Δώδεκα αρχές με υποσημειώσεις αρκούν για να φέρουν την παύση των βομβαρδισμών; Μπορούν να φέρουν την ονομασία "ειρηνευτική συμφωνία";

Τα πρόσφατα, ενδεικτικά, στοιχεία περί "προθέσεων" και πεπραγμένων "συμφωνηθέντων" ανάμεσα σε ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ και Ρωσία, μάλλον οδηγούν σε μία εντόνως αρνητική απάντηση...

Αφ' ενός γιατί, μόλις προχτές, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Στρόουμπ Τάλμποτ ξεκαθάρισε πως "η συμμόρφωση του Προέδρου Μιλόσεβιτς με το σχέδιο συμφωνίας θα ελέγχεται διαρκώς" προσθέτοντας πως η απειλή επανάληψης των βομβαρδισμών θα είναι διαρκής στην παραμικρή αθέτηση της συμφωνίας και θα λειτουργεί "σαν δαμόκλειος σπάθη"... Εάν προσθέσουμε το γεγονός πως οι ΝΑΤΟικοί βομβαρδισμοί δε σταμάτησαν άμεσα, με την αποδοχή του σχεδίου των 12 σημείων από την επίσημη γιουγκοσλαβική ηγεσία και το σερβικό Κοινοβούλιο, τότε μάλλον κανείς φθάνει στο - διόλου αυθαίρετο, αλλά λογικό όπως φαίνεται - συμπέρασμα πως οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ, εάν σταματήσουν (κατά πάσα πιθανότητα σήμερα), θα παυθούν μάλλον βραχυπρόθεσμα και προσωρινώς (αν όχι για την καλλιέργεια ψευδών εντυπώσεων ενόψει ευρωεκλογών).

Ομως, ακόμη και εάν δεν επαναληφθούν μεσοπρόθεσμα, δε θα πρέπει να υποβαθμιστεί η σημασία της διαρκούς απειλής ΝΑΤΟικού τρόμου και ολέθρου. Ούτε βέβαια και η πληθώρα συνεπειών και γενικότερης βλάβης που προκάλεσε η εξαπόλυση των επιδρομών στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων (και ας μην μιλήσουμε εδώ για τις συνέπειες των ίδιων των ΝΑΤΟϊιών επιδρομών στην καταρράκωση θεσμών του διεθνούς δικαίου ή στην επανάληψη του "κακού προηγούμενου" σε οποιοδήποτε σημείο της υφηλίου σύμφωνα άλλωστε και με το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ).

Δεύτερον, η αποδοχή ενός κειμένου 12 σημείων από εκείνη την πλευρά (ΟΔ Γιουγκοσλαβίας) που δεχόταν και δέχεται τα απανωτά και "πολλαπλώς" φονικά πλήγματα από την εισβολή της σύγχρονης μεγαλύτερης στρατιωτικής συμμαχίας της Δύσης, δεν μπορεί να λάβει το χαρακτήρα συμφωνίας ειρήνης γιατί εκ των πραγμάτων δε συνιστά μία συνθήκη, αλλά το γενικό πλαίσιο διαβουλεύσεων για την τελική μορφή της. Επιπροσθέτως, ορισμένα από τα 12 σημεία μοιάζουν ασαφή, ιδίως αυτά που αναφέρονται στην ταυτότητα διοίκησης (ενιαία ΝΑΤΟική ή από κοινού μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ υπό την ούτως ή άλλως "αιγίδα" του ΟΗΕ; ), στη διαδικασία αποστρατικοποίησης των ανταρτών του "Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσσυφοπεδίου" ή στους τρόπους "εξασφάλισης" του επαναπατρισμού όλων των προσώπων που αναγκάστηκαν να απομακρυνθούν με τον ένα ή άλλο τρόπο από το Κοσσυφοπέδιο.

Χρειάστηκαν κάτι παραπάνω από ένας μήνας αποτυχημένων συναντήσεων σε Μόσχα, Ελσίνκι και Βόννη και περισσότερες από 70 μέρες ισοπεδωτικών ΝΑΤΟικών επιδρομών στη Γιουγκοσλαβία. Οι συνομιλίες για τη λεγόμενη ειρήνευση στη Γιουγκοσλαβία δεν ήταν παρά μία ιδιότυπη "διπλωματία του τρόμου", μία οργανωμένη προσπάθεια για την επιβολή μιας ειρήνης με το πιστόλι στον κρόταφο.

Οι συνομιλίες των τριών (Στρόουμπ Τάλμποτ, Βίκτορ Τσερνομίρντιν, Μαάρτι Αχτισαάρι) προσέκρουαν κάθε φορά σε διάφορους σκοπέλους και συνέπεφταν χρονικά με δεκάδες ΝΑΤΟικές "κατά λάθος" σφαγές αμάχων Γιουγκοσλάβων από τα βομβαρδιστικά ή τους πυραύλους "Κρουζ" του Βορειοατλαντικού Συμφώνου.Ολο αυτό το διάστημα, σκοτώθηκαν πολλές εκατοντάδες άμαχοι πολίτες κάθε ηλικίας και των δύο φύλων, κάθε εθνικής καταγωγής. Πολλές χιλιάδες άλλοι τραυματίστηκαν και πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ωθήθηκαν στο δρόμο της προσφυγιάς. Εκατομμύρια άλλοι έμειναν δίχως στέγη, δίχως δουλιά παλεύοντας μέρα - νύχτα με τον τρόμο της βόμβας που θα σπείρει ανά πάσα στιγμή το θάνατο... Η ισοπέδωση πολλών περιοχών αστικών κέντρων ή κατοικημένων περιοχών της επαρχίας, η καταστροφή νοσοκομείων, σταθμών ενέργειας, υδροδότησης, ζωνών βιομηχανίας, αποθηκών καυσίμων, διυλιστηρίων, συμπλήρωνε την εικόνα της κόλασης, ήτοι της ΝΑΤΟικής άποψης περί επιβολής της... ειρήνης και της προστασίας... των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Εν μέσω αυτών, στις αρχές του Ιούνη, οι πυρετώδεις διαβουλεύσεις ανάμεσα στον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Στρόουμπ Τάλμποτ, τον απεσταλμένο της Ρωσίας για το Γιουγκοσλαβικό, Βίκτορ Τσερνομίρντιν και τον Φινλανδό Πρόεδρο και άτυπο απεσταλμένο της ΕΕ Μαάρτι Αχτισαάρι, φάνηκαν να έχουν κάποιο αποτέλεσμα: ένα κείμενο 12 σημείων το οποίο κομίστηκε (την περασμένη Πέμπτη) από τους δύο τελευταίους στο Βελιγράδι, το οποίο και τελικώς το αποδέχτηκε.

Το κείμενο των 12 σημείων μοιάζει να συνδυάζει αρκετά στοιχεία. Μοιάζει λιγότερο με το πολύκροτο κείμενο των - ιδιαιτέρως ασαφών - γενικών αρχών στις οποίες είχαν συμφωνήσει πριν έναν μήνα στο Πέτερσμπεργκ της Γερμανίας οι υπουργοί Εξωτερικών της "Ομάδας των Οκτώ". Μοιάζει αρκετά με τους πέντε όρους που είχε θέσει το ΝΑΤΟ από την έναρξη των βομβαρδισμών στη Γιουγκοσλαβία. Επίσης, "θυμίζει" σε αρκετά σημεία τη Συνθήκη του Ντέιτον για τη λήξη του πολέμου στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη. Τι τελικώς είναι από όλα αυτά; Μάλλον φαίνεται πως πρόκειται, ως επί το πλείστον, για μία "ποικιλία" όλων των παραπάνω που απηχούν ένα συνδυασμό παλιών και νέων σχεδίων με κεντρικό στόχο τη "μονιμοποίηση" ή και "μεταλαμπάδευση" εκρηκτικής αναταραχής στα Βαλκάνια...

Λόγου χάρη, η αποστολή δυνάμεων στρατιωτικής και πολιτικής παρουσίας στο Κοσσυφοπέδιο, φαίνεται να έχει ως πρότυπο τις αποστολές του ΝΑΤΟ στη Βοσνία με μία μεγάλη διαφορά: Τα Ηνωμένα Εθνη (ακόμη και εάν αυτά υποτάσσονται στη στρατηγική της Ουάσιγκτον και του ΝΑΤΟ) καλούνται να παίξουν στοιχειωδώς ένα "ρόλο - κλειδί" μετά από αίτημαΒελιγραδίου, Μόσχας και Πεκίνου. Αντίθετα, στη Συνθήκη του Ντέιτον (1995) τα Ηνωμένα Εθνη δεν είχαν κανέναν σημαντικό αν όχι ανύπαρκτο ρόλο.

Στη Βοσνία, η υπό ΝΑΤΟική ηγεσία δύναμη συνεργάστηκε στενά με μία μικρή δύναμη Ρώσων στρατιωτών (που τώρα αριθμεί200 άτομα) για την αστυνόμευση, επίβλεψη μίας "συμφωνίας εκεχειρίας, ελέγχου των μεθοριακών περιοχών και εξασφάλισης της επιστροφής των προσφύγων". Ακόμη και εάν οι Ρώσοι έχουν δικό τους διοικητήριο, τελικό απολογισμό δίνουν έως σήμερα στον ΝΑΤΟικό διοικητή.

Εντούτοις, το σχέδιο των 12 σημείων για το Κοσσυφοπέδιο, κάνει λόγο για την αποστολή στρατιωτικής δύναμης (περίπου 50.000 ανδρών) "με την απαραίτητη συμμετοχή του ΝΑΤΟ" υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και με μία διοίκηση για την επιβεβαίωση της ασφαλούς επιστροφής των προσφύγων στο Κοσσυφοπέδιο. Σ' αυτές τις δυνάμεις θα περιλαμβάνονται στρατεύματα από τη Ρωσία και από χώρες που δεν ανήκουν στο ΝΑΤΟ. Ακαθόριστο παραμένει για την ώρα το θέμα της διοίκησης των στρατιωτικών δυνάμεων, καθώς για το ΝΑΤΟ θα είναι "μία ενιαία", ενώ για τους Ρώσους "από κοινού"...

Οσο για το δρόμο που θα πάρει το συγκεκριμένο σχέδιο στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, αυτό κατά διπλωματικούς και στρατιωτικούς κύκλους της Ουάσιγκτον, φαίνεται πως ερμηνεύεται ως "μειονέκτημα", μεταξύ άλλων, και λόγω του βέτο που μπορούν να προβάλλουν Ρωσία και Κίνα σε περίπτωση σοβαρής τους αντίρρησης στο τελικό κείμενο συμφωνίας...

Μία επιπλέον κάποια διαφορά ανάμεσα στο σχέδιο των 12 σημείων και τη Συνθήκη Ντέιτον φαίνεται πως έχει να κάνει με τη λεγόμενη "προσωρινή" κυβέρνηση που θα καθοριστεί "από το ΣΑ του ΟΗΕ για την προώθηση και εγκαθίδρυση θεσμών δημοκρατίας και αυτοδιοίκησης". Ωστόσο, αρκετά πράγματα παραμένουν ακόμη ρευστά και γι' αυτό θα πρέπει να θεωρηθούν προς το παρόν τουλάχιστον πρόωρες όποιες εκτιμήσεις ταυτίζουν αυτό το ζήτημα με το διοικητήριο του διεθνούς προτεκτοράτου (με διοικητή τον Βέστεντορπ και υπερεξουσίες που υποβαθμίζουν Κοινοβούλια, κυβερνήσεις και Προέδρους των κροατομουσουλμανικών και σερβικών κοινοτήτων) που έστησε στη Βοσνία -Ερζεγοβίνη η Συνθήκη του Ντέιτον.

Γι' αυτό και σημεία που προδιαγράφουν τον - έστω και τυπικό - ρόλο του ΣΑ του ΟΗΕ στις μελλοντικές εξελίξεις για το Κοσσυφοπέδιο, προβλήθηκαν ιδιαίτερα από το Βελιγράδι, με το σκεπτικό "θετικών" στοιχείων, που σώζουν, εν τύποις ή και εν μέρει επί της ουσίας, κάποια προσχήματα.

Αντιθέτως, μεταξύ των "θετικών" του σχεδίου των 12 σημείων, δεν μπορεί να συγκαταλεχτεί εκείνο που αναφέρεται ρητώς στο κεφάλαιο Επτά της Χάρτας του ΟΗΕ και αφορά την αποστολή ξένων στρατιωτικών και πολιτικών δυνάμεων που θα αναπτυχθούν στο Κοσσυφοπέδιο και εξουσιοδοτούνται έτσι με τη χρήση βίας για την επιβολή ειρήνης. Το ίδιο ισχύει, για ευνόητους λόγους, και για εκείνο το σημείο που αναφέρει τη ρητή μαζική αποχώρηση όλων των γιουγκοσλαβικών στρατιωτικών, αστυνομικών και παραστρατιωτικών δυνάμεων από το Κοσσυφοπέδιο και τη μετέπειτα αποστολή "λίγων εκατοντάδων και όχι χιλιάδων" Γιουγκοσλάβων στρατιωτών "σε ορισμένες περιοχές ιστορικής σερβικής κληρονομιάς".

Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη αρκετά κρίσιμα και ρευστά ζητήματα των όσων μέλλει ακόμη να καθοριστούν όχι μόνον για τη ΝΟ Γιουγκοσλαβίας αλλά και για τη γενικότερη περιοχή. Ποιος μπορεί, λόγου χάρη, να ξέρει τι θα μας φέρει το"κουτί της Πανδώρας" που ακούει στο όνομα του συμφώνου (γερμανικής"έμπνευσης") περί σταθερότητας στα Βαλκάνια; Γι' αυτό και το προσεχές διάστημα μοιάζει "αποκαλυπτικό" εάν δε φαίνεται να επιφυλάσσει εκπλήξεις παντός είδους...

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ