"Να μαζευτούμ' όλοι μαζί/ τώρα τα καρναβάλια, / για να τα πούμε καθαρά, / του καθ' ενός τα χάλια..." (στίχος του Ανέστη Φραγκούλη, από το βιβλίο του "Σκυριανοί Αντίλαλοι - 1959).

Ζωντανό εθιμικό - λατρευτικό χαρακτήρα, μνημειακής και ιστορικής σημασίας, έχουν οι σκυριανές Αποκριές. Στο όμορφο νησί του Νομού Εύβοιας, στη Σκύρο, τις Αποκριές αναβιώνει ένα πανάρχαιο έθιμο, που όμοιό του δεν υπάρχει στη χώρα. Η παράδοση αυτή που διατηρείται αναλλοίωτη επί αιώνες, συνεγείρει το σύνολο των κατοίκων του νησιού και κερδίζει την αγάπη και την εκτίμηση των χιλιάδων επισκεπτών. Από την αρχή του Τριωδίου, με έξαρση τις βδομάδες της Κρεοφάγου και της Τυρινής, στον κεντρικό δρόμο της Αγοράς και στα σοκάκια της Χώρας της Σκύρου, συναντά κανείς ένα περίεργο θέαμα. Ομιλοι μεταμφιεσμένων από 3 έως 5 άτομα, τριγυρνούν στο χωριό, δίνοντας με την παρουσία τους έναν τόνο χαράς και μυστηρίου, ιδιόμορφο, που συναντιέται μόνο στη Σκύρο.Ο όμιλος αποτελείται από τρεις τύπους μεταμφιεσμένων, με κορυφαίο τον ονομαζόμενο "Γέρο",ο οποίος είναι ντυμένος στο πάνω μέρος με μαλλιαρή μαύρη κάπα, ίδια με προβιά τράγου, φορτωμένος στη μέση του με 50 - 80 κουδούνια του κοπαδιού και φορώντας στο πρόσωπό του μάσκα από προβιά μικρού γιδιού. Ο "Γέρος", κυρίαρχη μορφή του σκυριανού καρναβαλιού, συνοδεύεται από ένα νέο ντυμένο με σκυριανή γυναικεία φορεσιά, αλλά με τροχαδόκαλτσες και τροχάδια, ενώ το πρόσωπό του είναι σκεπασμένο με μάσκα ίδια με του "Γέροντα". Αυτός ονομάζεται "Κορέλα",που σημαίνει κορούλα και κρατάει στο χέρι του ένα μαντίλι και χορεύει γύρω από τον Γέρο. Ο "Φράγκος" είναι το τρίτο μέλος του ομίλου. Φορά ευρωπαϊκό παντελόνι, μάσκα τυχαία, έχει ένα μεγάλο κουδούνι στο πίσω μέρος της μέσης, κρατά ένα κοχύλι το χέρι, όπου φυσά διαρκώς πειράζοντας τους θεατές. Οταν η ομάδα του "Γέρου", της "Κορέλας" και του "Φράγκου" περιδιαβεί τους δρόμους και την πλατεία και τελειώσει τις επισκέψεις της στα συγγενικά και φιλικά σπίτια, όπου πηγαίνει για να ξεκουραστεί και να κεραστεί, ανεβαίνει στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, προστάτη των Σκυριανών. Αφού προσκυνήσει την εικόνα, χτυπά χαρούμενα την καμπάνα, θέτοντας επίσημα και πανηγυρικά το τέλος της διασκέδασης. Οι φορεσιές αυτές είναι τελετουργικά τυπικές και φυλάγονται όλο το χρόνο με ξεχωριστή επιμέλεια στα μπαούλα, για να διατηρούνται καθαρές και καινούριες.

Οι εκδηλώσεις αυτές καθιστούν το σκυριανό καρναβάλι ένα από τα πιο εντυπωσιακά της χώρας, από άποψη ενδυματολογική, λαογραφική, ιστορική, εθνολογική και θρησκειολογική, καθώς διατηρεί πολλά από τα στοιχεία του αρχέγονου καρναβαλιού, τόσο στις μεταμφιέσεις, όσο και στο τυπικό της διεξαγωγής και στις ονομασίες των πρωταγωνιστών του, παρά την παραφθορά που έχουν υποστεί με το πέρασμα των αιώνων.

Παράλληλα με το παραδοσιακό αυτό και μοναδικό στο είδος του δρώμενο, εξίσου αξιόλογες και ενδιαφέρουσες είναι οι πρόχειρες υπαίθριες θεατρικές παραστάσεις και απαγγελίες σατιρικών στίχων από ερασιτέχνες ποιητές και ηθοποιούς. Οι παραστάσεις και απαγγελίες έχουν επιθεωρησιακό χαρακτήρα με θέματα επίκαιρα. Παρουσιάζονται από την εύθυμη πλευρά τους τα σημαντικότερα γεγονότα της χρονιάς.

Από πληροφορίες που αντλούμε από κείμενα του Μάνου Φαλτάιτς, κάθε χρόνο γράφονται και παίζονται νέα έργα από 5 ή 6 πρόσωπα. Αυτά δεν ανεβαίνουν σε κάποια σκηνή, αλλά σε διάφορα σημεία της Αγοράς και οι διάλογοι είναι γραμμένοι σε έμμετρο λόγο. Μια άλλη μορφή αποκριάτικης φιλολογίας είναι η απαγγελία έμμετρης επίσης σάτιρας, που γίνεται είτε από τον ίδιο τον ποιητή είτε από ειδικό εκτελεστή που παίρνει την εντολή και εκπαιδεύεται από τον ποιητή. Οπως παρατηρεί ο Μ. Φαλτάιτς "οι Σκυριανοί έχουν εξαιρετικά ανεπτυγμένο καλλιτεχνικό αισθητήριο και γούστο και είναι πολύ καλοί, αλλά και αυστηροί κριτές, γι' αυτό καθετί που παρουσιάζεται από τους ερασιτεχνικούς θιάσους ή τους ηθοποιούς και αφηγητές πρέπει να είναι καλογραμμένο και καλοπαιγμένο για να ικανοποιήσει τους πολυάριθμους ακροατές και θεατές. Γι' αυτό τα αποκριάτικα αυτά κείμενα είναι συνήθως εξαιρετικά και κατέχουν ξεχωριστή θέση, όχι μόνο στη λαογραφία, αλλά και στη σάτιρα και την εν γένει λαϊκή λογοτεχνία του λαού μας".

"Ποιητές", οργανωτές και εκτελεστές υπήρχαν πάντοτε αρκετοί, όπως όμως παρατηρεί ο Μ. Φαλτάιτς, "ορισμένοι έδειξαν μεγαλύτερη κλίση και ικανότητα, παρουσιάζοντας αξιόλογα έργα. Από τους παλιότερους, γνωστότεροι είναι οι Τάκος Μαρουδής (Ζάρος), Αντώνης Κομνηνός, Ανέστης Φραγκούλης, Βγενικός, Χαράλαμπος Μαρμαράς, Σπύρος Πάτρας.

Οι εμφανίσεις των ομίλων και των ψαράδων του Μόλου και της Λιναριάς έχουν έντονο το χαρακτήρα της επαγγελματικής και κοινωνικής τους ζωής, εκφράζοντας την ιδιαίτερη αντίληψή τους για τη ζωή και το γλέντι. Η συμμετοχή τους γίνεται με αυτοσχέδια άρματα ψαράδικου ή γενικότερα ναυτικού περιεχομένου και ανάλογους διαλόγους. Οι Μολιώτες κάνουν αναπαράσταση της "τράτας", ενώ οι Λιναριώτες εμφανίζονται κι αυτοί με "άρματα" καϊκιών ή μεγαλύτερων πλοίων, με την ανάλογη επάνδρωσή τους σε έμψυχο υλικό.

Με τη συμμετοχή των δύο τελευταίων ομάδων, έγινε πιο αισθητή η ταξική αντίληψη του εορτασμού της Αποκριάς στη Σκύρο, καθώς κάθε κοινωνική ομάδα παίρνει μέρος στις αποκριάτικες εκδηλώσεις με το δικό της τρόπο, ανάλογο με το χαρακτήρα του επαγγέλματος και της κοινωνικής της παράδοσης.

"Οι τσομπάνηδες έχουν σχεδόν την αποκλειστικότητα ή τουλάχιστον τον κύριο ρόλο στο σχηματισμό των πατροπαράδοτων ομίλων με τους "Γέρους" και τις "Κορέλες", οι αστοί κρατούν την έμμετρη σάτιρα και τις θεατρικές παραστάσεις και οι ψαράδες του Μόλου και της Λιναριάς εμφανίζονται με άρματα εμπνευσμένα από τις επαγγελματικές θαλασσινές τους απασχολήσεις".

Ειδικότερα, στις αποκριάτικες σάτιρες του Σπύρου Πάτρα,που παρουσιάστηκαν στη Λιναριά υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία γύρω από τις σχέσεις των Λιναριωτών με τους τσομπάνηδες κυρίως που κρατούσαν μια στάση επιδεικτικής υπεροχής απέναντι στους "Ξυπόλυτους", όπως ονόμαζαν περιφρονητικά τους ψαράδες της Λιναριάς. Ο Πάτρας είχε συχνά σα στόχο στη σάτιρά του τους "κοντογόνατους" ή τα "τροχάδια", τίτλους που προσάπτει στους τσομπάνηδες, ανταποδίδοντας έτσι τα ίσα από την πλευρά των Λιναριωτών. Από τους νεότερους, ο Γιάννης Βγενικός,ο Κωστής Παπαγρηγόρης,ο Στρατής Κεφάλας και ο Μήτσος Αυγουστής,διαβάζοντας εφημερίδες, σχολιάζουν και σατιρίζουν τα γεγονότα της χρονιάς σε έμμετρο λόγο.

Ενα από τα κύρια θέματά τους είναι οι τουρίστες. Οι άνθρωποι που έσπασαν την απομόνωση των Σκυριανών από τον έξω κόσμο, φέρνοντας νέες αντιλήψεις και τρόπους ζωής. "Μετά από κάποια χρόνια - επισημαίνει ο Μ. Φαλτάιτς - τα κείμενά τους θα έχουν ιστορικό και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον, αποτελώντας μια από τις σημαντικότερες άμεσες πηγές γνώσης της διαδικασίας ψυχοπνευματικής αλλαγής των Σκυριανών".

Σ. Α.