Ποιος θα περίμενε ότι οι μπανάνες θα ήταν η αφορμή για μια από τις πιο σκληρές συγκρούσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες; Και όμως...

Βέβαια, θα πρέπει εξαρχής να σημειώσουμε ότι ο "πόλεμος της μπανάνας", όπως εκδηλώθηκε και όπως εξελίχθηκε, είναι περισσότερο μια καλή αφορμή για τις δυο πλευρές να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους ενόψει του νέου γύρου των διαπραγματεύσεων στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) για τη διαμόρφωση μιας νέας συμφωνίας για τους δασμούς και το παγκόσμιο εμπόριο, δηλαδή μιας "νέας ΓΚΑΤΤ".

Το πρόβλημα ανέκυψε εξαιτίας του προνομιακού καθεστώτος εισαγωγής μπανανών στην Ευρωπαϊκή Ενωση από χώρες πρώην αποικίες της Γαλλίας ή της Βρετανίας και άλλες χώρες της Καραϊβικής. Αυτό το ειδικό καθεστώς εξόργισε τις αμερικανικές πολυεθνικές, που συγκεντρώνουν όλη σχεδόν την παραγωγή μπανανών της Λατινικής Αμερικής, για να τις εξάγουν στη συνέχεια προς την Ευρώπη, αλλά και άλλες περιοχές του κόσμου. Επικαλέστηκαν, λοιπόν, και τη συμφωνία της ΓΚΑΤΤ που απαγορεύει τη σύναψη προνομιακών συμφωνιών.

Στη συνέχεια τη σκυτάλη πήρε η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών, με σκοπό αφ' ενός την προστασία των συμφερόντων των αμερικανικών πολυεθνικών και αφ' ετέρου τη συμμόρφωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης στη "Νέα Οικονομική Τάξη Πραγμάτων". Αφού προσέφυγε κατ' αρχήν στον ΠΟΕ, όπου πέτυχε την αποδοκιμασία της ΕΕ, απειλεί ότι αν η κατάσταση συνεχιστεί, τότε θα επιβάλει κυρώσεις και συγκεκριμένα υψηλή φορολογία σε διάφορα προϊόντα που εισάγονται από την Ευρώπη. Η ΕΕ, προκειμένου να αποφύγει τις συνέπειες, προχώρησε στην αναθεώρηση, εν μέρει, του καθεστώτος του εμπορίου μέσα στην Κοινότητα. Ομως και αυτή η αναθεώρηση δεν ικανοποίησε την κυβέρνηση Κλίντον, που δεν ενδιαφέρεται μόνο για την ικανοποίηση των οικονομικών της απαιτήσεων, αλλά και για την αναγνώριση του ηγεμονικού της ρόλου.

Ο "πόλεμος της μπανάνας" έχει βέβαια πολλές και ενδιαφέρουσες πτυχές, όμως είναι δύσκολο να εξηγήσει την ένταση στις πολιτικές σχέσεις μεταξύ της κυβέρνησης των ΗΠΑ, της βρετανικής κυβέρνησης και της ΕΕ στο σύνολό της. Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι κατά τη διάρκεια αυτού του "πολέμου" ανταλλάχτηκαν βαρύτατοι χαρακτηρισμοί μεταξύ των δυο πλευρών.

Περισσότερα μπορούν να εξηγηθούν αν το συγκεκριμένο επεισόδιο ενταχθεί στο γενικότερο σύνολο του ενδοκαπιταλιστικού ανταγωνισμού, που κατά καιρούς εκδηλώνεται με διάφορες αφορμές και διάφορους τρόπους. Ενόψει μάλιστα του νέου γύρου διαπραγματεύσεων στον ΠΟΕ, όπου οι ΗΠΑ θα επιχειρήσουν να κερδίσουν ό,τι δεν είχαν πάρει με την προηγούμενη συμφωνία για τους δασμούς και το παγκόσμιο εμπόριο. Απ' την άλλη πλευρά οι ιθύνοντες της ΕΕ αντιλαμβάνονται ότι μια τέτοια εξέλιξη θα ενταφίαζε τα όνειρά τους για μια ισότιμη θέση στον ανταγωνισμό ΗΠΑ - Ιαπωνίας - Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι "λύση" θα βρεθεί, όμως το θέμα παραμένει, αφού ο ανταγωνισμός, ο πόλεμος για την "κατάκτηση" νέων αγορών, είναι μόνιμο χαρακτηριστικό στο στάδιο του ιμπεριαλισμού. Καθώς μάλιστα η ύφεση έχει κάνει αισθητή την απειλητική της παρουσία, αυτός ο ανταγωνισμός επανέρχεται με μεγαλύτερη συχνότητα και σίγουρα με μεγαλύτερη ένταση.

Δ. Π.