. Η πλειοψηφία του ιρανικού πληθυσμού δεν είναι, ακόμη και σήμερα, φανατική και ο τρόπος ζωής που ακολουθεί μέσα στο σπίτι της δεν έχει καμία σχέση με την αυστηρότητα που επικρατεί στους δημόσιους χώρους και που ακολουθείται πιστά, επειδή είναι θέμα, πραγματικά, ζωής και θανάτου.

Ο "βρώμικος" πόλεμος Ιράν - Ιράκ

Στην εκστρατεία τρομοκρατίας που εξαπέλυσαν ενάντια σε οποιαδήποτε φωνή αντίστασης οι Αγιατολάχ, καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε ο πόλεμος Ιράν - Ιράκ. Ο πόλεμος ξεκίνησε στις 22 Σεπτέμβρη 1980 και τα όπλα δε σίγησαν πριν τον Αύγουστο του 1988. Για πολλούς ιστορικούς και πολιτικούς παρατηρητές, ο πόλεμος αυτός ήταν μία από τις πιο αιματηρές και σκοτεινές σελίδες της ανθρωπότητας. Στοίχισε τη ζωή σε, τουλάχιστον, ένα εκατομμύριο Ιρανούς στο μέτωπο και σε εκατοντάδες άλλους αργότερα, αφού το καθεστώς της Τεχεράνης "απήγαγε" κυριολεκτικά πολλά μικρά παιδιά και μαθητές από τις οικογένειές τους για να καθαρίσουν τα ναρκοπέδια μετά το τέλος των εχθροπραξιών. Υπολογίζεται ότι κόστισε στο Ιράν περισσότερα από 1.000 δισεκατομμύρια δολάρια. Η εξουσία του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί βγήκε ενισχυμένη από το μαρτύριο του λαού του, που, εκτός από τον πόλεμο, είχε να αντιμετωπίσει και τις εσωτερικές διώξεις.

Αν κάποιος, όμως, διαδραμάτισε σημαντικότατο και βρώμικο ρόλο στον 8ετή πόλεμο είναι, αναμφισβήτητα, οι ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον, επισήμως, δήλωσε ουδέτερη με την έναρξη των εχθροπραξιών μετά την εισβολή των ιρακινών στρατευμάτων στο Ιράν και το επανέλαβε 2 χρόνια αργότερα, με μια, ιδιαίτερης σκληρότητας, ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, το 1983, στην οποία υπογράμμιζε ότι "δεν ενδιαφερόμαστε καθόλου για τη σφαγή ανάμεσα στο Ιράκ και στο Ιράν, όσο αυτή δεν επηρεάζει τους συμμάχους μας στην περιοχή και δεν αλλάζει την ισορροπία δύναμης"... Το Μάρτη του 1981, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιράκ κάνει έκκληση, από τη Μόσχα, για άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών. Τον ίδιο εκείνο μήνα, το Κογκρέσο εγκρίνει την πώληση στο Ιράκ μαχητικών αεροσκαφών, τη στιγμή που η Μόσχα κρατά αποστάσεις από τις εξελίξεις. Λίγο καιρό αργότερα, οι ΗΠΑ αρχίζουν να προμηθεύουν με όπλα, μέσω του Ισραήλ, τους Αγιατολάχ (το πολυσυζητημένο σκάνδαλο Ιρανγκέιτ), ενώ, παράλληλα, τους παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για τις κινήσεις των ιρακινών και των σοβιετικών στρατευμάτων, πολλές από τις οποίες, εκ των υστέρων, αποδείχτηκαν ψευδείς. Η Ουάσιγκτον προσπαθεί να ελέγξει, εξ ολοκλήρου σχεδόν, τον πόλεμο και επικαλούμενη "εχθρικές" κινήσεις του Σοβιετικού Στόλου στον Κόλπο αποφασίζει να θέσει σε εφαρμογή τα σχέδια, που ήδη υπάρχουν στα συρτάρια της, για δημιουργία Δύναμης Ταχείας Επέμβασης και να αποστείλει πολεμικά σκάφη στον Κόλπο.

Εγγραφα της CIA, που έχουν έρθει, πλέον, στο φως της δημοσιότητας, αποκαλύπτουν ότι η Ουάσιγκτον δε φοβόταν, τόσο την ανάπτυξη των σοβιετικών δυνάμεων, όσο το ενδεχόμενο να μην έχει τον έλεγχο των πολύτιμων δρόμων του πετρελαίου. Επιπλέον, η CIA, ήδη, από το 1983 είχε προτείνει την υιοθέτηση μιας διττής αντιθετικής στάσης απέναντι στο Ιράν και στο νέο καθεστώς, προκειμένου να επιτευχθεί ο έλεγχός του: Σύμφωνα με την πρόταση αυτή, θα έπρεπε επισήμως σε όλους τους διεθνείς οργανισμούς να τηρείται σκληρή και αμείλικτη στάση απέναντι στο καθεστώς της Τεχεράνης, αλλά την ίδια στιγμή να υπάρχουν, πάντα, ανοιχτές οι πόρτες για μυστικές συμφωνίες και αγοραπωλησίες. Η Ουάσιγκτον απορρίπτει, το 1986, πρόταση της Σοβιετικής Ενωσης για αποχώρηση όλων των πλοίων από την περιοχή και ανάπτυξη δυνάμεων του ΟΗΕ. Εκτοτε, τα αμερικανικά στρατιωτικά πλοία παραμένουν στον Περσικό Κόλπο.

Ο πόλεμος "πληγώνει" και σήμερα την ιρανική οικονομία

Το Ιράν, σήμερα, δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει τα τραύματα του ιρανο-ιρακινού πολέμου. Εκτός από τα ονόματα των πεσόντων που κοσμούν σχεδόν όλους τους δρόμους της χώρας, αλλά και τις πλατείες, βαθιά πληγωμένη παραμένει και οικονομία του. Αν και κατέχει το 9% των παγκόσμιων κοιτασμάτων πετρελαίου, η πτώση της τιμής του μαύρου χρυσού, τη δεκαετία του '80 (από 36 δολάρια το βαρέλι το 1981 σε 11 δολάρια το 1998), έχει μειώσει κατακόρυφα τα έσοδα από τις εξαγωγές του, που κατά 85% βασίζονται στο πετρέλαιο. Εναντι 22 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 1976, οι πετρελαϊκές εξαγωγές αποδίδουν, σήμερα, στο Ιράν, μόλις, 10 δισεκατομμύρια δολάρια. Τα πράγματα γίνονται ακόμη δυσκολότερα, εξαιτίας του εμπάργκο που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ, απειλώντας με νομικές κυρώσεις όσες εταιρίες συνάψουν συμφωνία με το Ιράν. Τα φημισμένα χειροποίητα περσικά χαλιά είναι το δεύτερο σημαντικότερο έσοδο του Ιράν, όπως και τα φιστίκια, καθώς είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή στον κόσμο.

Στη χώρα των 64 εκατομμυρίων κατοίκων, το κατά κεφαλήν εισόδημα, το 1998, ήταν 1.780 δολάρια από 2.600 δολάρια το 1976. Το ποσοστό ανεργίας φθάνει το 50%, ο πληθωρισμός "τρέχει" με 50% και οι ανατιμήσεις στα είδη πρώτης ανάγκης, όπως είναι το γάλα και το ψωμί, φθάνουν, επίσης, το 50%. Το ριάλ, το εθνικό νόμισμα, έχει υποτιμηθεί σε 6.300 ριάλ ανά δολάριο έναντι 3.800, πριν από μία διετία. Το 80% του πληθυσμού υπολογίζεται ότι ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, αν και οι συνθήκες διαβίωσης των Ιρανών είναι πολύ καλύτερες από αυτές των λαών των γειτονικών χωρών, όπως είναι το Αφγανιστάν ή το Ιράκ.

Ο μέσος όρος ηλικίας είναι 18,5 χρόνια και υπολογίζεται ότι τα 40 εκατομμύρια των Ιρανών είναι μικρότεροι των 25 ετών, δηλαδή δε θυμούνται τον Σάχη, αλλά δε θυμούνται καλά ούτε την ισλαμική επανάσταση. Σε ποσοστό 89%, οι Ιρανοί είναι σιίτες μουσουλμάνοι, κατά 10% σουνίτες μουσουλμάνοι, αλλά υπάρχουν αρκετοί Εβραίοι και πιστοί του Ζωροαστρισμού, της θρησκείας της αρχαίας Περσίας. Το 50% του πληθυσμού είναι Ιρανοί, το 25% αζέρικης καταγωγής, ενώ το Ιράν φιλοξενεί 2 εκατομμύρια πρόσφυγες Αφγανούς και Ιρακινούς Κούρδους.

Οσο και αν ακούγεται παράδοξο, με βάση την εικόνα που έχει η διεθνής κοινότητα για μια χώρα με ισλαμιστικό καθεστώς, το 80% του πληθυσμού είναι εγγράμματοι και το ποσοστό των αποφοίτων Ανώτερης Εκπαίδευσης είναι πολύ υψηλό. Σε αυτό εκτιμάται ότι συντέλεσε η εφαρμογή δημόσιας δωρεάν εκπαίδευσης όλων των βαθμίδων, που, όπως φαίνεται, αξιοποίησαν περισσότερο από όλους οι γυναίκες, οι οποίες παρά το "Χετζάμπ" (κάλυμμα του προσώπου) που είναι υποχρεωμένες να φορούν, έχουν ευκολότερη πρόσβαση στο πανεπιστήμιο από ό,τι στην εποχή του Σάχη.

Ο "μεταρρυθμιστής" Χαταμί και ο "μετριοπαθής" Τύπος

Ο Μοχάμαντ Χαταμί, διεκδικώντας την ψήφο των Ιρανών, τον Απρίλη του 1997, υποσχέθηκε μέτρα ανόρθωσης της οικονομίας, βελτίωση των συνθηκών ζωής και, φυσικά, δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Το ποσοστό του 70% που συγκέντρωσε ήταν εντυπωσιακό με μία επισήμανση: Δεν είναι απαραίτητο να συμπεράνει κανείς ότι ο ιρανικός λαός στο σύνολό του προτίμησε τον Χαταμί, αυτόν καθ' εαυτόν. Ο Χαταμί, όπως και οι άλλοι 3 υποψήφιοι Πρόεδροι, είχαν εγκριθεί από το Ανώτατο Θρησκευτικό Συμβούλιο της χώρας, σε αντίθεση με άλλους 280, που απορρίφθηκαν επειδή οι θέσεις τους δε συμβάδιζαν με την velayat e faqih. Αυτό, φυσικά, σημαίνει ότι ο Χαταμί, ουδέποτε, διαφώνησε ή συγκρούστηκε ανοιχτά με τους σκληροπυρηνικούς ισλαμιστές της ιρανικής ηγεσίας. Και πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό, άλλωστε, αφού είναι δικό τους παιδί; Αξίζει να ρίξει κανείς μια ματιά στην πορεία του.

Ο Χαταμί διατέλεσε υπουργός Προπαγάνδας επί Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, για 10 συνεχόμενα χρόνια, και μάλιστα στη δύσκολη περίοδο του ιρανο-ιρακινού πολέμου. Εφτά από τους υπουργούς που απαρτίζουν την κυβέρνησή του, και επιλέχθηκαν από τον ίδιο, ανήκουν στη λεγόμενη "σκληροπυρηνική" πτέρυγα. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί ποιο είναι το "ποιόν" των εμφανιζόμενων, από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, ως υποστηρικτών του στο χώρο του Τύπου: Οι περισσότεροι είναι πρώην επίλεκτα μέλη των Φρουρών της Επανάστασης, του σώματος, δηλαδή, που υπάγεται κατευθείαν στον πνευματικό ηγέτη του Ιράν και έχει δικαίωμα άμεσης δράσης, οποιαδήποτε στιγμή κρίνει ότι δεν τηρείται η velayat e faqih. Οι Φερεϊντούν Βαρντινετζάντ, νυν διευθυντής του επίσημου ιρανικού πρακτορείου ειδήσεων, και Χαμίντ Τζαλάι Πουρ, εκδότης της "Τζαμέεχ" και της "Τους", είναι πρώην ανώτεροι διοικητές των Φρουρών της Επανάστασης. Ο Αλί Ραμπίι, διευθυντής της "Καρ ο Καργκάρ", είναι πρώην υφυπουργός Μυστικών Υπηρεσιών και ο κατάλογος περιέχει πολλά άλλα ονόματα. Ισως η χαρακτηριστικότερη περίπτωση είναι αυτή του εκδότη της "Σαλάμ", η απαγόρευση της οποίας ήταν η αφορμή των ταραχών του Ιούλη, του Μουλάχ Μοχάμαντ Μουσαβί Κχοεϊνίχα, ο οποίος, τη δεκαετία του 1980, ήταν εισαγγελέας στις δίκες πολιτικών κρατουμένων και ευθύνεται για την εκτέλεση περισσοτέρων των 30.000 ανθρώπων.

Επί προεδρίας του "μεταρρυθμιστή" Προέδρου Χαταμί, οι διώξεις και η καταστολή δε σταμάτησαν διόλου. Διά δημοσίου απαγχονισμού εκτελέστηκαν 260 άνθρωποι, σε εκατοντάδες ανέρχονται οι μυστικές εκτελέσεις πολιτικών κρατουμένων, 4 άνθρωποι εκτελέστηκαν διά λιθοβολισμού, τα βασανιστήρια συνεχίζονται κανονικά στις ιρανικές φυλακές, επανασυνελήφθησαν πολιτικοί κρατούμενοι που είχαν αφεθεί ελεύθεροι, 28 αντικαθεστωτικοί δολοφονήθηκαν στο εξωτερικό, τελευταία, στον "τομέα" αυτό η βομβιστική επίθεση στη Βαγδάτη όπου έχασαν τη ζωή τους άλλοι 15 Ιρανοί αντικαθεστωτικοί, 14 βομβιστικές επιθέσεις σημειώθηκαν κατά μελών του αντιστασιακού κινήματος, 270 εκατομμύρια δολάρια δαπανήθηκαν για την εκπαίδευση και ενίσχυση εξτρεμιστικών ισλαμιστικών οργανώσεων σε άλλες χώρες.

Ριζική αλλαγή του καθεστώτος η μόνη λύση

Η πολυσυζητημένη σύγκρουση του Μοχάμαντ Χαταμί με τους σκληροπυρηνικούς δεν είναι παρά μια σύγκρουση τακτικής στους κόλπους του ίδιου ισλαμιστικού συστήματος. Οπως χαρακτηριστικά σχολιάζει το Τουντέχ, έχει, πλέον, διαμορφωθεί η άποψη σε ένα κομμάτι της ισλαμιστικής ηγεσίας, του οποίου ηγείται ο Χαταμί, ότι είναι πολύ πιο συμφέρον να προσεγγίσει τη Δύση, να αρχίσει οικονομικές συναλλαγές με αυτήν, να χαλαρώσει την ασφυκτική αυστηρότητα στο εσωτερικό, προκειμένου να αμβλυνθεί η λαϊκή δυσαρέσκεια και αγανάκτηση και να διατηρηθεί το καθεστώς ως έχει, αποφεύγοντας μια ενδεχόμενη λαϊκή εξέγερση. Δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη πρόταση νόμου του Χαταμί, η οποία εγκρίθηκε, ήταν η κατάργηση του νόμου που απαγορεύει σε εταιρίες ξένων συμφερόντων να κατέχουν ποσοστό μεγαλύτερο του 49% των μετοχών σε ιρανικές επιχειρήσεις. Δεν είναι τυχαία η αλλαγή στάσης της Ουάσιγκτον απέναντι στο Ιράν, η οποία κρίνει ως "ιδιαίτερα ενθαρρυντικές τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του νέου Προέδρου" και δεν κρύβει το ενδιαφέρον της για αναθέρμανση των σχέσεων των δύο χωρών.

Αλλωστε, όπως είπαμε, οι ΗΠΑ, από τις αρχές του '80, τηρούν τη διττή αντιφατική στάση: Επισήμως αυστηρότητα, ανεπισήμως συνεργασία. Η τακτική αυτή φαίνεται ότι εφαρμόζεται κατά κόρον με τον Χαταμί. Ασχέτως των σκληρών λόγων και των επικρίσεων για την καταστολή των πρόσφατων διαδηλώσεων, η Ουάσιγκτον, απλώς, κάλεσε τον Πρόεδρο, που έδωσε την εντολή για τη βίαιη επέμβαση στις στρατιωτικές και παραστρατιωτικές δυνάμεις, να επιμείνει στις "μεταρρυθμίσεις" του. Επιπλέον, έχει κάνει στον Χαταμί ένα πολύ μεγάλο δώρο: Ηδη από πέρυσι, η Ουάσιγκτον, που κόπτεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και επιθυμεί τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις στο Ιράν, αδιαφόρησε για την κίνηση 2.000 βουλευτών από όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων και Αμερικανών, και κατέταξε στις τρομοκρατικές οργανώσεις, μία από τις 30 οργανώσεις που συμμετέχουν στο Εθνικό Συμβούλιο Αντίστασης του Ιράν, τους Μουτζαχεντίν του Λαού, οι οποίοι είχαν αγωνιστεί και κατά του Σάχη, από το 1965, που συγκροτήθηκαν.

Δεν είναι, επίσης, διόλου τυχαίο ότι τα δυτικά ΜΜΕ πρόβαλλαν ως βασικό σύνθημα των μεγαλειωδών κινητοποιήσεων του Ιούλη την υποστήριξη στον Χαταμί. Το σύνθημα ακούστηκε, πολλάκις και από πολλούς, όμως δεν ήταν το μοναδικό: Ηταν ένα ανάμεσα σε πολλά άλλα, όπως "Εξαφανιστείτε φασίστες", "Θάνατος στους μισθοφόρους", "Θάνατος σε όλους τους Ταλιμπάν", "Θάνατος στους δικτάτορες" και, φυσικά, όλα τα συνθήματα υπέρ της δημοκρατίας και της κατάργησης των παραστρατιωτικών οργανώσεων. Και αν, αυτή τη φορά, "επιλέχθηκε" απλώς να προβληθεί ένα σύνθημα, πολλές άλλες φορές, από τότε που ανέλαβε ο Χαταμί, έχει επιλεχθεί να μην προβληθούν, καταλλήλως, οι κινητοποιήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί αυτά τα 2 χρόνια, από διαμαρτυρίες μέχρι εργατικές απεργίες, στις οποίες συμμετείχαν χιλιάδες εργαζόμενοι και πολλές φορές σημαδεύτηκαν από σκληρά επεισόδια και νεκρούς.

Ο ιρανικός λαός αγωνίζεται και αντιστέκεται. Οι επόμενοι μήνες ή χρόνια φαίνεται ότι θα είναι μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδος για το μέλλον, καθώς ο Μοχάμαντ Χαταμί καλείται να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα: Τη χαλάρωση του αυταρχισμού και των οικονομικών αποκλεισμών με τη συνύπαρξη στην εξουσία με τους "σκληροπυρηνικούς" ισλαμιστές. Ακόμη και αν το πετύχει, όμως, προς στιγμήν, δε θα είναι παρά μία ακόμη παράταση ζωής στο ισλαμιστικό σύστημα των Αγιατολάχ. Είναι σαφές ότι εκδημοκρατισμός, κοινωνική δικαιοσύνη και ελευθερία είναι αδύνατον να υπάρξουν στα πλαίσια του ίδιου αυτού αυταρχικού ισλαμιστικού καθεστώτος (ασχέτως των ευχολογίων που μοιράζουν οι ΗΠΑ). Οι διαδηλώσεις του Ιούλη είναι ένα ξεκάθαρο μήνυμα ότι οι Ιρανοί έχουν βυθιστεί στην αγανάκτηση και στην οργή και είναι διατεθειμένοι να αγωνιστούν με οποιοδήποτε κόστος, όπως έχουν κάνει και παλαιότερα, απέναντι στους παραστρατιωτικούς, στην αστυνομία και στο στρατό: Αλλωστε, το κυρίαρχο σύνθημα των διαδηλώσεων του Ιούλη δεν ήταν άλλο από το "Ελευθερία ή Θάνατος"!!

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ