Το 1928 σχηματίζεται κυβέρνηση από τον Βενιζέλο, ο οποίος προχώρησε σε εκλογές με πλειοψηφικό σύστημα. Στόχος της κυβέρνησης, όπως φαίνεται από τις βασικές κατευθύνσεις των υποσχέσεων προς το λαό, ήταν να σταθεροποιήσει το πολιτικό σύστημα και να υποτάξει την εργατική τάξη και όλο το λαό στα συμφέροντα της πλουτοκρατίας, αμβλύνοντας τις ταξικές αντιθέσεις και εξασφαλίζοντας την αποδυνάμωση των αγώνων. Οι υποσχέσεις του Βενιζέλου ήταν η αύξηση της παραγωγής, με τη δημιουργία μεγάλων τεχνικών έργων, εξασφάλιση της ειρηνικής συνύπαρξης κεφαλαίου και εργασίας, αποκατάσταση του κύρους της διοίκησης. Δηλαδή ταξική συνεργασία και εξασφάλιση του ρόλου του κράτους και της κυβέρνησης, ως μοχλών εξουσίας και εφαρμογής της αντιλαϊκής πολιτικής.

Βεβαίως, οι αγώνες των εργατών και των αγροτών συνεχίζονταν στα 1928 με μεγάλη ένταση. Αυτή την περίοδο συνήλθε το 4ο Συνέδριο του ΚΚΕ, (10-15 Δεκέμβρη 1928). Το Συνέδριο έκανε προσπάθεια να συγκεκριμενοποιήσει το Πρόγραμμα της ΚΔ, που ψηφίστηκε στο 6ο Συνέδριό της, και να καθορίσει το χαρακτήρα της επανάστασης στην Ελλάδα, αλλά δεν προχώρησε σ' αυτό το ζήτημα, μεταθέτοντάς το στο 5ο Συνέδριό του. Στην απόφασή του για το συγκεκριμένο ζήτημα αναφέρει: "Συνδυασμένα με την ανάλυση του προγράμματος πρέπει να τεθεί και το ζήτημα της επαναστατικής δημοκρατικής δικτατορίας των εργατών και των αγροτών, σαν σταθμού μεταβατικού προς τη δικτατορία του προλεταριάτου, εν σχέσει με τη χώρα μας, επαφιεμένης της οριστικής λύσεως του ζητήματος αυτού στο 5ο Τακτικό Συνέδριο".

Το Συνέδριο συζήτησε διεξοδικά την ανάγκη για σύγκληση ενωτικού πανελλαδικού συνεδρίου της ΓΣΕΕ, μετά την κρατική επέμβαση το Μάη του 1928 και τη διαγραφή 213 αντιπροσώπων της ως κομμουνιστών, αλλά και τη διαγραφή 300 ταξικών σωματείων με 75.000 μέλη, που αντιπάλευαν την ταξική συνεργασία, από τις γραμμές της. Στην απόφαση για το συνδικαλιστικό ζήτημα τονιζόταν: "Αμεσο κεντρικό καθήκον του Κόμματος, από πάνω ως κάτω, είναι η εργασία για τη σύγκληση του ενωτικού πανελλαδικού συνεδρίου, η συγκέντρωση των ταξικών δυνάμεων του συνδικαλιστικού κινήματος, η επανίδρυση του ταξικού κέντρου των συνδικάτων για τη διεξαγωγή των οικονομικών αγώνων της εργατικής τάξης". Ηδη είχε προηγηθεί πανελλαδική συνδιάσκεψη των διαγραμμένων σωματείων και των αντιπροσώπων στη ΓΣΕΕ που εξέλεξε 15μελή Επιτροπή και 5μελές Γραφείο, με προσανατολισμό την ίδρυση νέας ταξικής, της Ενωτικής ΓΣΕΕ. Η απόφαση αυτή σκοπό είχε τη δημιουργία ταξικού συνδικαλιστικού φορέα για την οργάνωση και την καθοδήγηση των συνδικάτων, για τη συσπείρωση, την ενότητα δράσης της εργατικής τάξης και τον ταξικό προσανατολισμό των διεκδικητικών αγώνων της. Η ρεφορμιστική ΓΣΕΕ, της ταξικής συνεργασίας, η οποία προέκυψε από τις κρατικές επεμβάσεις και τη διαγραφή των ταξικών δυνάμεων, υπότασε το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα στην πολιτική της άρχουσας τάξης. Αλλωστε, ο Βενιζέλος υποσχέθηκε την εφαρμογή πολιτικής, "ειρηνικής συνύπαρξης κεφαλαίου και εργασίας". Η Ενωτική ΓΣΕΕ ιδρύθηκε το Φλεβάρη του 1929.

Οι συνθήκες πάλης για το εργατικό και το κομμουνιστικό κίνημα στην Ελλάδα, δυσκόλεψαν τόσο από την αντιλαϊκή πολιτική του Βενιζέλου, για τη σταθεροποίηση του μονοπωλιακού καπιταλισμού του συνυφασμένου με το ξένο κεφάλαιο, όσο και από τα σκληρά αντιδραστικά κατασταλτικά μέτρα ειδικά ενάντια στο ΚΚΕ, κυρίως μετά το διαβόητο νόμο για το "Ιδιώνυμο". Βεβαίως αυτή η ταχτική ανέδειχνε και την άνοδο της επιρροής του ΚΚΕ στην εργατική τάξη και τις λαϊκές μάζες, αλλά και το θετικό ρόλο της δράσης του στην πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα. Ηδη αυτή η χρονική περίοδος ήταν η αρχή του ξεσπάσματος της μεγάλης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης 1929 - 1933. Ορισμένα στοιχεία για την οικονομία της Ελλάδας τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο δείχνουν πραγματικά τις τεράστιες συνέπειες της κρίσης. Η βιομηχανική παραγωγή σε σύγκριση με το 1928, μειώθηκε το 1931 κατά 14,8%. Η αξία της αγροτικής παραγωγής από 11 δισ. δρχ. το 1929, έπεσε στα 5 δισ. δρχ. το 1931. Οι εξαγωγές σταφίδας και καπνού μειώθηκαν κατά 30% την ίδια περίοδο, ενώ οι άνεργοι από 50.000 το 1929, έφτασαν τις 200.000 το 1931.

Σ' αυτές τις συνθήκες, και παρά την τρομοκρατία και τις διώξεις, ξεσπούν απεργίες διαφόρων κλάδων, συλλαλητήρια ανέργων για επιδόματα και ασφάλιση, ενώ φουντώνει το αγροτικό κίνημα, ενάντια στη φορολογική ληστεία και τα χρέη. Οι δημόσιοι υπάλληλοι κινητοποιούνται ενάντια στις περικοπές των μισθών τους, ενώ στον αγώνα κατεβαίνουν και οι φοιτητές και οι ΕΒΕ ενάντια στη βαριά φορολογία. Αυτή η κατάσταση επικρατεί σ' όλη την περίοδο της κρίσης, διαμορφώνοντας νέα κατάσταση για τη χώρα, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στις εκλογές το Μάρτη του 1933 επικράτησε το Λαϊκό Κόμμα, ενώ γίνονται έντονες προσπάθειες για παλινόρθωση της μοναρχίας. Ετσι το ΚΚΕ, στην ιστορική 6η Ολομέλεια της ΚΕ το Γενάρη του 1934, προσπαθεί να καθορίσει τα καθήκοντα και την ταχτική του στη νέα κατάσταση, με τη συμβολή και της ΚΔ. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι "η επικείμενη επανάσταση των εργατών και των αγροτών στην Ελλάδα θα έχει αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα με τάσεις γρήγορης μετατροπής της σε προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση". Θέτει στην πρώτη γραμμή το καθήκον της πάλης για "απελευθέρωση της χώρας από το ζυγό του ξένου κεφαλαίου και την εξάρτηση απ' τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, την ακύρωση των ξένων χρεών, τη δήμευση και εθνικοποίηση των ξένων επιχειρήσεων" και ταυτόχρονα διατύπωσε αιτήματα όπως "απαλλοτρίωση χωρίς αποζημίωση των τσιφλικάδικων και μοναστηριακών γαιών και δόσιμό τους στους αγρότες, κατάργηση των τοκογλυφικών χρεών και χρεών απαλλοτριώσεως των εργαζομένων αγροτών, απαλλαγή του εργαζόμενου λαού απ' τη φορολογία και βαριά προοδευτική φορολογία όλων των εκμεταλλευτών... εθνικοποίηση των μεγάλων ελληνικών τραπεζών και μονοπωλίων, χωρισμός της Εκκλησίας από το κράτος", κ.ά. Καταπιάνεται, επίσης, θεωρητικά και πρακτικά με την αντιφασιστική γραμμή, χαρακτηρίζοντας ως "σπουδαίο" το καθήκον της πάλης ενάντια στο φασισμό και τον πόλεμο, ενάντια στη μοναρχία.

Τρεις μήνες μετά την 6η Ολομέλεια το Μάρτη του 1934, συνήλθε το 5ο Συνέδριο του Κόμματος. Το Συνέδριο ουσιαστικά επικύρωσε τις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας. Συγκέντρωσε την προσοχή του στην πάλη ενάντια στο φασισμό, αλλά καταπιάστηκε και με καθήκοντα βελτίωσης της δουλιάς του Κόμματος στα συνδικάτα, την επιλογή, διαπαιδαγώγηση και ανάδειξη των κομματικών στελεχών, αλλά και της μαρξιστικολενινιστικής εσωκομματικής μόρφωσηςκαι διάδοση της θεωρίας στην εργατική τάξη. Στηριγμένο το ΚΚΕ στις αποφάσεις του 5ου Συνεδρίου, μπήκε επικεφαλής του αντιφασιστικού - αντιπολεμικού αγώνα. Στις 6 Απρίλη δημοσιεύτηκε στο "Ριζοσπάστη" Διακήρυξη με υπογραφές γνωστών προοδευτικών διανοουμένων καλλιτεχνών και άλλων παραγόντων του εργατικού κινήματος για τη σύγκληση "Πανελλαδικού Αντιφασιστικού Συνεδρίου". Η κυβέρνηση Τσαλδάρη απαγόρευσε αυτό το συνέδριο, το οποίο όμως συνήλθε ως Πανελλαδική Αντιφασιστική Συνδιάσκεψη τον Ιούνη του 1934. Τον Οκτώβρη του 1934, με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, υπογράφτηκε σύμφωνο κοινής δράσης για την αποτροπή του κινδύνου στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας, από το ΚΚΕ, το Αγροτικό Κόμμα, τη ΓΣΕΕ, την Ενωτική ΓΣΕΕ και τα Ανεξάρτητα Συνδικάτα.

Το ίδιο χρονικό διάστημα, φουντώνει το απεργιακό κίνημα, σ' όλη τη χώρα. Γίνεται συλλαλητήριο ενάντια στις ξένες εταιρίες, απεργίες των ιδιοκτητών φορτηγών και λεωφορείων με οδοφράγματα, η μεγάλη απεργία λιμενεργατών και μυλεργατών στην Καλαμάτα. Ολες χτυπήθηκαν από αστυνομία και στρατό, με νεκρούς, (στην Καλαμάτα), και τραυματίες. Ταυτόχρονα ξεσπούν και αγροτικές κινητοποιήσεις κυρίως των σταφιδοπαραγωγών. Το Νοέμβρη έχουμε τις κινητοποιήσεις για τη ματαίωση του φασιστικού συνεδρίου, ενώ φασίστες και αστυνομία χτυπούν τα γραφεία του "Ριζοσπάστη".

Το 1935 είναι χρόνος με πολιτικά γεγονότα, που αναδείχνουν αντιθέσεις των Φιλελευθέρων του Βενιζέλου και των Λαϊκών του Τσαλδάρη που επιδίωκε και την παλινόρθωση της μοναρχίας. Οι Φιλελεύθεροι κατέληξαν να ξαναπάρουν την κυβερνητική εξουσία με στρατιωτικό κίνημα, το οποίο έγινε, με προτροπή και κάλυψη και των Αγγλων ιμπεριαλιστών, αλλά απέτυχε. Τον Ιούνη του 1935 γίνονται εκλογές, τις κέρδισαν τα αντιβενιζελικά κόμματα. Το ΚΚΕ είχε άνοδο, φτάνοντας το ποσοστό του στο 9,5%, αλλά δεν έβγαλε κανένα βουλευτή λόγω εκλογικού νόμου. Αμέσως μετά τις εκλογές το Κόμμα καταπιάνεται με το καθήκον της συσπείρωσης όλων των αντιφασιστικών δυνάμεων.

Το Δεκέμβρη του 1935 συνήλθε το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ. Το Συνέδριο στηρίχτηκε στις αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου της ΚΔ και καθόρισε τα καθήκοντα, με βάση τον κίνδυνο εγκαθίδρυσης φασιστικής δικτατορίας. Ετσι επεξεργάστηκε την πολιτική για το Ενιαίο Μέτωπο και το Παλλαϊκό Μέτωπο, για τη συνδικαλιστική ενότητα, ως τους παράγοντες που μπορούσαν να φράξουν στη φασιστική δικτατορία. Διατύπωσε το σύνθημα της "Λαϊκής Δημοκρατικής Εξουσίας" του προλεταριάτου και της αγροτιάς, στην οποία θα οδηγούσε η συντριβή του μοναρχοφασισμού και στη συνέχεια η ανατροπή της πλουτοκρατικής ολιγαρχίας. Χαρακτηρίζοντας άμεσο τον κίνδυνο του πολέμου κυρίως από την Ιταλία καθόρισε ότι "το καθήκον τόσο της απόκρουσης της άμεσης απειλής του πολέμου, όσο και της υπεράσπισης της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας της χώρας από τους ξένους ιμπεριαλιστές... πέφτει πάνω στο κόμμα μας".

Το κόμμα, αμέσως μετά το συνέδριο, το Γενάρη του 1936 συγκρότησε με το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας, το συνασπισμό του Παλλαϊκού Μετώπου. Τον ίδιο μήνα έγιναν εκλογές. Το ΚΚΕ πήρε μέρος σ' αυτές μέσα από το "Παλλαϊκό Μέτωπο", που έβγαλε 15 Βουλευτές. Κανένα κόμμα δε συμπλήρωνε πλειοψηφία, για να σχηματίσει κυβέρνηση. Οι συζητήσεις Φιλελευθέρων - Λαϊκών για κυβέρνηση δεν έφεραν αποτέλεσμα. Το Παλλαϊκό Μέτωπο, συζητώντας με τους Φιλελεύθερους κατέληξε σε συμφωνία, το γνωστό "Σύμφωνο Σοφούλη - Σκλάβαινα", με την εκτίμηση ότι συνέβαλε στη δημιουργία ευρύτερης συσπείρωσης για αποτροπή της δικτατορίας. Ετσι το Παλλαϊκό Μέτωπο θα έδινε ψήφο ανοχής στην κυβέρνηση Σοφούλη και στο προεδρείο της Βουλής, ενώ η κυβέρνηση θα ακύρωνε αναδρομικά τη διάταξη του εκλογικού νόμου, που αφαιρούσε τα εκλογικά δικαιώματα όσων είχαν καταδικαστεί με το "Ιδιώνυμο", θα καταργούσε τις επιτροπές ασφάλειας, θα έδινε αμνηστία σ' όλους τους πολιτικούς κρατούμενους, τους εξόριστους, θα διέλυε τις φασιστικές οργανώσεις, θα καθιέρωσε πάγιο εκλογικό σύστημα την απλή αναλογική, θα μείωνε την τιμή του ψωμιού, θα απαγόρευε την προσωποκράτηση για οφειλές προς το δημόσιο μέχρι 3.000 δρχ., θα προχωρούσε στην εφαρμογή της κοινωνικής ασφάλισης και θα καθιέρωσε 5χρονο χρεοστάσιο χωρίς όρους για τα χρέη των αγροτών σε τράπεζες και ιδιώτες.

Το "Σύμφωνο", ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από το κόμμα του Τσαλδάρη, ο Σοφούλης το αθετεί και προχωράει σε κυβέρνηση μαζί τους υπό τον Δεμερτζή, ο οποίος πέθανε ένα μήνα περίπου αργότερα. Ηδη ο Βενιζέλος από το Παρίσι είχε στείλει επιστολή, που υποστήριζε δικτατορική λύση, σαν τη μόνη δυνατή λύση της πολιτικής κρίσης, δηλαδή των δυσκολιών για δημιουργία κυβέρνησης. Μετά το θάνατο του Δεμερτζή ορκίζεται πρωθυπουργός ο Μεταξάς, κλείνουν τη Βουλή και δίνουν νομοθετική εξουσία στην κυβέρνηση. Ηδη έχει ανοίξει ο δρόμος για επιβολή φασιστικής δικτατορίας. Το επόμενο χρονικό διάστημα εντείνονται οι απεργιακές κινητοποιήσεις με κορυφαία αυτή του Μάη στη Θεσσαλονίκη που πέρασε στην ιστορία, από τα γεγονότα στις 9 Μάη, με το δολοφονικό χτύπημα της χωροφυλακής, τη συνέχιση τις επόμενες μέρες, τη συναδέλφωση λαού - στρατού στη Θεσσαλονίκη και την καταστολή της από στρατό που ήρθε από τη Λάρισα. Τον Ιούλη το ΚΚΕ συγκροτεί με το Αγροτικό Κόμμα το Λαϊκό Μέτωπο, ενώ η Ενωτική ΓΣΕΕ, μαζί με τη ΓΣΕΕ, καλούν σε απεργία ενάντια στο νομοσχέδιο του Μεταξά για δήμευση των κεφαλαίων των ασφαλιστικών ταμείων. Στις 4 Αυγούστου ο "Ριζοσπάστης" κυκλοφορεί με την πληροφορία ότι επίκειται επιβολή δικτατορίας και πράγματι ο Μεταξάς την ίδια μέρα κηρύσσει στρατιωτικό νόμο. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου είναι πλέον γεγονός. Το ΚΚΕ περνά στην παρανομία.

Σ. Λ.

Πηγές: ΚΚΕ "Επίσημα Κείμενα" Τόμοι 3ος και 4ος

"Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ" Τόμος 1ος

Συνεχίζεται