"Οταν ο Θεόδωρος Ρούσβελτ επισκέφτηκε την Αφρική το 1909, αφότου είχε παραιτηθεί από Πρόεδρος των ΗΠΑ, πήρε μαζί του ένα κυνηγετικό όπλο, μία ομάδα κυνηγών και επέστρεψε στη χώρα του μαζί με 512 είδη ταριχευμένων ζώων για το Μουσείο του Ιδρύματος Σμιθσόνιαν.

Οταν ο Μπιλ Κλίντον - ο πρώτος Αμερικανός Πρόεδρος μετά τον Τζίμι Κάρτερ που επισκέπτεται την Αφρική μετά από 20 χρόνια - ήρθε στην Αφρική αυτό το μήνα, φέρνοντας μαζί του μία μεγάλη ισχυρή αντιπροσωπεία, ήλπιζε να προωθήσει τα σχέδια των αμερικανικών πολυεθνικών σε βάρος των οικονομικών αφρικανικών χωρών!

Κάπως έτσι σχολίαζε η νοτιοαφρικανική ηλεκτρονική εφημερίδα "Electronic Mail & Guardian" τη 12ήμερη περιοδεία του Προέδρου Κλίντον στη λεγόμενη Μαύρη Ηπειρο. Και δεν είχε άδικο! Μια που οι προθέσεις της επίσκεψης Κλίντον σε έξι αφρικανικές χώρες μόνον αγαθές δεν ήταν, για δύο βασικούς λόγους:

- Πρώτον, γιατί ο πραγματικός σκοπός δεν ήταν η μείωση των δυσθεώρητων εξωτερικών χρεών των αφρικανικών χωρών προς τη Δύση ή έστω προς τις ΗΠΑ (ξεπερνούν συνολικά τα 200 δισ. δολάρια!), αλλά η προώθηση και εφαρμογή του νομοσχεδίου "Ευκαιριών και Ανάπτυξης στην Αφρική"! Πολιτικοί σχολιαστές, αλλά και επικριτές του νομοσχεδίου το χαρακτηρίζουν ως τον "αμερικανικό Δούρειο Ιππο" για την εκμετάλλευση των αφρικανικών αγορών από τις υπερ-εταιρίες των ΗΠΑ.

- Δεύτερον, επειδή ο επόμενος σκοπός της επίσκεψης ήταν η προώθηση και συγκρότηση ενός αφρικανικού ειρηνευτικού σώματος ταχείας επέμβασης, όχι προκειμένου να καταστούν ικανές οι αφρικανικές χώρες να επιλύουν οι ίδιες τα όποια προβλήματα και διενέξεις παρουσιαστούν στο έδαφός τους, αλλά για να απαλλαχτούν οι Αμερικανοί πεζοναύτες από τις μελλοντικές συμμετοχές τους σε αποστολές, που κατά το πρόσφατο παρελθόν κατέληξαν σε τραγέλαφο (όπως Σομαλία!)...

Προτού, όμως, κάνει κανείς οποιαδήποτε κριτική, θα πρέπει να εξετάσει το περιεχόμενο αυτού του περιβόητου νομοσχεδίου περί "Ευκαιριών και Ανάπτυξη στην Αφρική".

Το νομοσχέδιο αυτό ψηφίστηκε στις 11 Μάρτη από την αμερικανική Βουλή των Αντιπροσώπων και είναι καθ' οδόν προς ψήφιση από τη Γερουσία. Ανοίγει το δρόμο στον Πρόεδρο Κλίντον προκειμένου να επιλέξει 48 αφρικανικές χώρες που υποτίθεται πως θα επωφεληθούν από τη νέα αμερικανική οικονομική πολιτική στην Αφρική. Οι πρώτες εξ αυτών φαίνεται πως είναι οι έξι χώρες που επισκέφτηκε από τις 23 του Μάρτη μέχρι τις 2 του Απρίλη ο Πρόεδρος Κλίντον, δηλαδή, η Γκάνα, η Ουγκάντα, η Ν. Αφρική (δεν είναι διόλου βέβαιο ότι αυτή επιθυμεί κάτι τέτοιο!), η Μποτσουάνα, η Σενεγάλη και η Ρουάντα. Αμερικανοί νομοθέτες επικρίνουν το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, θεωρώντας ότι αυτό δε θα ωφελήσει τον μέσο Αφρικανό έμπορο, αλλά τους Κινέζους, Ιάπωνες και άλλους Ασιάτες επιχειρηματίες που έχουν εδώ και χρόνια επενδύσει στην Αφρική. Υποστηρίζουν, δηλαδή, ότι οι τελευταίοι θα χρησιμοποιήσουν το νομοσχέδιο "ευκαιριών και ανάπτυξης στην Αφρική" για ίδιον όφελος, αλλά και προς τέρψη της εξωτερικής οικονομικής πολιτικής των χωρών τους, οι οποίες θα χρησιμοποιήσουν αυτό το "παράθυρο" για να προωθήσουν τις αδασμολόγητες εξαγωγές των προϊόντων τους στην αμερικανική αγορά, χωρίς να προβούν σε αντίστοιχα αδασμολόγητα ανοίγματα των δικών τους αγορών σε επιχειρήσεις από τις ΗΠΑ...

Ενα από τα ελάχιστα οφέλη αυτού του νομοσχεδίου για τους Αφρικανούς θα ήταν η προώθηση εξαγωγών ειδών κλωστοϋφαντουργίας. Αλλά και αυτό θεωρείται αμφίβολο, καθώς το ισχυρό λόμπι Αμερικανών κλωστοϋφαντουργών πιέζει να γίνουν τροποποιήσεις στο νομοσχέδιο, όταν αυτό θα τεθεί για ψήφιση από τη Γερουσία στα τέλη του τρέχοντος μήνα, ώστε να εξαιρεθεί αυτός ο τομέας.

Από την άλλη πλευρά, οι υπέρμαχοι του νομοσχεδίου υποστηρίζουν πως το νομοσχέδιο:

- Θα ανοίξει τις αμερικανικές αγορές στους Αφρικανούς εξαγωγείς, επιτρέποντας τους μελλοντικές εξαγωγές κατά 50% αδασμολόγητες.

- Θα δρομολογηθεί η ανάθεση της συγκρότησης ειδικών ταμείων (με κεφάλαια εκκίνησης 150 και 500 εκατομμύρια δολάρια αντίστοιχα) στην υπηρεσία "Συνεργασίας Υπερατλαντικών Ιδιωτικών Επενδύσεων" της αμερικανικής κυβέρνησης για την υλοποίηση σχεδίων υποδομής στις αφρικανικές αγορές.

Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να υπολογίζει σοβαρά ακόμη και σ' αυτά τα δύο επιχειρήματα, κυρίως λόγω της ασάφειας των σχετικών άρθρων που υπάρχουν στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο. Εάν, απ' την άλλη, οι ΗΠΑ ήθελαν πράγματι την οικονομική ανάπτυξη της Μαύρης Ηπείρου θα προχωρούσαν από μόνες τους στο σβήσιμο ενός μεγάλου μέρους από το εξωτερικό χρέος αφρικανικών χωρών, αλλά θα έκαναν το λιγότερο: Θα προωθούσαν, επί παραδείγματι, την εφαρμογή συμφωνιών όπως εκείνη που διεκδικεί η νοτιοαφρικανική κυβέρνηση Μαντέλα για την αντικατάσταση αμερικανικών πατενταρισμένων φαρμάκων με φθηνότερα νοτιοαφρικανικά!

Μετά από όλα αυτά, ίσως να αναρωτιέται κανείς γιατί επιλέχθηκε να γίνει τώρα η οικονομική άλωση της Αφρικής από τα οργανωμένα συμφέροντα των αμερικανικών πολυεθνικών. Το κλειδί της υπόθεσης, ενδεχομένως, να βρίσκεται στην προοδευτική άνοδο της εμπορικής δραστηριότητας αφρικανικών χωρών προς το εξωτερικό μέσα στην τρέχουσα δεκαετία. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, οι μεγαλύτερες εξαγωγές αφρικανικών χωρών που έγιναν ποτέ σημειώθηκαν μέσα στο 1996. Εγινε ακόμη γνωστό πως δεκάδες αφρικανικές χώρες αύξησαν τις εξαγωγές τους σε ποσοστά από 5-12% μέσα στο 1996.

Ενα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο που εξηγεί, ίσως, γιατί τα αμερικανικά πολυεθνικά λόμπι θυμήθηκαν τώρα την περίπτωση της Αφρικής, και άρχισαν ξαφνικά να "νοιάζονται" για τη διευκόλυνση των αφρικανικών εξαγωγών στις ΗΠΑ, βρίσκεται στο πετρέλαιο. Υπολογίζεται ότι η Αφρική έχει αποθέματα 66 δισ. βαρέλια πετρελαίου και 420 τρισ. κυβικά μέτρα φυσικό αέριο (κυρίως στη Νιγηρία, την Αγκόλα, την Γκαμπόν, το Τσαντ, τη Γουινέα και το Καμερούν). Αυτός ο τομέας αναμένεται να προσελκύσει, για ευνόητους λόγους, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλον τους περίφημους "ξένους επενδυτές".

Το καθ' οδόν για ψήφιση στην αμερικανική Γερουσία νομοσχέδιο περί "Ευκαιριών και Ανάπτυξης στην Αφρική" έχει συνταχτεί καθ' υπαγόρευσιν των αμερικανικών πολυεθνικών. Αποτελεί μία έκδοση της "Βορειοατλαντικής Συμφωνίας Ελευθέρου Εμπορίου" (ΝΑΦΤΑ) για την Αφρική που φαίνεται πως αποσκοπεί στην εξάντληση των νεο-δημιουργηθεισών πηγών ζωτικού πλούτου της Αφρικής και την πλήρη και άμεση εξάρτησή τους από τη Δύση.

Είναι χαρακτηριστικές οι επιπτώσεις της ΝΑΦΤΑ στο Μεξικό. Μεταξύ άλλων προκάλεσε την κατάρρευση μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, μαζικές απολύσεις, υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, κλιμάκωση της πολιτικής και κοινωνικής έντασης στη χώρα.

Τα ίδια και χειρότερα δεν αποκλείεται να εμφανιστούν και στην Αφρική. Υπό το νομοσχέδιο Κλίντον, οι αφρικανικές κυβερνήσεις θα πρέπει να "ανοίξουν" τα σύνορά τους στην ελεύθερη διακίνηση αμερικανικών προϊόντων και υπηρεσιών. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν των ΗΠΑ υπερτερεί κατά πολύ του αντίστοιχου ΑΕΠ του συνόλου των - κάτω από τη Σαχάρα - αφρικανικών χωρών... Θα πρέπει, εξάλλου, στο σημείο αυτό να αναφερθεί πως το σύνολο των εξαγωγών που κάνουν αφρικανικές χώρες σήμερα στις ΗΠΑ δεν ξεπερνά το 7% του συνόλου των εμπορευμάτων και υπηρεσιών που εισάγονται σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες!

Απ' την άλλη οι "συνταγές" που συνόδευσαν την εφαρμογή της ΝΑΦΤΑ στην αμερικανική ήπειρο φαίνεται πως αναμένεται να εφαρμοστούν και στις αφρικανικές χώρες που θα επιλεχθούν από τον Πρόεδρο Κλίντον ως κατάλληλες για πολυποίκιλη οικονομική άλωση. Μεταξύ αυτών δε θα πρέπει να αποκλείονται κύματα ιδιωτικοποιήσεων για το όφελος όχι βέβαια των Αφρικανών, αλλά για την τσέπη των Αμερικανών αγοραστών, που θα σπεύσουν να κάνουν επιχειρηματικό "σαφάρι" σε αγορές με τιμές ευκαιρίας! Επίσης, δε θα πρέπει να εκπλήξει κανέναν οι αμερικανικής έμπνευσης και προτροπής συστάσεις για την εφαρμογή πολιτικών λιτότητας από τις αφρικανικές κυβερνήσεις.Αλλωστε, δεν είναι πολύς καιρός από τότε που εφαρμόστηκαν πολιτικές τέτοιου είδους (όχι μόνο μετά τις προτροπές των ΗΠΑ, αλλά και οργανισμών όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο!) στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Θυμηθείτε, μόνο, την αντιλαϊκή πολιτική που ακολουθείται, μ' αυτά τα προσχήματα, σήμερα σε χώρες όπως η Ταϊλάνδη, η Ν. Κορέα και η Ινδονησία...

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ