Κυριακή 10 Γενάρη 1999
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 44
ΔΙΕΘΝΗ
ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ
"Ενδιάμεσες συμφωνίες" επ' αόριστον...

Ο χρόνος που πέρασε δεν ξεκίνησε καθόλου καλά για την πολυσυζητημένη ισραηλινο-παλαιστινιακή "ειρηνευτική διαδικασία", και τα γεγονότα που σημάδεψαν το πέρασμα του 1998 στην περιοχή επιβεβαίωσαν την αδυναμία της συγκεκριμένης διαδικασίας να ικανοποιήσει την ανάγκη ειρηνικής συνύπαρξης των δύο λαών και τη δικαίωση των οραμάτων του παλαιστινιακού λαού και των αγώνων του, ενώ παράλληλα ενδυναμώθηκε η αμερικανική παρουσία και κυριαρχία στις εξελίξεις στην περιοχή.

Αν κανείς αντιστρέψει το λαϊκό ρητό "η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται", τότε η τωρινή, μάλλον, εκρηκτική ατμόσφαιρα στη Μέση Ανατολή προοιωνιζόταν από τις πρώτες, κιόλας, μέρες του 1998,οι οποίες βρήκαν τα παλαιστινιακά εδάφη σε αυστηρό αποκλεισμό και τον Αμερικανό διαμεσολαβητή Ντένις Ρος να πραγματοποιεί άλλη μια αποτυχημένη περιοδεία, στην προσπάθειά του να πείσει την ισραηλινή κυβέρνηση να προχωρήσει στη συμπεφωνημένη αποχώρηση από τη Δυτική Οχθη, με βάση τη Συνθήκη του Οσλο. Χωρίς αποτέλεσμα έληξαν και οι συναντήσεις που είχε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου με τον Αμερικανό Πρόεδρο Μπιλ Κλίντον και την υπουργό Εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράιτ στην Ουάσιγκτον, στις 19 Γενάρη, και οι αντίστοιχες συναντήσεις που είχε ο Παλαιστίνιος ηγέτης Γιασέρ Αραφάτ, πάλι στην αμερικανική πρωτεύουσα, στις 22 του ίδιου μήνα. Ο Νετανιάχου, επικαλούμενος τους γνωστούς λόγους ασφαλείας, απέρριψε την αμερικανική πρόταση για αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από το 10% της Δυτικής Οχθης (καθώς το ποσοστό αποχώρησης δεν ορίζεται από τις προηγούμενες συμφωνίες), ενώ ο Γιασέρ Αραφάτ χαρακτήρισε το προτεινόμενο ποσοστό "ψίχουλα".

Περιθωριοποίηση της ΕΕ από ΗΠΑ, Ισραήλ

Η κατάσταση παρέμεινε στάσιμη το Φλεβάρη ενώ στις 12 Μάρτη ξέσπασαν σφοδρές συγκρούσεις ανάμεσα στον ισραηλινό στρατό και σε Παλαιστινίους διαδηλωτές με αφορμή την "κατά λάθος" δολοφονία 3 Παλαιστινίων από Ισραηλινούς στρατιώτες σε οδικό μπλόκο της Δυτικής Οχθης. Τα πνεύματα ήταν, ήδη, ιδιαίτερα τεταμένη όταν έφτασε, στις 17 Μάρτη, στην περιοχή ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Ρόμπιν Κουκ, ως προεδρεύων και της ΕΕ. Η επιμονή του Κουκ να επισκεφθεί, συνοδεία Παλαιστινίων αξιωματούχων, τον εβραϊκό οικισμό Χαρ Χόμα, στην ανατολική Ιερουσαλήμ, προκάλεσε διπλωματικό επεισόδιο και ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου δε δίστασε να δηλώσει ότι η ΕΕ δεν μπορεί να μεσολαβεί στην "ειρηνευτική διαδικασία" καθότι, εκτός του ότι αγνοεί πολλά σημαντικά στοιχεία, μεροληπτεί υπέρ των Παλαιστινίων σε αντίθεση με τις ΗΠΑ. Την ένταση δεν κατάφερε να αποκλιμακώσει, παρά τις εκκλήσεις του, ούτε ο ΓΓ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν, που επισκέφθηκε την περιοχή στις 20 Μάρτη, ενώ 3 μέρες αργότερα ο Ντένις Ρος έφτανε κομίζοντας νέα αμερικανική πρόταση για αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από το 15%.

Η αμερικανική πρόταση έγινε αποδεκτή, τον Απρίλη, από την Παλαιστινιακή Αρχή ενώ η ισραηλινή κυβέρνηση την απέρριψε και αρκέστηκε να υιοθετήσει μετά από, λίγο λιγότερα, 20 χρόνια καθυστέρησης την απόφαση 425 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από το Νότιο Λίβανο, στην οποία, όμως, έσπευσε να προσθέσει όρους ασφαλείας με αποτέλεσμα να απορριφθεί κατηγορηματικά από τη λιβανική ηγεσία.

Στο κενό έπεσαν και οι μεσολαβητικές προσπάθειες που ανέλαβε, το Μάη, η ίδια η Μαντλίν Ολμπράιτ, η οποία είχε χωριστές συναντήσεις με τους Νετανιάχου και Αραφάτ στο Λονδίνο, στις 4 του μήνα. Ανάλογη κατάληξη είχε και η μετάβαση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου στην Ουάσιγκτον, όπου επαναλήφτηκαν οι συνομιλίες, στις 13 του μήνα και έτσι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός απέρριψε ανοιχτά και κατηγορηματικά το ενδεχόμενο αποχώρησης από το 15% της Δυτικής Οχθης.

Επίκεντρο Ιερουσαλήμ και προοπτική παλαιστινιακής ανεξαρτησίας

Μάλιστα, αγνοώντας την, ήδη, τεταμένα ατμόσφαιρα, η ισραηλινή κυβέρνηση αποφασίζει στις 21 Ιούνη την επέκταση της δημοτικής αρχής της Ιερουσαλήμ και σε πέριξ εβραϊκούς οικισμούς, ενώ θέτει ως στόχο την αύξηση κατά 30 χιλιάδες των Ισραηλινών δημοτών της πόλης. Η απόφαση προκαλεί την οργή της Παλαιστινιακής Αρχής ενώ στις 24 του μήνα οι ΗΠΑ και η ΕΕ προτείνουν τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την αποχώρηση από τη Δυτική Οχθη και στις 30 του μήνα το Συμβούλιο Ασφαλείας καλεί, ομόφωνα, το Ισραήλ να αναιρέσει την απόφασή του. Η αδιάλλακτη στάση του Νετανιάχου προκαλεί την αντίδραση και του, εκ νέου, εκλεγέντα για μια νέα πενταετία Προέδρου Εζέρ Βάιζμαν, ο οποίος αφού ανταλλάσσει κατηγορίες με τον πρωθυπουργό, τον χαρακτηρίζει ανίκανο και αναξιόπιστο.

Σταθερά τεταμένη παραμένει η κατάσταση και τον Ιούλη εξαιτίας της απόφασης δημιουργίας "υπερδήμου" στην Ιερουσαλήμ παρά τις προσπάθειες επανέναρξης των συνομιλιών ανάμεσα στον Ισραηλινό υπουργό Αμυνας Γιτζάκ Μορντεχάι και τον Παλαιστίνιο αξιωματούχο Μαχμούντ Αμπάς, στις 19 Ιούλη. Μετά από 6 μέρες διαβουλεύσεων, οι δύο άνδρες συμφωνούν ότι οι διαφορές των δύο πλευρών είναι χαώδεις. Στις 7 του ίδιου μήνα, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αποφασίζει την αναβάθμιση της παλαιστινιακής αποστολής, η οποία, πλέον, αντιμετωπίζεται ως αντιπροσωπεία κράτους με μόνη διαφορά ότι δεν έχει δικαίωμα ψήφου.

Τον Αύγουστο, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός παραδέχεται σε συνέντευξή του στην εφημερίδα "Μααρίβ" (24/8) ότι είναι εφικτή η αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από το 13% της Δυτικής Οχθης με την προϋπόθεση ότι οι Παλαιστίνιοι θα έχουν υπό τον έλεγχό τους μόνο το 3%, ενώ, στις 19 του ίδιου μήνα, ανακοίνωσε την κατασκευή 5.000 νέων κατοικιών στα υψώματα του Γκολάν προκαλώντας νέα όξυνση στις σταθερά τεταμένες σχέσεις του Ισραήλ με τη Συρία. Στις 27 Αυγούστου, βομβιστική επίθεση εξτρεμιστών ισλαμιστών της "Χαμάς" στο Τελ Αβίβ με 12 τραυματίες ανεβάζει και πάλι το θερμόμετρο στα ύψη ενώ ο Παλαιστίνιος ηγέτης δέχεται σφοδρές επικρίσεις για διαφθορά από τη, μέχρι πρότινος, στενή συνεργάτιδά του και υπουργό Ανώτερης Παιδείας Χανάν Ασράουι, που παραιτείται.

Χωρίς αποτέλεσμα λήγει και η νέα περιοδεία του Ντένις Ρος στην περιοχή, που αρχίζει στις 9 Σεπτέμβρη, ενώ ο Γιασέρ Αραφάτ κατηγορεί, εκ νέου, την ισραηλινή κυβέρνηση για αλλεπάλληλες υπαναχωρήσεις και καθυστερήσεις και ανακοινώνει ότι στις 4 Μάη 1999, οπότε και θα πρέπει τυπικά να έχει ολοκληρωθεί η "ειρηνευτική διαδικασία" με βάση τη Συνθήκη του Οσλο, θα προχωρήσει σε μονομερή ανακήρυξη ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, κατά την ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 24 Σεπτέμβρη, προειδοποιεί ότι η "ειρηνευτική διαδικασία" θα καταρρεύσει αν ο Αραφάτ υλοποιήσει τη διακήρυξή του. Η αμερικανική διπλωματία αναλαμβάνει δράση και μετά από αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις κεκλεισμένων των θυρών ο Αραφάτ δεν ξεκαθαρίζει τις προθέσεις του επισήμως στη Γενική Συνέλευση, ενώ παράλληλα ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον ανακοινώνει ότι θα πραγματοποιηθεί ισραηλινο-παλαιστινιακή σύνοδος κορυφής τον Οκτώβρη στην Ουάσιγκτον.

Η Συμφωνία του Ουάι Πλαντέισον

Στις 15 Οκτώβρη αρχίζει η σύνοδος κορυφής στο συνεδριακό κέντρο Ουάι Πλαντέισον του Μέριλαντ των ΗΠΑ, ενώ έχει προηγηθεί περιοδεία της Μαντλίν Ολμπράιτ στη Μέση Ανατολή, στις 7 Οκτώβρη. Παρά την επίθεση αγνώστων στην Ιερουσαλήμ που άφησε έναν Ισραηλινό νεκρό στις 13/10 και την επίθεση με χειροβομβίδες της "Χαμάς" σε στάση λεωφορείου στις 19/10 που τραυμάτισε 64 άτομα, η Ουάσιγκτον ασκεί ασφυκτικές πιέσεις εκατέρωσε προκειμένου να ευοδωθεί η μεσολαβητική της πρωτοβουλία και τελικά το πετυχαίνει.

Στις 24 Οκτώβρη, υπό το βλέμμα του Μπιλ Κλίντον αλλά και του Ιορδανού βασιλιά Χουσεϊν που έσπευσε σε βοήθεια, Αραφάτ και Νετανιάχου υπογράφουν την πρώτη μεταξύ τους συμφωνία, η οποία προβλέπει: αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από το 13% της Δυτικής Οχθης (του οποίου το μεγαλύτερο μέρος θα γίνει Εθνικός Δρυμός και δε θα περάσει στην παλαιστινιακή κυριαρχία) με παράλληλη καταστολή κάθε εξτρεμιστικής δράσης, την απελευθέρωση εκατοντάδων κρατουμένων και την απάλειψη του άρθρου της Παλαιστινιακής Χάρτας που αναφέρεται σε καταστροφή του κράτους του Ισραήλ. Η "Χαμάς" αντιδρά με βομβιστική επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας στις 29 Οκτώβρη και η Παλαιστινιακή Αρχή για πρώτη φορά αντιπαρατίθεται ανοιχτά με την πολυμελή ισλαμιστική οργάνωση θέτοντας σε κατ' οίκον περιορισμό τον πνευματικό της ηγέτη Σεϊκ Αχμέντ Γιασίν, ενώ δύο μέρες αργότερα εγκρίνει τη "Συμφωνία" του Μέριλαντ.

H πρώτη μεγάλη αντιπαράθεση ανάμεσα στη "Χαμάς" και στην Παλαιστινιακή Αρχή έχει, πλέον, αρχίσει με αποτέλεσμα για πρώτη φορά η ισλαμιστική εξτρεμιστική οργάνωση να κατηγορήσει ανοιχτά τον Παλαιστίνιο ηγέτη για προδοσία την 1η Νοέμβρη. Πέντε μέρες αργότερα, η έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου στην Ιερουσαλήμ προκαλεί την αναβολή της έγκρισης της Συμφωνίας του Μέριλαντ από το ισραηλινό υπουργικό συμβούλιο, το οποίο, τελικά, δίνει τη συγκατάθεσή του στις 11 Νοέμβρη. Στις 17 του ίδιου μήνα, η Συμφωνία εγκρίνεται από την Κνεσέτ με την υποστήριξη του αντιπολιτευτικού Εργατικού Κόμματος, καθώς οι ακροδεξιοί συγκυβερνώντες του Ισραηλινού πρωθυπουργού αρνούνται να προχωρήσουν σε περαιτέρω παραχωρήσεις προς τους Παλαιστινίους και κατηγορούν τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου για αθέτηση των υποσχέσεών του. Εν μέσω σφοδρών αντιδράσεων της ισραηλινής Δεξιάς (κυβερνητικής και μη) στις 20 Νοέμβρη πραγματοποιείται η πρώτη φάση της αποχώρησης των ισραηλινών στρατευμάτων από τη Δυτική Οχθη, ενώ στις 24 Νοέμβρη εγκαινιάζεται το αεροδρόμιο στη Λωρίδα της Γάζας, κίνηση που οι Παλαιστίνιοι αντιμετωπίζουν ως άλλο ένα βήμα προς την ανεξαρτησία.

Αποτυχία της περιοδείας Κλίντον και πρόωρες εκλογές στο Ισραήλ

Σε μια προσπάθεια να δώσει νέα ώθηση στην παραπαίουσα Συμφωνία του Μέριλαντ φθάνει με περισσή επισημότητα στη Μέση Ανατολή στις 12 Δεκέμβρη ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον, παρά την ανοιχτή δυσαρέσκεια που εξέφρασε ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου, επικαλούμενος την ένταση στις ισραηλινο- παλαιστινιακές σχέσεις, εξαιτίας της άρνησής του να απελευθερώσει Παλαιστινίους κρατουμένους "ασφαλείας" και της καθυστέρησης της Παλαιστινιακής Αρχής να ζητήσει την κατάθεση των όπλων των εξτρεμιστών. Ο Κλίντον έχει συνομιλίες τόσο με τον Νετανιάχου όσο και με τον Αραφάτ και συμμετέχει στην πανηγυρική σύνοδο του Παλαιστινιακού Εθνικού Συμβουλίου, που στις 14 Δεκέμβρη διαγράφει από την Παλαιστινιακή Χάρτα το άρθρο που αναφέρεται στην καταστροφή του Ισραήλ. Εντούτοις, παρά τις προσπάθειές του, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός αρνείται να προχωρήσει στη 2η φάση της αποχώρησης από τη Δυτική Οχθη, κατηγορώντας, πάλι, τους Παλαιστινίους ότι δεν τηρούν τους όρους ασφαλείας που υπέγραψαν, ενώ η Παλαιστινιακή Αρχή τον κατηγορεί για συνεχόμενες καθυστερήσεις και κωλυσιεργίες. Αν και ο ίδιος ο Κλίντον χαρακτήρισε επιτυχημένη την περιοδεία του κατά την αναχώρησή του στις 15 Δεκέμβρη, καμία συγκεκριμένη πρόοδος δεν επιτεύχθηκε.

Αντίθετα, η ένταση ανάμεσα σε Παλαιστινίους και Ισραηλινούς παρέμεινε ιδιαίτερα οξυμένη ενώ η κυβέρνηση Νετανιάχου κλυδωνιζόταν επικίνδυνα από τις εσωτερικές της αντιθέσεις. Τελικά, στις 21 Δεκέμβρη η Κνεσέτ απορρίπτει τις πρωτοβουλίες και τις ενέργειες του Νετανιάχου στα πλαίσια της υπάρχουσας "ειρηνευτικές διαδικασίας", καθώς οι ακροδεξιοί κυβερνητικοί εταίροι τον κατηγορούν για υποχωρητικότητα και η αντιπολίτευση για δειλία και αναξιοπιστία. Ο δρόμος για τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών έχει ανοίξει και έτσι στις 29 Δεκέμβρη ορίζεται, μετά από συμφωνία κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, η 17η Μάη του 1999 ως μέρα διεξαγωγής του πρώτου γύρου των βουλευτικών εκλογών.

Η προεκλογική εκστρατεία στο Ισραήλ έχει, ήδη, αρχίσει καθώς μία σειρά από πρώην στελέχη του Λικούντ έχουν αποχωρήσει και συμμετέχουν ως ανεξάρτητοι στις εκλογές, όπως ο Μπένι Μπεγκίν και ο Νταν Μεριντόρ, διαμορφώνοντας ένα ευρύ πολιτικό φάσμα δεξιών και ακροδεξιών κομμάτων. Σχεδόν σίγουρη θεωρείται και η υποψηφιότητα του πρώην αρχηγού του Ενόπλων Δυνάμεων Αμνόν Σαχάκ, ο οποίος χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης από την ισραηλινή κοινή γνώμη, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, καθώς λόγω του αξιώματός του δεν είχε δικαίωμα να εκφράσει άποψη για μείζονα πολιτικά ζητήματα.

Την ίδια στιγμή, η ισραηλινο-παλαιστινιακή "ειρηνευτική διαδικασία" τίθεται, και πάλι, στην αναμονή καθώς ο Νετανιάχου δε φαίνεται διόλου διατεθειμένος να προχωρήσει στην εφαρμογή της ενδιάμεσης Συμφωνίας του Μέριλαντ, η οποία χαρακτηρίζεται, και αυτή, από μια σειρά αδιευκρίνιστων και θολών σημείων, που αφήνουν το περιθώριο για ερμηνείες κατά βούληση και για αλλεπάλληλες αμερικανικές παρεμβάσεις. Η δυσαρέσκεια των Παλαιστινίων είναι έκδηλη αλλά, όπως σχολίαζαν πολιτικοί αναλυτές, και η θέση τους είναι ιδιαίτερα δύσκολη και δεν αφήνει περιθώρια για πολλές αντιδράσεις καθώς το ενδεχόμενο ανάδειξης μιας κυβέρνησης ακόμη πιο συντηρητικής από αυτήν του Νετανιάχου (που είχε στηριχτεί στο σύνθημα της ασφάλειας και της σκληρής στάσης απέναντι στους Παλαιστινίους) θα προκαλέσει ακόμη περισσότερα προβλήματα στην, ήδη, ταλανισμένη και ανεπαρκή "ειρηνευτική διαδικασία".

Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ