Τρίτη 26 Γενάρη 1999
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 26
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

"Η εξαίρεση και ο κανόνας" στο "Εναστρο"

"Πολλοί, ακόμα και "προοδευτικοί" άνθρωποι, απαιτούν πραγματικά την απόκρυψη της διδασκαλίας, προτιμούν να διδάσκονται μ' έναν κρυφό, ραφιναρισμένο, μηχανορραφικό τρόπο, μισούν τον υψωμένο δείκτη του χεριού και θέλουν να μάθουν με το γάντι.(... ) Απέναντι σ' αυτούς τους ανθρώπους είναι απαραίτητο να υπερασπιστούμε την έννοια του διδακτικού έργου, της φανερά παιδαγωγικής δραματουργίας. Θα την υπερασπιστούμε αν την εμβαθύνουμε".

Γνωρίζοντας προφανώς και υπερασπίζοντας την παραπάνω θεωρητική διδαχή του Μπρεχτ,η "Ομάδα Σύγχρονης Τέχνης" όχι μόνο επέλεξε να ανεβάσει το καθαρά διδακτικό έργο του Μπρεχτ "Η εξαίρεση και ο κανόνας" (1930), αλλά και διά της σκηνοθεσίας του Γιάννη Καλατζόπουλου και διά του ρόλου του αφηγητή, που ο ίδιος υποδύεται, υπογραμμίζει άφοβα, με υψωμένο τον δείκτη του χεριού του,από την έναρξη ήδη της παράστασης (η παράσταση φιλοξενείται στο θέατρο "Εναστρο") ότι ο θεατής θα δει ένα διδακτικό έργο. Και καθώς για τον Μπρεχτ διδακτικό δεν είναι ένα έργο που αναπαριστά "μόνο πράξεις και στάσεις που θεωρούνται θετικές από κοινωνική άποψη", αλλά "και την (όσο γίνεται πιο μεγαλειώδη) απόδοση αντικοινωνικών πράξεων και στάσεων", ο θεατής της παράστασης αυτής θα πάρει "βασικά μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας". Θα μάθει για τη διαβάθμιση και τις μορφές της εκμετάλλευσης. Για την αξία της εργατικής συνείδησης, οργάνωσης και αλληλεγγύης. Θα διδαχτεί ότι ευκολότερα γίνεται λεία του καπιταλιστή ο κοινωνικά ασυνειδητοποίητος, ο φοβισμένος, ο ασυνδικάλιστος εργάτης. Οτι στην καπιταλιστική κοινωνία κάθε κανόνας φτιάχνεται στα μέτρα του κεφαλαίου. Κανόνας της είναι ο κεφαλαιοκράτης να εκμεταλλεύεται απάνθρωπα τον εργάτη για να πλουτίζει. Κανόνας της είναι η Αστυνομία και η Δικαιοσύνη να υπηρετούν τον καπιταλιστή. Το "δίκαιο" και τη βία του. Να τον αθωώνουν ακόμα κι όταν διαπιστώνεται ότι σκότωσε έναν εργάτη, έναν αχθοφόρο, χωρίς λόγο. Οτι τον σκότωσε μόνο από το φόβο του ταξικού μίσους, που, ενώ θα 'πρεπε να διακατέχει τον βασανισμένο από τον καπιταλιστή εργάτη, δεν τον διακατείχε. Ενας εργάτης χωρίς ταξικό μίσος, υπονοεί ο Μπρεχτ, θα είναι πάντα το πρώτο θύμα, αφού ακόμα και κατά τη "λογική" του καπιταλιστή και των δικαστικών οργάνων του είναι μια αφύσικη, παράλογη, ακατανόητη "εξαίρεση" του κανόνα της ταξικής πάλης. Ενός κανόνα απότοκου της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και επόμενα απόλυτα αναγκαίου για την κατάργησή της.

Οδηγημένος από τα θεωρητικά κείμενα του Μπρεχτ για το ότι πρέπει να "παίζεται" και όχι να "βλέπεται" ένα διδαχτικό έργο, στηριγμένος στην καθάρια νοηματικά, οξεία γλωσσικά, με σαρκαστικό χιούμορ και αρμόζουσα στο διδακτικό τρόπο του Μπρεχτ μετάφραση της Νάντιας Βαλαβάνη,και με τα λιτά σκηνικά και χαρακτηρίζοντα τους ρόλους κοστούμια των Γιάννη Σκαρπερού - Στράτου Σαραντίδη,ο Γιάννης Καλατζόπουλος έστησε μια παράσταση, ορθά μπρεχτική. Παράσταση που, συνειδητά αλλά και με ευφρόσυνο τρόπο υπηρετεί το διδακτικό σκοπό και το χαρακτήρα του έργου. Παράσταση που, με τις ερμηνείες, αναλογεί στους "αποστασιοποιητικούς" υποκριτικούς κανόνες του μπρεχτικού θεάτρου (κίνηση, στάση, χειρονομία, φωνή, έκφραση του προσώπου των ηθοποιών, ώστε μιμητικά και κριτικά να προσδιορίζεται η κοινωνική θέση και στάση των προσώπων του έργου) και με την μπρεχτικού ήθους μουσική του Τάσου Καρακατσάνη και τους στίχους του Γιάννη Καλατζόπουλου,στον επίσης αποστασιοποιητικό, σχολιαστικό ρόλο των τραγουδιών.

Προσεγμένες στο τι πρέπει να σηματοδοτούν οι ερμηνείες όλων των ηθοποιών είναι επιτυχές αποτέλεσμα μιας καλής θεωρητικής γνώσης και άσκησης πάνω στο μπρεχτικό θέατρο. Ο Γιάννης Τσικής (έμπορος) σηματοδοτεί εύστοχα, με μέτρο, χωρίς υπερβολές τη σκληρότητα, την υπεροψία, την πανουργία, τη δύναμη αλλά και το ταξικό μίσος και φόβο του εκμεταλλευτή. Ο Νίκος Νικολαϊδης (οδηγός) με αμεσότητα και απλότητα υποδύεται έναν κοινωνικά συνειδητοποιημένο εργάτη, που ξέρει ότι η δύναμη των εργατών είναι η αλληλεγγύη τους και η αλήθεια. Ο Ελληνορώσος Γενάδιος Πάτσης (Κούλης, αχθοφόρος της ερήμου) παρά τη δυσκολία που έχει ακόμα με τη γλώσσα μας - δυσκολία που καταλήγει σε προσόν για το συγκεκριμένο ρόλο - με την εξαίρετη, λεπτομερειακά δουλεμένη, εκφραστικότατη ερμηνεία του, αποκαλύπτει τη γερή υποκριτική παιδεία του, αλλά και γερό του ταλέντο. Η Κατερίνα Αναστασίου (γυναίκα του δολοφονημένου αχθοφόρου) σηματοδοτεί τον πόνο και το τρόμο της πείνας. Η Κατερίνα Ροβά (ξενοδόχα) την προσαρμογή, το συνειδητό συμβιβασμό με αυτή την κοινωνία. Ο Νίκος Ξυθάλης (δικαστής) γελοιοποιεί εύστοχα και έντονα τη μεγαλόσχημη, υποκριτική, άδικη, αργυρώνητη δικαστική εξουσία. Η Ελένη Ζαχαράκη και η Μαρία Δαρζέντα χαρακτηριστικές φιγούρες δικαστικών παρέδρων και αστυνομικών. Ο Γιάννης Καλατζόπουλος ερμηνεύει τον αφηγητή με απλότητα, χιούμορ και αίσθησητου μεσολαβητικού ρόλου που πρέπει να παίζει ο αφηγητής "γεφυρώνοντας" τους ηθοποιούς με τους θεατές. Μια παράσταση που αξίζει να βρει την πλατιά ανταπόκριση των τελευταίων.

ΘΥΜΕΛΗ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ