"Ιστορικοί κατατάσσουν τον Γ. Παπανδρέου ανάμεσα στις πιο σημαντικές προσωπικότητες του αστικού φιλελευθερισμού, άλλοι τον αποκαλούν αστό δημοκράτη του Κέντρου", τόνισε η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ στην αρχή της ομιλίας της και συνέχισε:.

"Εμείς θεωρούμε ότι αποκάλυψε ξεχωριστή ικανότητα στο να απορροφά και να εκτονώνει τους κραδασμούς, τη δυναμική που δημιουργούσε η λαϊκή πάλη.

Μέχρι το 1961 ο Γ. Παπανδρέου είχε θητεύσει σε όλες τις κυβερνητικές και αντιπολιτευτικές θέσεις, χωρίς να έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα κόμμα λαϊκής υποστήριξης. Οι συγκυρίες έφεραν τα πράγματα να παίζει πολιτικό ρόλο σε διάφορα κυβερνητικά σχήματα. Ηταν ένα είδος περιπλανώμενου από κόμμα σε κόμμα. Οπως, για παράδειγμα, στις εκλογές του 1952, που, μαζί με 10άδες στελέχη του Κέντρου (Τσουδερός, Μαλλιάκας, Στ. Μερκούρης, Κ. Αδαμόπουλος, Γερ. Λύχνος, Εξαρχος κ.ά.) μεταπήδησε στο κόμμα του Παπάγου, προφανώς επειδή σκέφθηκε "τι Πλαστήρας, τι Παπάγος"...

Ομως ο ρόλος του ήταν πολύ πιο σημαντικός για τις μεταπολεμικές εξελίξεις στη χώρα μας στα χρόνια 1940 έως 1949. Αυτά τα χρόνια στάθηκαν καθοριστικά για τους μετέπειτα ιδεολογικούς και πολιτικούς προσανατολισμούς του.

Ο πραγματικός, ο ώριμος πια Γεώργιος Παπανδρέου, αρχίζει να φαίνεται από την περίοδο της Κατοχής και μετά. Στα χρόνια της Κατοχής κράτησε αρνητική ουσιαστικά στάση στην πρόσκληση να πάρει μέρος στην ανάπτυξη του μαζικού λαϊκού ένοπλου κινήματος, της Εθνικής Αντίστασης, εναντίον των κατακτητών. Η σκέψη του ήταν προσηλωμένη στο τι θα γίνει μετά τη νίκη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Αποδείχτηκε, δυστυχώς, ότι ο Γεώργιος Παπανδρέου, όπως και άλλοι ηγέτες των αστικών πολιτικών κομμάτων, ήταν πιο διορατικοί, πιο πολιτικά πονηροί, συγκρίνοντάς τους με την ανιδιοτελή και ηρωική ηγεσία του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, του ΚΚΕ.

Εμείς δεν ξεχνάμε ότι ο Γ. Παπανδρέου - σε μια δύσκολη ώρα για τον ελληνικό λαό - προτίμησε να διατηρεί και να αξιοποιεί τις διασυνδέσεις με την κυβέρνηση του Καϊρου και το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής, παρά να πάρει ενεργό μέρος στον ένοπλο αγώνα.

Ο μεγάλος ποιητής Γιώργος Σεφέρης - που την περίοδο εκείνη είχε διπλωματική θέση στη Μέση Ανατολή - είναι πολύ αποκαλυπτικός στο ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ του για το ποιος ήταν ο ρόλος και η ποιότητα των πολιτικών ηγετών της περιόδου εκείνης που ζούσαν στο Κάιρο ή στο Λονδίνο, μακριά από τον αγωνιζόμενο ηρωικό ελληνικό λαό και τους αντάρτες του.

Ο Γ. Παπανδρέου αρνήθηκε αλλεπάλληλες προτάσεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ για ενότητα, συνεργασία και συμμετοχή του στην Αντίσταση, από ηγετικές θέσεις.Εκείνο που τον ενδιέφερε ήταν, όπως έλεγε, η "αναίμακτη απελευθέρωση", δηλαδή η επιστροφή και η αναίμαχτη επιβολή αυτών που δραπέτευσαν την κρίσιμη ώρα από την Ελλάδα, με ένα και μόνο στόχο: Να μην πραγματωθούν οι προωθημένοι στόχοι που έβγαιναν μέσα από τη μήτρα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Η προσωπική συμβολή και ευθύνη του Γ. Παπανδρέου είναι σημαντική, έγινε και ο πρόεδρος της "κυβέρνησης της Εθνικής Ενότητας". Είναι γεγονός ότι το ΕΑΜ είχε δεχτεί τη συγκρότηση αυτής της κυβέρνησης.

Ομως αυτό το τελευταίο δεν αποτελεί λόγο για να δοθεί άφεση αμαρτιών στον Γεώργιο Παπανδρέου, που ως επικεφαλής της Κυβέρνησης παραβίασε τις συμφωνίες, αυτές τις συμφωνίες με τις τόσες υποχωρήσεις. Δεν αποτελεί λόγο για να δοθεί άφεση αμαρτιών στον Γεώργιο Παπανδρέου, ο οποίος από τις 12 και 22 Σεπτέμβρη του 1944 ζήτησε από τον Τσόρτσιλ να υπάρχει άμεση παρουσία επιβλητικών βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα μέχρι τις τουρκικές ακτές, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η παλλαϊκών διαστάσεων δράση του ΕΑΜ. Μαρτυρίες για τον αρνητικό πολιτικό ρόλο του Γ. Παπανδρέου στις πρώτες μεταπολεμικές εξελίξεις υπάρχουν πολλές, και όχι μόνο από κομμουνιστές ή από το Κομμουνιστικό Κόμμα.

Αποκαλυπτικό υπήρξε το άρθρο του Αλεξάνδρου Σβώλου που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Μάχη" στο φύλλο της 5 Δεκεμβρίου 1945, μαρτυρία πέρα και υπεράνω πάσης αμφιβολίας.

Δε θα σταθώ παραπέρα στο τι επακολούθησε. Είναι γνωστές σε όλους μας οι τραγικές εξελίξεις, αφού υπάρχουν σήμερα όλα τα στοιχεία που δείχνουν ότι αυτές δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, κάποιον Δεκέμβρη. Προετοιμάστηκαν αρκετά χρόνια πριν, όταν ο ελληνικός λαός σκιρτούσε κάτω από την ιταλική και στη συνέχεια τη γερμανική κατοχή.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου από τις αρχές της 10ετίας του 50 προσπάθησε να διαμορφώσει πολιτικά - και το πέτυχε - ένα δεύτερο πολιτικό πόλο σε αντίβαρο του άγριου μετεμφυλιακού καθεστώτος, που στηριζόταν τότε από τρία βασικά αλληλοδιαπλεκόμενα κέντρα, το παλάτι, το στρατό και τις ΗΠΑ, που ήταν ο κηδεμόνας, ο εντολοδόχος και καθοδηγητής όλων των ελληνικών μεταπολεμικών κυβερνήσεων.

Εδειχνε να πίστευε ότι θα γλίτωνε τον τόπο από περιπέτειες, αν έδινε συνεχώς διαβεβαιώσεις και έμπρακτες εγγυήσεις ότι δε θα επιτρέψει την άνοδο της επιρροής της ΕΔΑ. Το 1964 διαβεβαιώνει τον πρεσβευτή των ΗΠΑ Τάλμποτ ότι η ΕΚ δε θα νομιμοποιήσει το ΚΚΕ, επειδή κάτι τέτοιο θα επέτρεπε στην ΕΔΑ και στο ΚΚΕ να αυξήσουν τη συνολική τους δύναμη.

Δε θέλησε να απαλλαγεί από την προκατάληψη και την έχθρα προς τις κομμουνιστικές ιδέες και αντιλήψεις. Το 1964 πήρε μέτρα που άμβλυναν την τρομοκρατία, αλλά άφησε άθικτους τους κρατικούς μηχανισμούς και τα φασιστικά στοιχεία. Υποχρεώθηκε να δεχτεί το υπερώριμο αίτημα να απελευθερώσει πολιτικούς κρατουμένους, όχι όμως όλους, όπως ο Χαρίλαος Φλωράκης, ο Κώστας Λουλές, για να θυμίσω δύο χαρακτηριστικά στελέχη του ΚΚΕ που κατόπιν ήταν και μέλη του ελληνικού Κοινοβουλίου.

Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελεί η τακτική που επέλεξε μετά τα γεγονότα που έμειναν στην ιστορία ως "Ιουλιανά". Ενώ από τη μια μεριά γνώριζε ότι στηριγμένος στη λαϊκή πρωτοβουλία και δράση μπορούσε να αντιμετωπίσει την παρέμβαση του παλατιού, στην πραγματικότητα έκανε ό,τι μπορούσε για να ανακόψει τη λαϊκή δυναμική. Η τελική επιλογή του ήταν να μην απειληθούν κάποια στηρίγματα του συστήματος, να μην οδηγηθούν τα πράγματα στο να τεθεί πολιτειακό θέμα. Πολιτεύτηκε στο όνομα της σταθερότητας και της ησυχίας, στο όνομα του "ρεαλισμού". Διαψεύστηκε όμως στις 21 Απριλίου 1967, όταν και ο ίδιος βρέθηκε στα νύχια της χούντας.

Πριν λίγο καιρό παραδόθηκαν στη δημοσιότητα αρχεία του Φόρεϊν Οφις. Εχουν βγει επίσης στον αέρα ντοκουμέντα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που έκαναν γνωστά τα σχέδια του Γ. Παπανδρέου για την ανατροπή του Μακαρίου, την ταυτόχρονη ένωση της Ελλάδας με την Κύπρο, αλλά με παροχή αδιευκρίνιστων ανταλλαγμάτων στην Τουρκία. Οι προθέσεις αυτές σκόνταψαν, όπως είναι γνωστό, στην αποφασιστικότητα του Μακαρίου, αλλά και στη διορατικότητα του ίδιου του Γ. Παπανδρέου, που υπολόγισε το πολιτικό κόστος.

Αποδεικνύεται, λοιπόν, ότι ο δρόμος του "Κέντρου" δεν είναι και πολύ κεντρώος. Ο διμέτωπος καταλήγει μονομέτωπος κατά του λαϊκού κινήματος. Αποδεικνύεται ότι η λογική του "σιγά - σιγά" και "από τα επάνω", ακυρώνει κάθε δυνατότητα του λαού να διεκδικεί την πρόοδο και τη δημοκρατία, βαθιές ριζοσπαστικές κοινωνικές αλλαγές.

Τηρουμένων των αναλογιών αυτή η εκτίμηση έχει ακόμη μεγαλύτερη πρακτική αξία σήμερα".