Αυτά τα ερωτήματα και άλλα επίσης θα μπορούσαν να γεννηθούν, από την ξαφνική (;) τροπή του συγκεκριμένου ζητήματος. Είναι εύλογες οι απορίες ως προς τους σκοπούς εφαρμογής του 35ωρου σε συνδυασμό με τη συγκεκριμένη μεθόδευση. Κάποιοι μπορεί και να σκεφτούν: "Τι καλή επιχείρηση η "Ιντρακόμ" απέναντι στους εργαζομένους της"! Ομως όλα αυτά είναι εκ του πονηρού. Οταν ένας καπιταλιστής προχωράει στην εφαρμογή φαινομενικά φιλεργατικών μέτρων "κάποιο λάκκο έχει η φάβα". Οχι τόσο και μόνο για τους εργάτες του, αλλά για το σύνολο της εργατικής τάξης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μια σειρά αναδιαρθρώσεις έχουν δημιουργήσει προϋποθέσεις εφαρμογής μέτρων έντασης της εκμετάλλευσης, αύξησης των κερδών (π.χ., θεσμοθέτηση της ευέλικτης διευθέτησης του χρόνου εργασίας, που καταργεί το σταθερό ημερήσιο εργάσιμο χρόνο), άρα υπάρχουν ήδη ασφαλιστικές δικλείδες για να συνεχίζει το ξεζούμισμα των εργατών, με ένα μέτρο, που φαινομενικά μειώνει το χρόνο εργασίας, καλλιεργώντας αυταπάτες και για δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, άρα μείωσης της ανεργίας. Βεβαίως στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν είναι γνωστοί οι όροι εφαρμογής του μέτρου. Αλλά μπορούμε να ανιχνεύσουμε τους λόγους που οδήγησαν στην εξαγγελία, την πιθανή παρότρυνση, από πού προέρχεται και τι άλλα μέτρα εξυφαίνονται.

Το πρώτο ζήτημα που εύλογα ανακύπτει είναι η επίδραση στις συνειδήσεις της εργατικής τάξης των αποτελεσμάτων ενός "προτύπου" συνεργασίας των "κοινωνικών εταίρων" σε μια επιχείρηση σαν την "Ιντρακόμ", του θετικού, υποτίθεται, για τους εργαζόμενους αποτελέσματος και, ταυτόχρονα, της επίδειξης των δυνατοτήτων ανάδειξης των "καλών" προθέσεων των καπιταλιστών, όταν οι εργάτες, αντί να διεκδικούν, φροντίζουν από κοινού με τους κεφαλαιοκράτες για την ευημερία της επιχείρησης. Στο επίκεντρο της προσοχής αυτή τη φορά βρέθηκε ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης, όπως οι φιλάνθρωπες κυρίες, σύζυγοι των επιχειρηματιών και γόνοι της αστικής τάξης για το έργο "προστασίας των φτωχών και των αδυνάτων". Εδώ πλέον πίσω από τη "φιλεύσπλαχνη βιτρίνα" της φαρισαϊκής αστικής υποκρισίας, επιδιώκεται, χωρίς να χάνονται οι τεράστιες κοινωνικές ανισότητες, να συγκαλυφτεί η ταξική τους ουσία σαν αιτία που τις δημιουργεί, δηλαδή η ανειρήνευτη αντίθεση ταξικών συμφερόντων, και η πηγή της εκμετάλλευσης, της δημιουργίας πλούτου για τους λίγους και εξαθλίωσης για τους πολλούς, που είναι η καθαγιασμένη από την αστική κοινωνία ατομική ιδιοκτησία και ιδιοποίηση του πλούτου. Ετσι καλλιεργείται συνείδηση κοινών συμφερόντων εργατών και επιχείρησης. Συνάπτεται συμφωνίας έξω από το πλαίσιο των γενικών συλλογικών διαδικασιών για το σύνολο της εργατικής τάξης, τη στιγμή που το αίτημα μείωσης του εργάσιμου χρόνου αφορά ολόκληρη την τάξη. Επομένως, συμβάλλει στη δημιουργία πρόσθετων δυσκολιών στην ενότητα δράσης, καλλιεργεί το συναγωνισμό ανάμεσα στους εργάτες και τη διάσπαση, διαλύει την ταξική αλληλεγγύη, ενώ ταυτόχρονα, με δεδομένη την υπόσκαψη του συνδικαλιστικού κινήματος από τις διεφθαρμένες πλειοψηφίες της ηγεσίας του, καλλιεργεί συνειδήσεις υποταγμένες στη "μοίρα" των διαθέσεων του επιχειρηματία για την καλυτέρευση της ζωής του εργάτη. Δεν είναι και λίγα αυτά τα οφέλη για τους επιχειρηματίες, αν αναλογιστούμε ότι μερικές φορές τα αντεργατικά μέτρα δεν εφαρμόζονται καθολικά πριν "γλυκάνουν" λίγο τους εργαζόμενους για να "γευτούν" μετά πιο ανώδυνα την επίθεση. Βεβαίως, εδώ η περίπτωση μοιάζει και με τον Χότζα που τον στρίμωξαν, μαζί με όλα τα κατοικίδια ζώα του (γελάδα, κατσίκα, κότες και τον κόκορα) στο σπίτι, το οποίο δε χωρούσε τίποτα άλλο παρά μόνο την οικογένειά του και όταν έβγαλαν έξω τον κόκορα αισθανόταν πιο ευρύχωρα. Διότι με τέτοια επίθεση στην εργατική τάξη, το 35ωρο φαίνεται σαν ξεστρίμωγμα. Ετσι αφού ξεθεμελιώνουν τις εργασιακές σχέσεις, (μερική απασχόληση, ωρομίσθια, ευελιξία στο χρόνο δουλιάς), την κοινωνική ασφάλιση, αφού η υγεία, η περίθαλψη, η εκπαίδευση, η πρόνοια ιδιωτικοποιούνται, άρα γίνονται πλέον άπιαστο όνειρο για τους εργάτες και τις οικογένειές τους, πάνε να χρυσώσουν το χάπι, να εμφανίσουν ότι ωφελείται η εργατική τάξη με μείωση του εργάσιμου χρόνου, αν και με τη μεθόδευση της εφαρμογής του μέτρου δεν αμβλύνεται η εκμετάλλευση. Προσπαθούν μ' αυτό τον τρόπο να εμφανίσουν το υποτιθέμενο "κοινωνικό τους πρόσωπο", ότι κάνουν παραχωρήσεις, προσδοκώντας να εμποδίσουν την ανάπτυξη της πάλης της εργατικής τάξης για όλα τα δικαιώματα που καταστρατηγούνται με την πολιτική της κυβέρνησης και των επιχειρηματιών.

Ας παρακολουθήσουμε το τι επακολουθεί μετά τη συγκεκριμένη εξαγγελία της "Ιντρακόμ". Ο αντιπρόεδρος του ΣΕΒ εκτιμά ότι "η "Ιντρακόμ" αισθάνεται λιγότερο την πίεση του ανταγωνισμού και μπορεί από καλύτερη θέση να λαμβάνει ανάλογες αποφάσεις" ("Βήμα", 31/1/99). Ταυτόχρονα επισημαίνει ότι "ο Σύνδεσμος δε θα σταθεί εμπόδιο στις επιχειρήσεις που επιθυμούν την άμεση εφαρμογή του μέτρου". Σχετικά με την πρώτη εκτίμηση, ουσιαστικά ομολογείται ότι ο ανταγωνισμός δεν επιτρέπει μείωση της έντασης της εκμετάλλευσης, αν υποτεθεί ότι μειώνεται πραγματικά ο ημερήσιος εργάσιμος χρόνος με το 35ωρο. Η δεύτερη όμως τοποθέτηση αποδεικνύει ότι το εγχείρημα της "Ιντρακόμ" δεν είναι καθόλου τυχαίο, ούτε προσφορά στην εργατική τάξη. Ανοίγει ο δρόμος εφαρμογής του και μάλιστα αποκαλύπτεται ότι υπάρχει πειραματικό στάδιο ως προς αυτό. Γιατί όμως πειραματικό στάδιο; Ακριβώς για να μην αποβεί σε βάρος των επιχειρήσεων. Και εδώ φαίνεται ότι υπήρξε και υπάρχει μεθόδευση, όταν, π.χ., η Εθνική Τράπεζα επεξεργάζεται πρόγραμμα πιλοτικής εφαρμογής του μέτρου. "Ηδη σε εξέλιξη βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις για την πιλοτική - πειραματική εφαρμογή του 35ωρου στην Εθνική Τράπεζα, και μάλιστα στο αρχικό στάδιο σε ορισμένα μόνο καταστήματα. Οι συζητήσεις της διοίκησης της Τράπεζας με το Σύλλογο των υπαλλήλων ενθαρρύνονται από την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, το οποίο εκτιμά ότι η δοκιμή του μέτρου σε μια μεγάλη Τράπεζα, αφ' ενός, θα αποδείξει τον προσανατολισμό της κυβέρνησης υπέρ του 35ωρου, αφ' ετέρου, θα βοηθήσει στην εξαγωγή των απαραίτητων συμπερασμάτων για τις θετικές αλλά και τις αρνητικές συνέπειες του μέτρου... (σ.σ.: Αλήθεια, θετικές ή αρνητικές για ποιον, μήπως για τους εργαζόμενους; Σίγουρα όχι για τα οφέλη της Τράπεζας)... Η διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας... προτείνει το 35ωρο να συνδυαστεί με την επιμήκυνση και τις απογευματινές ώρες του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων στα οποία θα εφαρμοστεί... Σύμφωνα με απολύτως εξακριβωμένες πληροφορίες, ανάλογο αίτημα έχει διατυπώσει η διοίκηση ιδιωτικής τράπεζας, η οποία αναπτύσσεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια και επιθυμεί να παρατείνει όσο το δυνατόν το ωράριο λειτουργίας των καταστημάτων της, δίνοντας στους υπαλλήλους της ως αντάλλαγμα το 35ωρο" ("Βήμα", 31/1/99). Εδώ λοιπόν βρίσκεται το ζουμί. Στην ουσία πάει να εφαρμοστεί κυλιόμενο ωράριο, που εντατικοποιεί τη δουλιά. Οι ίδιοι εργαζόμενοι θα αποδίδουν περισσότερη δουλιά σε περισσότερο χρόνο εργασίας της τράπεζας, αλλά θα δουλεύουν 35ωρο. Και βεβαίως, τα κέρδη της τράπεζας θα αυξάνονται.

Εκτός απ' αυτή τη μορφή εφαρμογής του μέτρου, "ο υπουργός Εργασίας κ. Μ. Παπαϊωάννου σε συνεργασία με τον υφυπουργό κ. Χρ. Πρωτόπαππα, ο οποίος χειρίζεται το θέμα του 35ωρου, εξετάζει την κατάρτιση προγράμματος που θα προβλέπει την παροχή οικονομικών κινήτρων προς τις επιχειρήσεις οι οποίες θα εφαρμόζουν μειωμένα ωράρια, προσλαμβάνοντας ταυτόχρονα νέο προσωπικό" ("Βήμα", 31/1/99). Αυτή η εκδοχή δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι θα μειωθεί η ανεργία. Σύμφωνα με το νόμο διευθέτησης του χρόνου εργασίας, οι επιχειρήσεις μπορούν να απασχολούν είτε με αύξηση του χρόνου χωρίς αύξηση αποδοχών, αλλά με αντάλλαγμα ρεπό και άδειες, είτε ακανόνιστο ημερήσιο εργάσιμο χρόνο, γεγονός που συνθλίβει τη ζωή των εργατών και ουσιαστικά μειώνει την τιμή της εργατικής δύναμης, δηλαδή τον πραγματικό μισθό. Μαζί με την επιδότηση για προσλήψεις οι επιχειρήσεις θα έχουν ακόμη πιο αυξημένα κέρδη, υπερεντατικοποιώντας τη δουλιά, έστω και αν φαίνεται ότι κάνουν προσλήψεις.

Να λοιπόν που μια εξαγγελία μιας καπιταλιστικής επιχείρησης και του ιδιοκτήτη της, που παρουσιάζεται ως καινοτομία και μάλιστα ευεργετική για τους εργαζόμενους, μεθοδεύεται η εφαρμογή ενός φαινομενικά φιλεργατικού μέτρου, ενώ είναι αντεργατικό (ανεξάρτητα από το πώς θα εφαρμοστεί στην ίδια την "Ιντρακόμ"), και με τακτική της ταξικής συνεργασίας. Η δε κυβέρνηση, το κράτος κατ' επέκταση, διευκολύνεται υποστηρίζοντας τις καλές προθέσεις των επιχειρηματιών απέναντι στους εργαζόμενους. Η όλη μεθόδευση επιδρά στην άμβλυνση της ταξικής συνείδησης και της πάλης. Είναι μια καλή υπηρεσία, ενός καπιταλιστή στην τάξη του. Στο κάτω κάτω της γραφής, μια δυναμική μονοπωλιακή επιχείρηση με εξαγωγή κεφαλαίων και εμπορευμάτων, με εξασφάλιση δουλιάς από κρατικές επιχειρήσεις, μπορεί να κάνει παραχωρήσεις σαν το 35ωρο, όταν μπορεί να εκμεταλλεύεται και εργάτες άλλων χωρών, αποκομίζοντας υπερκέρδη. Η συνέχεια του πειράματος στην προοπτική γενίκευσής του και των μορφών που θα πάρει, είναι ζητήματα ανοιχτά. Οι δε εργαζόμενοι δεν φαντάζονται το χειρότερο που τους περιμένει.

Σ. Κ.