Ενα σημαντικό νεοκλασικό αρχιτεκτονικό δημιούργημα του 1890 από τον Ερνέστο Τσίλλερ,η παλιά δημοτική αγορά του Αιγίου,στεγάζει εδώ και λίγο καιρό την πολύ σημαντική αρχαιολογική συλλογή της πόλης. Η αλήθεια είναι ότι το κτίριο, μέχρι να μετατραπεί σε Αρχαιολογικό Μουσείο, πέρασε από πολλά δεινά και πολλά συρτάρια υπουργών. Η πρώτη προσπάθεια αποκατάστασης σημειώνεται το 1976. Το χειρότερο είναι ότι όταν τελικά κατέληξε να εγκαινιαστεί το 1994 δεν έμελλε να μείνει για πολύ καιρό ανοιχτό και επισκέψιμο. Οι σεισμοί του Αιγίου, τον Ιούνιο του 1995, γκρέμισαν ό,τι με πολύ κόπο έστησε σε βάθρα και προθήκες το προσωπικό της Στ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.Από τότε στα εργαστήρια συντήρησης της Εφορείας άρχισαν οι εργασίες συγκόλλησης και αποκατάστασης των φθορών. Το ελληνιστικό άγαλμα (1ος π.Χ. αι.) του Διός Αιγιόχου έπαθε τη μεγαλύτερη ζημιά, αφού αποκολλήθηκαν τα κάτω άκρα. Σήμερα ο Δίας στέκεται ξανά επιβλητικός και περήφανος στο βάθρο του.

Πριν αυτό το νεοκλασικό κόσμημα γίνει μουσείο λειτουργούσε ως αγορά με καταστήματα στην εσωτερική και εξωτερική πλευρά. Η αετωματική επίστεψη της κύριας εισόδου φέρει ζωγραφική παράσταση σειρήνων, ενώ στην αετωματική επίστεψη της βόρειας πλευράς με ζωγραφική παράσταση μεταλλίων, βρίσκουμε επιγραφή με τη χρονολογία ανέγερσης του κτιρίου, το 1890.

Αν ρωτούσε κανείς, γιατί μια μικρή επαρχιακή πόλη της Αχαϊας χρειάζεται Αρχαιολογικό Μουσείο, η απάντηση είναι ότι στο Αίγιο και στην ευρύτερη περιοχή αντιπροσωπεύονται πλούσια όλες οι εποχές της ιστορίας και της ανθρώπινης παρουσίας και δραστηριότητας από τους προϊστορικούς χρόνους, κυρίως η πρωτοελλαδική περίοδος (2600 - 2000 π.Χ.) και η μεσοελλαδική (2000 - 1600 π.Χ.) μέχρι τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους.

Οι σωστικές ανασκαφές που διενεργεί η αρμόδια Εφορεία αποκαλύπτουν βήμαβήμα αυτή την ιστορία. Αλλωστε, η σύγχρονη πόλη είναι χτισμένη ακριβώς πάνω στην αρχαία,τα λείψανα της οποίας μάς οδηγούν αιώνες πίσω.

Στον κατάλογο των πόλεων, που με πλοία τους πήραν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο, υπό την αρχηγία του Αγαμέμνονα, αναφέρεται το Αίγιο, ενώ η παράδοση θέλει τον Αγαμέμνονα να παίρνει την ιστορική απόφαση της εκστρατείας, ενώπιον όλων των αρχόντων των ελληνικών πόλεων, στο Αίγιο ή στο λιμάνι της διπλανής πόλης, της Ελίκης.

Τα προϊστορικά λείψανα της πόλης αποκαλύφθηκαν στην περιοχή της Παναγίας των Εισοδίων και του λεγόμενου βράχου του Παλαιολουτρού. Στην ίδια περιοχή ήρθε στο φως τμήμα του μυκηναϊκού οικισμού,στον οποίο ανήκει το μυκηναϊκό νεκροταφείο που ερευνήθηκε στη θέση Καλλιθέα.

Ταφικά λείψανα, πίθοι και κτερίσματα που βρέθηκαν νοτιοανατολικά του νεκροταφείου αντιπροσωπεύουν τη γεωμετρική περίοδο της πόλης. Αλλά η αρχαϊκή της φάση έχει δώσει μόνο μεμονωμένα ευρήματα, αφού εκείνη την περίοδο πρωτεύουσα της περιοχής ήταν η Ελίκη.

H κλασική περίοδος συγκεκριμενοποιεί περισσότερο τον οικοδομικό και πολεοδομικό ιστό της πόλης, η οποία και επεκτείνεται. Δύο οικοδομήματα του 5ου και 4ου αι. π.Χ., που έχουν ανασκαφεί κοντά στη Δεξαμενή αποτελούν τα καλύτερα δείγματα αυτής της περιόδου. Εξάλλου, βορειοδυτικά της Δεξαμενής αποκαλύφθηκε και το νεκροταφείο της κλασικής πόλης.

Την άνθηση όμως γνώρισε το Αίγιο στους ελληνιστικούς χρόνους,όπου αποτέλεσε το θρησκευτικό κέντρο της Αχαϊκής Συμπολιτείας.Αρχιτεκτονικά λείψανα στη θέση τους και αρχιτεκτονικά μέλη εντοιχισμένα σε νεότερα κτίρια σε διάφορα σημεία της πόλης είναι χαρακτηριστικά δείγματα αυτής της περιόδου. Το Αίγιο είναι από τις λίγες πόλεις που διατήρησαν τη φυσιογνωμία τους την εποχή της υποταγής της Ελλάδας στους Ρωμαίους.Κατάφερε να διατηρήσει ένα είδος τυπικής ανεξαρτησίας και συνέχισε να είναι μέλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας, η οποία υπήρχε, επίσης, τυπικά. Η περιήγηση στη"ρωμαϊκή πόλη" έχει πολυτελείς ιδιωτικές κατοικίες με θέρμες και πολύχρωμα ψηφιδωτά δάπεδα, πλούσιες αγροικίες και λινούς και κλιβάνους κ. ά.

Ο σημαντικότερος περιηγητής της αρχαιότητας, ο Παυσανίας,περιγράφει πολλά κτίρια και ιερά. Οι ανασκαφές όμως δεν έχουν αποκαλύψει επιγραφικά στοιχεία, γεγονός που δεν επιτρέπει στους αρχαιολόγους την ταύτιση πολλών αρχιτεκτονικών λειψάνων και ευρημάτων. Τα ίδια, όμως, τα ευρήματα αποδεικνύουν τη σημασία της πόλης του Αιγίου στην αρχαιότητα.

Εκεί βρίσκουμε το ιερό της Ειλειθυίας,θεάς του τοκετού, το οποίο φέρει ξύλινο ακρόλιθο άγαλμα, έργο του γλύπτη Δαμοφώντα, το οποίο απεικονίζεται σε νομίσματα της αυτοκρατορικής εποχής. Υπήρχε, επίσης, ναός της Αθηνάς με δύο αγάλματα, αλλά και το Αλσος της Ηρας το άγαλμα, της οποίας επιτρεπόταν να βλέπει μόνο η ιέρεια. Από τον Παυσανία μαθαίνουμε για το ιερό του Διονύσου και το τέμενος του Διός, με δύο χάλκινα αγάλματα. Τα χάλκινα αγάλματα τουΠοσειδώνα,του Δία,του Ηρακλή και της Αθηνάς ίσως τα είχαν φέρει φυγάδες από το Αργος. Οι παραστάσεις των νομισμάτων, σε αυτές τις περιπτώσεις, αποτελούν μοναδική πηγή γνώσης και πληροφορίας.Για το άγαλμα της Αρτέμιδος στο ναό του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος μαθαίνουμε από τέτοιες παραστάσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με το άγαλμα στο ναό της Αφροδίτης,που βρισκόταν στην παραλία του Αιγίου και το οποία παρίστανε τη θεά γυμνή. Στην περιοχή της παραλίας βρισκόταν και το φημισμένο ιερό του Ομαρίου ή Ομαγυρίου Δία,όπου γίνονταν οι συνελεύσεις των Αχαιών. Κοντά ήταν επίσης το ιερό της Δήμητρος Παναχαίας και σε άλλο σημείο της πόλης τοιερό της Σωτηρίας.

Ετσι το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο είναι, ίσως, η καλύτερη αρχή για εκείνους που θα θελήσουν να φηλαφήσουν την ιστορική διαδρομή του Αιγίου μέσα από τα δημιουργήματα του ίδιου του ανθρώπου.

Δήμητρα ΜΥΡΙΛΛΑ