39o ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Η ροή του χρήματος

και άλλες μυθολογίες

(Του απεσταλμένου μας ΑΓΗ ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ). -

Λένε πως σε κάποιο πρωτόγονο χωριό της Αφρικής αντί για χρήμα υπάρχει μια μεγάλη πέτρα. Οποτε κάποιος κάτοικος προσφέρει κάτι στην κοινότητα, η πέτρα γίνεται δικιά του μέχρι να ξεπληρωθεί η προσφορά και η πέτρα να περάσει στον επόμενο. Ομως, κανείς δεν μπορεί να πάρει την πέτρα στο σπίτι του και κανείς δεν μπορεί να εξουσιάσει τους άλλους, επειδή είναι ο ιδιοκτήτης της πέτρας.

Ακλόνητη στη θέση της, στη μέση του χωριού, η πέτρα ανήκει σε όλους. Με ποιον τρόπο αυτή η πέτρα έσπασε κάποτε σε μικρά κομμάτια, πώς έγινε χαλίκι, πώς το χαλίκι έγινε μέταλλο, κομμάτια χρυσού αποθηκευμένα στα υπόγεια των τραπεζών του κόσμου που αλλάζουν χέρια μέσα στη βοή των χρηματιστηριακών αγορών, όλα αυτά είναι ένα ερώτημα. Και η απάντησή του βρίσκεται σε κάποιο σημείο της ανθρώπινης ιστορίας. Μεταγενέστερο το σημείο εκκίνησης της ταινίας "Το χρήμα: μια μυθολογία του σκότους" του Βασίλη Μαζωμένου, στήνει ένα σκηνικό του πολιτισμού των τελευταίων δύο χιλιάδων χρόνων, μια ποιητική οπτική πάνω στους αιώνες του χριστιανισμού, σε ένα φιλμ φτιαγμένο με την ηλεκτρονική τεχνική των τρισδιάστατων κινουμένων σχεδίων. Το πρόσωπο του Χριστού και ο απελευθερωτικός λόγος που τον οδήγησε στο σταυρό. Ο σταυρός που γίνεται έμβλημα της εξουσίας και των ιερατείων, που τον επιδεικνύουν σαν σημείο υποταγής, σαν απειλή και υπενθύμιση της μοίρας που επιφυλάσσουν στην αμφισβήτηση. Μεγαλόπρεπα κτίρια και ναοί, βαριά σύμβολα της παγιωμένης ισχύος τους. Κι ανάμεσά τους τα διασχίζει το ποτάμι του χρήματος.

Ανθρώπινες μηχανές παράγουν το νόμισμα που τροφοδοτεί ασταμάτητα τις πηγές του. Κι αυτές, περνώντας μέσα από τις ιστορικές εποχές, πολέμους και απελευθερωτικές εποποιίες, συγκλίνουν καταλήγοντας στο μεγάλο στόμα, στο σκοτάδι των θησαυροφυλακίων της Γουόλ Στριτ. Πρόκειται για οφθαλμαπάτη: Τα υπόγεια των τραπεζών δεν ξεχειλίζουν από χρυσάφι αλλά από αίμα.

Μέχρι προχτές δεν υπήρχε στην Ελλάδα ένα κινηματογραφικό Φεστιβάλ ειδικευμένο στο ντοκιμαντέρ. Τα ντοκιμαντέρ είναι έτσι κι αλλιώς αποκλεισμένα από τις κινηματογραφικές αίθουσες. Μοναδική διέξοδός τους η οθόνη της τηλεόρασης, γεγονός που επηρεάζει τη θεματολογία τους, τυποποιεί την αισθητική τους, υποβιβάζει την τόλμη τους. Την ίδια στιγμή η παραγωγή ντοκιμαντέρ βρίσκεται στο ψυγείο για την κρατική τηλεόραση και στην ανυπαρξία για τα ιδιωτικά κανάλια, που όποτε κατ' εξαίρεση κάνουν μια τέτοια κίνηση περηφανεύονται με αυτοθαυμασμό, ζητώντας ευγνωμοσύνη για τη "χορηγία" τους. Ξαφνικά τη φετινή χρονιά ανακοινώνονται και ξεκινούν τρία διαφορετικά διεθνή φεστιβάλ ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα. Μακάρι να βοηθήσουν να αλλάξει το σημερινό τοπίο, αλλά τι να υποθέσει κανείς γι' αυτό το έλλειμμα στις ταινίες και τον πληθωρισμό στα φεστιβάλ;

"Χαίρε γείτονα" του Απόστολου Κρυωνά, το ένα από τα δύο ντοκιμαντέρ που συμμετέχουν φέτος στο Ελληνικό Τμήμα του Φεστιβάλ. Μια εικονογραφική περιήγηση στη Βαλκανική, στη Βόρεια Ελλάδα, τη Σερβία, την Αλβανία, την ΠΓΔΜ με παράθεση αντίστοιχων ιστορικών στοιχείων. Αρχαία και βυζαντινά μνημεία, λίγο από ελληνοχριστιανικό πνεύμα, το ζωντανό παρόν των γειτόνων υποχωρεί για χάρη ενός παρελθόντος πιο "ένδοξου", ήρεμα συναρπαστική η ομορφιά του τοπίου.

Σκίζω τις ζωγραφιές σου για να σ' εκδικηθώ και βάφω τις κουρτίνες στο χρώμα που μισούσες, λέει το τραγούδι. Κι εγώ σβήνω το "Ρομ" από τη βιντεοκασέτα που έχω κρατήσει, γράφω από πάνω το "blackaut" του Μενέλαου Καραμαγκιώλη, το τρέχω στο βίντεο και αναρωτιέμαι αν είναι το ίδιο πρόσωπο που έκανε τις δύο ταινίες. Πόση απόσταση πρέπει να είχε κρατήσει τότε η κάμερα από το εύφλεκτο τσιγγάνικο πάθος, ώστε να μην εμβαπτιστεί ούτε στάλα από αυτό; Και ποιο θέμα, ποια ανάγκη αιτιολογεί αυτή την τόσο ψυχρή, στιλιζαρισμένη αισθητική της ταινίας, που σαν μεταμοντέρνο αρχιτεκτόνημα χωνεύει μέσα του τα πάντα: Ελληνοτουρκικές αερομαχίες στο Αιγαίο, πατριωτική έξαρση, σατανισμό και παραθρησκευτικές αιρέσεις,"γκλάμουρ" και χλιδή, νευρωτικό έρωτα, εμμονή στο θάνατο και παράνοια; Και πώς μπορεί ακόμη και το στοιχειώδες επίπεδο της ιστορίας να μην εξαφανιστεί μέσα στη μεγαλομανία που το καταπίνει; Κι όμως δεν πρόκειται τόσογια την αυθαιρεσία μιας επιδίωξης εντυπωσιασμού, όσο για σύμπτωμα μια παθογένειας παράγωγης των ανθρώπινων σχέσεων στον "κόσμο του θεάματος".

Παρενθετικά, αν υπάρχει κάποια ουσία, ακόμη και εκτός των προθέσεων της ταινίας, αυτή θα μπορούσε να είναι ένα είδος καταγγελίας αυτού του έξω από τα ανθρώπινα όρια μαρτυρίου, που υφίστανται στον "εικονικό" πόλεμο του Αιγαίου οι πιλότοι των υπερηχητικών αεροπλάνων. Οχι μόνο των ελληνικών ή των τουρκικών, μα όλοι οι χειριστές αυτών των πολεμικών εργαλείων που απαιτούν από τον άνθρωπο να ξεπερνά τις προδιαγραφές της σωματικής του κατασκευής."Blackout"! Ποιος ξέρει, ίσως ολόκληρη η ταινία να αφορά έναν κόσμο, μια κοινωνία που έφτασε στο σημερινό σημείο της ιστορίας της να ξεπεράσει την ταχύτητα του ήχου. Την ταχύτητα του ήχου της. Ισως είναι κι αυτή μια ανάγνωση του φιλμ...

Στο σημερινό πρόγραμμα: "Μοναξιά μου όλα" του Δημήτρη Παναγιωτάτου.

"Ηπειρος" του Στράτου Στασινού

"Ούλοι εμείς, εφέντη" του Λεωνίδα Βαρδαρού.

Σημειώνουμε, ότι στην προβολή της ταινίας "Ούλοι εμείς, εφέντη" θα βρίσκονται και δύο από τους αγωνιστές του Δημοκρατικού Στρατού, ο Δημήτρης Μπάφας και ο Στρατής Τσαμπής. Δύο από τους ανθρώπους που δημιούργησαν με τη δράση τους την πραγματική ιστορία, η οποία έδωσε το υλικό για το σενάριο του φιλμ.