Τέτοιες μέρες ακριβώς άρχιζε και τότε, παιδιά, η νέα σχολική χρονιά και οδεύαμε στα σχολεία με μπαλωμένα ρούχα, κουρεμένοι με την ψιλή και σχεδόν μελαγχολικοί, γιατί αναλογιζόμαστε ότι μας περίμενε πάλι ο χάρακας, που αποτελούσε, τότε, βασικό μέσον "σωφρονισμού" και "μάθησης". Χαρακτηριστικά θυμάμαι ότι στις τάξεις μας έλειπαν πολλές φορές και οι κιμωλίες, αλλά οι βίτσες αφθονούσαν!

Σκληρά τα σχολεία τότε, αλλά όσοι από εμάς συνεχίζαμε να μαθαίνουμε γράμματα θεωρούμασταν προνομιούχοι. Διότι υπήρχαν αρκετά παιδιά που σταματούσαν τη φοίτηση, πριν καν τελειώσουν το δημοτικό, και έβγαιναν στη βιοπάλη. Χρόνια και χρόνια πέρασαν από εκείνες τις δύσκολες εποχές και ακόμη θυμάμαι μια πάμπτωχη συμμαθήτριά μου που αν και ήταν άριστη δεν τελείωσε το δημοτικό. Το εγκατέλειψε στην τελευταία τάξη για να πάει να δουλέψει στο υφαντουργείο της πόλης μας με πλήρες οκτάωρο και λειψό μεροκάματο. Τότε δεν υπήρχε ίσως ο νόμος που απαγορεύει τώρα - έστω και στα χαρτιά - την εργασία πριν από την ηλικία των δεκατεσσάρων χρόνων. Εκείνα τα χρόνια η εκμετάλλευση των ανηλίκων άρχιζε πιο νωρίς. Και τα παιδιά - σκλάβοι ήταν αρκετά.

Αργήσαμε επίσης να καταλάβουμε ότι σκόπιμα στα βιβλία της Ιστορίας μας δεν υπήρχε λέξη για τη δράση του Μακρυγιάννη, για τη δολοφονία του Ανδρούτσου, την καταδίκη του Κολοκοτρώνη, το διχασμό κλπ. Και τέλος αργά καταλάβαμε πως όταν διδασκόμαστε στην "αγωγή του πολίτου" ότι το πολίτευμα της Ελλάδας είναι δημοκρατικό, τα έκτακτα στρατοδικεία έστελναν στο απόσπασμα τους λαϊκούς αγωνιστές και στα ξερονήσια της χώρας υπέφεραν τα πάντα χιλιάδες εξόριστοι.

Το πηλήκιο, δηλαδή, καταργήθηκε προ πολλού για τους μαθητές, αλλά όχι και για την παιδεία. Αυτή παραμένει στα παλιά, εξακολουθώντας να φοράει "καπέλο". Και με τις διατυμπανιζόμενες "αλλαγές" του Αρσένη, είναι βέβαιο ότι το "καπέλωμα" γίνεται πολύ μεγαλύτερο.

Τάσος ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ