Οι πρόσφατες αλλαγές στην Ινδονησία και οι συμφωνίες Πορτογαλίας και Ινδονησίας έχουν ανοίξει ένα "μικρό παράθυρο", όπου με πολλή προσπάθεια, μια δειλή δικαιοσύνη και υπεράσπιση των στοιχειωδών ελευθεριών και ανθρώπινων δικαιωμάτων θα μπορούσαν να εισβάλουν, σαν καθαρός αέρας, στην πνιγηρή και γεμάτη δυσωδία ατμόσφαιρα που κυριαρχεί στο Ανατολικό Τιμόρ, τα τελευταία 23 χρόνια.

Οι σαρωτικές αλλαγές στην Ινδονησία που προκάλεσαν τη δυσφορία και οργή του λαού, εξαιτίας της οξύτατης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, κατάφεραν να απομακρύνουν τον επί 33 χρόνια "Πρόεδρο" Σουχάρτο από την εξουσία. Η ανατροπή δημιούργησε κάποιες "ανάσες", ιδιαίτερα με την εκλογή Χαμπίμπι, ο οποίος ανήλθε στο υπέρτατο αξίωμα, υποσχόμενος σοβαρές οικονομικές μεταρρυθμίσεις, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σταδιακά τη χώρα από το αδιέξοδο και παράλληλες αλλαγές στην πολιτική διακυβέρνηση με την προώθηση κάποιων δημοκρατικών μέτρων. Βέβαια, μετά την πάροδο ενός τριμήνου, τίποτα δε φαίνεται ότι έχει αλλάξει. Μόνο μικρά ρήγματα και πολλές ψευδαισθήσεις, αφού η χώρα συνεχίζει να βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στην οικονομική κρίση.

Κάτι, όμως, πραγματικά έχει αλλάξει στην κατάσταση που επικρατεί στην απέραντη νησιωτική χώρα, που παίζει σημαντικό ρόλο στη "νέα τάξη πραγμάτων". Η πολιτική των ΗΠΑ, που πλέον δε θέλει μόνη της να "επωμίζεται" το βάρος της ανάκαμψης της οικονομίας και της αποτυχίας του μοντέλου, είναι το άλλο πρόσωπο της ίδιας πολιτικής, που έφερε τον Σουχάρτο στην εξουσία το 1965, και τον οδήγησε να διαπράξει μία από τις μεγαλύτερες γενοκτονίες του 20ού αιώνα, εξοντώνοντας πάνω από μισό εκατομμύριο Ινδονήσιους κομμουνιστές, αριστερούς και προοδευτικούς ανθρώπους. Μια γενοκτονία που μπορεί να συγκριθεί μόνο με αυτήν του ολοκαυτώματος (1). Ο Σουχάρτο δέκα χρόνια αργότερα, διψασμένος και αιμοχαρής, θα εισβάλλει και στο Ανατολικό Τιμόρ, θέλοντας να επεκτείνει τη δικαιοδοσία...

H ινδονησιακή εισβολή και κατοχή του Ανατολικού Τιμόρ έχει χαρακτηριστεί από πολλούς αναλυτές, αλλά και ανθρωπιστικές οργανώσεις, σαν μία από τις μεγαλύτερες φρικαλεότητες αυτού του αιώνα. Στη διάρκεια αυτών των 23 ετών κατοχής, τουλάχιστον 200.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους, που αποτελεί σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού που αριθμούσε η χώρα το 1975. Η κατοχή συνεχίστηκε όλα αυτά τα χρόνια, παρά την καταδίκη της Ινδονησίας από τον ΟΗΕ, ο οποίος δισάκις την έχει καλέσει να αποχωρήσει "χωρίς καθυστέρηση" από τον Ανατολικό Τιμόρ, με οχτώ αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού κατά τη διάρκεια όλων αυτών των ετών. Ομως οι "ισχυρές πλάτες" και η αμέριστη βοήθεια - οικονομική και στρατιωτική από τις ΗΠΑ - που είχε η Τζακάρτα, της έχουν επιτρέψει να συνεχίζει την κατοχή και τις βιαιοπραγίες κατά του ιθαγενούς πληθυσμού.

Το 1975, η Ινδονησία εισέβαλε στο Ανατολικό Τιμόρ, που είχε μόλις αποκτήσει την ανεξαρτησία του από την Πορτογαλία, λίγες ώρες μετά την αποχώρηση δύο Αμερικανών υψηλότατων αξιωματούχων, του Προέδρου των ΗΠΑ Φορντ και του Χένρι Κίσινγκερ από τη συνάντηση με τον Σουχάρτο, τον άνθρωπο που είχε ανατρέψει τη δημοκρατική κυβέρνηση της χώρας εγκαθιστώντας τη φρικαλέα στρατιωτική κυβέρνησή του. Οι ΗΠΑ από τη στιγμή εκείνη διπλασίασαν τη στρατιωτική βοήθεια προς τον Σουχάρτο, ενώ σε μόνιμη βάση ασκούσαν "βέτο" στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για τη μη λήψη απόφασης για δράση σχετικά με την προάσπιση του Ανατολικού Τιμόρ. Οι πωλήσεις των ΗΠΑ σύγχρονων οπλικών συστημάτων από το 1975 προς την Ινδονησία έχουν ξεπεράσει το 1,1 δισ. δολάρια.

Είναι αυτός ο εξοπλισμός, που από την πρώτη μέρα της εισβολής, στις 5 Δεκέμβρη του 1975, εξόπλισε τα χέρια των Ινδονησίων στρατιωτών που δολοφόνησαν δεκάδες χιλιάδες ινδονήσιους, ενώ το κυνήγι του αυτόχθονου πληθυσμού συνεχίστηκε και στη ζούγκλα στο εσωτερικό της χώρας, με την πλήρη κάλυψη και υποστήριξη των αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών. Το ίδιο σκηνικό ακριβώς επαναλήφθηκε και στις 12 Νοέμβρη του 1991, στη σφαγή του νεκροταφείου της Σάντα Κρουζ της πόλης Ντίλι, όπου 270 εκτελέστηκαν επί τόπου (2).

Ο κατάλογος των θηριωδιών είναι πολύ μακρύς, και τόσο κραυγαλέος, που ακόμα και οι ίδιοι οι Αμερικανοί πολιτικοί έχουν αρχίσει να δυσφορούν για τις αποκαλύψεις, καθώς διαπιστώνουν ότι δύσκολα μπορούν πια να αποσιωπηθούν οι δολοφονίες, οι μαζικές διώξεις οποιουδήποτε τολμά να εκφράσει πολιτικές απόψεις, διώξεις και φυλακίσεις, που συνοδεύονται με απάνθρωπα βασανιστήρια (3). Σύμφωνα με ανεξάρτητες πηγές από ανθρωπιστικές οργανώσεις, μόνο το πρώτο εξάμηνο του 1997 πραγματοποιήθηκαν 707 συλλήψεις και καταδίκες σε πολύχρονες φυλακίσεις και 49 στυγερές δολοφονίες.

Παρά, όμως, το εκφοβιστικό και στρατοκρατούμενο καθεστώς που η ινδονησιακή κυβέρνηση είχε επιβάλει στο Ανατολικό Τιμόρ το ανταρτικό κίνημα για την ανεξαρτησία και την αυτοδιάθεση έχει δώσει αλλεπάλληλες μάχες για να μπορέσει να φέρει το θέμα σε όσο μεγαλύτερο τμήμα της παγκόσμιας κοινής γνώμης, και ταυτόχρονα να αγωνίζεται, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό για να μπορέσει να γιγαντωθεί η πάλη και να γίνει εφικτός ο στόχος, που δεν είναι άλλος από την ελευθερία και ανεξαρτησία του Ανατολικού Τιμόρ.

Η συμφωνία μεταξύ των κυβερνήσεων της Πορτογαλίας (4) και της Ινδονησίας για την έναρξη διαπραγματεύσεων τον περασμένο Ιούλη και η σχεδόν ταυτόχρονη απόφαση 237 της αμερικανικής Γερουσίας, στις 10 Ιούλη, καλούσαν την κυβέρνηση Κλίντον "να δραστηριοποιηθεί στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών και των συμμάχων των ΗΠΑ, ώστε να πραγματωθούν οι κατευθύνσεις που έχουν θέσει οι αποφάσεις του ΟΗΕ για το Ανατολικό Τιμόρ, και να υποστηριχτεί μια διεθνώς επιτηρούμενη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την αυτονομία". Λίγο αργότερα και πάλι η Γερουσία ομοφώνως ψήφισε την απαγόρευση όλων των στρατιωτικών ομάδων που αναμειγνύονται με παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η απόφαση αυτή ήταν αντίδραση στις αποκαλύψεις για την εκπαίδευση που παρείχαν οι Αμερικανοί σε ινδονησιακές στρατιωτικές μονάδες, όπως οι "Κόπασους" ή κοινώς "κόκκινοι μπερέδες", που έχουν φωτογραφεί σαν "ομάδες θανάτου" και φέρουν την ευθύνη για πολλές φρικαλεότητες και δολοφονίες που έχουν διαπραχθεί στη χώρα.

Η αλλαγή (;) πλεύσης των ΗΠΑ και το όψιμο ενδιαφέρον εξανάγκασαν στην ουσία τον Χαμπίμπι να δεχτεί την πρόταση του ΓΓ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν για συνομιλίες για ειρηνική επίλυση. Ταυτόχρονα, από τις 28 Ιούλη, η κυβέρνηση της Τζακάρτας απέσυρε ένα μικρό αριθμό από τις στρατιωτικές μονάδες που βρίσκονται στο νησί, σχεδόν 2.000 χλμ. ανατολικά της πρωτεύουσας. Ο Ινδονήσιος υπουργός Εξωτερικών - και επί Σουχάρτο - Αλί Αλατάς ξεκαθάρισε, πάντως, ότι δεν πρόκειται να υπάρξει πλήρης αποχώρηση των ινδονησιακών δυνάμεων.

Αυτή τη στιγμή, τα πρώτα βήματα έχουν γίνει και οι δύο πλευρές προσεγγίζουν στη βάση. Οι υπουργοί των χωρών της Πορτογαλίας και της Ινδονησίας συμφώνησαν να χορηγηθεί αυτονομία. Για να επιτευχθεί αυτή η σύγκλιση, η Πορτογαλία εγκατέλειψε τη θέση της για αυτοδιάθεση και ανεξαρτησία της πρώην αποικίας της και η Ινδονησία οπισθοχώρησε στην εμμονή της ότι είναι η μόνη αρμόδια για να ελέγχει την πορεία των διαπραγματεύσεων και παραχώρησε αυτή τη θέση στον Ανάν. Η αυτονομία που προτείνει η Ινδονησία είναι να επιτρέψει στους αυτόχθονες κατοίκους πλήρη διακυβέρνηση του Ανατολικού Τιμόρ, εξαιρουμένων των τομέων της άμυνας, της εξωτερικής πολιτικής και μέρους της οικονομικής πολιτικής.

Οι πρόσφατες εξελίξεις είναι ένα κάποιο βήμα σε μία πιθανή μελλοντική επίλυση του ζητήματος του Ανατολικού Τιμόρ, όμως το αίσθημα της ανεξαρτησίας, που έχει διαποτίσει τις ψυχές των κατοίκων δεν ικανοποιείται με τα βήματα που έχουν γίνει. Το Κίνημα για την Ανεξαρτησία του Ανατολικού Τιμόρ (CIET) απέστειλε γράμμα προς τον Ανάν στις 9 Αυγούστου, όπου δηλώνει ότι "είναι πια κρίσιμο να συμμετάσχουν στις συνομιλίες και οι ηγέτες του Ανατολικού Τιμόρ για τις συνομιλίες που θα κρίνουν το μέλλον της χώρας τους".

Μια προοπτική που δεν έχει απορρίψει προς τον παρόν ο Ανάν, καθώς δηλώνει ότι ενδέχεται να καλέσει και τους ηγέτες του κινήματος ανεξαρτησίας, που είναι εξόριστοι στο εξωτερικό, όπως ο βραβευμένος με το Νόμπελ Ειρήνης για το 1996, Χοσέ Ράμος Ορτά.Ο Ορτά όμως απάντησε ότι δεν πρόκειται να καθίσει σε κανένα τραπέζι διαπραγματεύσεων, αν δεν ελευθερωθεί ο φυλακισμένος ηγέτης Ξανάνα Γκουσμάο.Η αποφυλάκιση και η συμμετοχή στις συνομιλίες του Γκουσμάο είναι και το πρώτο από τα αιτήματα που συμπεριλαμβάνονται στην επιστολή του CIET προς τον Ανάν. Οπως και η επαρκής παρουσία του ΟΗΕ για διαφύλαξη της ειρήνης και της ασφάλειας μέχρι την αποχώρηση των ινδονησιακών στρατευμάτων, καθώς και η έναρξη ερευνών για τη γενοκτονία και τις φρικαλεότητες από τις ινδονησιακές αρχές (5).

Ομως, ο δρόμος για μία ειρηνική επίλυση είναι πολύ μακρύς και δύσκολος. Αν και η συμφωνία μπορεί να προσφέρει μία προσωρινή ανακούφιση και ανάσα στους κατοίκους του Ανατολικού Τιμόρ, οπωσδήποτε δεν αποτελεί και διέξοδο από την κρίση...

(1) "Power and Prospects" - Noam Chomsky, South End Press, Boston 1996.(2) "Ending 20 years of occupation: East Timor and US foreign policy" Forum,9/12/95, Miller Theater, Columbia University, New York.

(3) 1996 State Department Country Report on Human rights practices.

(4) Σύμφωνα με τις αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, το 1975, μετά την εισβολή των ινδονησιακών στρατευμάτων, η Πορτογαλία συνεχίζει να

αναγνωρίζεται ως ο κυβερνήτης του Ανατολικού Τιμόρ και ως εκ τούτου αυτός είναι και ο κύριος διαπραγματευτής. Από όλες τις κυβερνήσεις του πλανήτη, μόνο η Αυστραλία είχε αναγνωρίσει την ινδονησιακή κατοχή στο Ανατολικό Τιμόρ.

(5) "Free East Timor" - Editorial της αυστραλιανής εφημερίδας "The Guardian", 12/8/98.

Χριστίνα ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ