Αγαπητοί φίλοι,

Θέλω να σταθώ και να τραβήξω την προσοχή σας σ' ένα μόνο ζήτημα, στα κριτήρια ανάπτυξης.Πρώτον, γιατί μέσω αυτών μπορούμε να εκτιμήσουμε τις διάφορες πολιτικές ανάπτυξης και, δεύτερον, γιατί όλα όσα, υπαρκτά και σοβαρά, οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα ανέφεραν προηγούμενοι ομιλητές, μόνο με τις κατάλληλες πολιτικές ανάπτυξης μπορούν να αντιμετωπιστούν.

Πριν από 20 περίπου χρόνια, στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και αρχές αυτής του 1980, αρκετοί και όχι μόνο οι κομμουνιστές χρησιμοποιούσαν, ως κριτήρια της ανάπτυξης το βαθμό βελτίωσης της ζωής των εργαζόμενων,της ενίσχυσης της παραγωγικής βάσης,της αποκέντρωσης και του ισόρροπου χαρακτήρα της ανάπτυξης, της προστασίας του περιβάλλοντος,των ισότιμων και αμοιβαία επωφελών σχέσεων με όλες τις χώρες του κόσμου, της αναβάθμισης της διεθνούς θέσης της χώρας και άλλα παρόμοια.

Μια μικρότερη - αλλά όχι και ευκαταφρόνητη - μερίδα πολιτικών δυνάμεων και μελετητών προχωρούσε ακόμη παραπέρα και συνέδεε τα προαναφερόμενα κριτήρια, με ζητήματα διεύρυνσης των δημοκρατικών και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων και ελευθεριών - πράγμα πέρα για πέρα σωστό, αφού δεν πρέπει να αποσπάται η πολιτική ανάπτυξης, από τους φορείς που θα την υλοποιήσουν και επομένως την ποσότητα και ποιότητα συμμετοχής των τελευταίων σε κάθε φάση της αναπτυξιακής διαδικασίας. Συνέδεαν, ακόμη, τα προαναφερόμενα κριτήρια, με το βαθμό απαλλαγής της χώρας από τα δεσμά της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης και κηδεμονίας και τη δυνατότητα άσκησης μιας εξωτερικής πολιτικής ισότιμης και αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας, ειρήνης και φιλίας με όλες τις χώρες και τους λαούς, ιδιαίτερα της βαλκανικής χερσονήσου και όλους τους γείτονές μας. Σύνδεση, επίσης σωστή και εύλογη.

Σήμερα, τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Η έννοια της ανάπτυξης εξακολουθεί - με τον ένα ή άλλο τρόπο - να κυριαρχεί στην ημερήσια διάταξη. Ολοι μιλούν γι' αυτή και σ' αυτή βλέπουν τη διέξοδο από τα σημερινά αδιέξοδα. Και δεν μπορούσε, βέβαια, να γίνεται αλλιώς. Για ποια ανάπτυξη, όμως, γίνεται η συζήτηση αυτή; Ολες οι σχετικές πολιτικές οδηγούν στην ανάπτυξη της οικονομίας και μάλιστα, σε μια ανάπτυξη προς όφελος του λαού; Σε μια ανάπτυξη, που αντιμετωπίζει και λύνει τα οξύτατα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας; Τα ερωτήματα αυτά αποκτούν σήμερα μια ιδιαίτερη και κρίσιμη επικαιρότητα. Πολύ περισσότερο, που αρκετά είναι τα παραδείγματα χωρών, όπου ο πλούτος των κοινωνιών αυξάνεται, αλλά αυξάνονται με γρηγορότερους ρυθμούς οι κοινωνικές ανισότητες και τα κοινωνικά προβλήματα, η φτώχεια και η εξαθλίωση.

Ισως, όλα τα παραπάνω, εξηγούν γιατί, παρά τη μεγάλη και πολλή συζήτηση για την ανάπτυξη, που γίνεται σήμερα, η συζήτηση για τα κριτήρια αυτής της ανάπτυξης, έχει έντονα υποβαθμιστεί, έως ολοκληρωτικά εξοριστεί από τις κυρίαρχες δυνάμεις. Δεν τους βολεύει η συζήτηση περί των κριτηρίων - όπως τα γνωρίσαμε στη σχετική φιλολογία των προηγούμενων δεκαετιών. Και δεν τους βολεύει, γιατί αποκαλύπτει το πραγματικό, βαθιά αντιλαϊκό και αντικοινωνικό πρόσωπο των πολιτικών ανάπτυξης, που εφαρμόζουν. Μια σειρά άλλες έννοιες και κατηγορίες, όπως η ανταγωνιστικότητα και η μείωση του "κόστους της εργασίας",τα κριτήρια "σύγκλισης",η "απελευθέρωση" της οικονομίας και η "ελεύθερη αγορά",το λιγότερο κράτος και οι ιδιωτικοποιήσεις και άλλα παρόμοια, αποτελούν το σημερινό πλαίσιο κριτηρίων και καθορίζουν τον προσανατολισμό, το περιεχόμενο και τους βασικούς στόχους και σκοπούς των κυρίαρχων πολιτικών ανάπτυξης.

Το περιεχόμενο και η λειτουργία του κάθε προαναφερόμενου κριτηρίου, σας είναι νομίζω γνωστά από την καθημερινή εμπειρία. Εγώ θέλω, να συγκεντρώσω την προσοχή σας, σε ορισμένα βαθύτερα και κοινά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά τους.

Πρώτον: Τα κριτήρια αυτά δεν αποτελούν ένα ελληνικό φαινόμενο. Αποτελούν τις βασικές επεξεργασίες και κατευθύνσεις των παγκόσμιων καπιταλιστικών οργανισμών, του κλαμπ των "7", του ΟΟΣΑ, του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στην πραγματικότητα, αποτελούν ένα βασικό, συστατικό στοιχείο της επιχειρούμενης να επιβληθεί παγκόσμια "νέας τάξης πραγμάτων". Αποτελούν - όπως συνηθίζει να λέει ο πρωθυπουργός - τη σύγχρονη δήθεν παγκόσμια πραγματικότητα, στην οποία οφείλουμε να προσαρμοστούμε. Με άλλα λόγια, να υποταχθούμε. Μια υποταγή, όμως, που βαθαίνει παραπέρα την πολύμορφη εξάρτηση της χώρας και οδηγεί στην υποβάθμιση της διεθνούς της θέσης. Χαρακτηριστική απόδειξη του γεγονότος αυτού αποτελεί το συνεχώς αυξανόμενο "άνοιγμα" του εμπορικού ελλείμματος της χώρας. Το γεγονός, πως έχουμε καταντήσει να εισάγουμε σχεδόν τα πάντα....

Δεύτερον: Κάνουν λάθος όσοι θεωρούν ότι το πλαίσιο των κριτηρίων αυτών είναι μια ακόμη αρνητική συνέπεια του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων, που προέκυψε μετά τα δραματικά γεγονότα των χρόνων 1989 - '91 . Οι ρυθμοί προώθησης και επιβολής των κριτηρίων αυτών σε όλο τον κόσμο, οπωσδήποτε επηρεάστηκαν από τις αλλαγές αυτές, αλλά δεν αποτελούν αυτά τα ίδια γέννημα και καρπό τους. Η γέννησή τους είχε συντελεστεί πριν από τις εξελίξεις αυτές. Παράδειγμα η Θάτσερ και η γνωστή σε όλους πολιτική της. Το πλαίσιο αυτών των κριτηρίων είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξης του σύγχρονου καπιταλισμού. Στις ανάγκες και τις απαιτήσεις του τελευταίου επιχειρεί να απαντήσει και, ταυτόχρονα, αποκαλύπτει το πραγματικό του πρόσωπο και περιεχόμενο.

Τρίτον: Τα κριτήρια αυτά - το καθένα χωριστά και όλα μαζί - συνιστούν στην πραγματικότητα την αποθέωση της ασύδοτης δράσης του μεγάλου και πολυεθνικού κεφαλαίου, τόσο στα όρια μιας χώρας όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Αποτελούν - και ταυτόχρονα αποκαλύπτουν - το περιεχόμενο, που δίνει στην έννοια της ανάπτυξης το μεγάλο πολυεθνικό κεφάλαιο στις σημερινές συνθήκες, όπως και τους όρους, που θέτει για την υλοποίησή της. Μοναδικός του σκοπός είναι η με κάθε τρόπο μεγιστοποίηση και υπερσυσσώρευση των κεφαλαιοκρατικών κερδών, η συνεχής αύξηση της δύναμής του, η άρση κάθε σχετικού περιορισμού και εμποδίου. Η υποταγή των πάντων στις επιδιώξεις του.

Τέταρτον: Τα κριτήρια αυτά αποκαλύπτουν, επίσης, τον πολύ περισσότερο από παλιότερα - ίσως και ποιοτικά αυξημένο - παρασιτικό και καταστροφικό χαρακτήρα και ρόλο του πολυεθνικού κεφαλαίου στις σημερινές συνθήκες. Είναι χαρακτηριστικό, πως όλο το πλαίσιο των κάθε λογής "απελευθερώσεων", της "απρόσκοπτης και ανεμπόδιστης λειτουργίας των νόμων της αγοράς και του ανταγωνισμού", "της ευλυγισίας της εργασίας", των αποκρατικοποιήσεων και της γενικότερης λογικής του "λιγότερου κράτους", των διάφορων πολιτικών των διαρθρωτικών αλλαγών, κλπ., δεν ενισχύουν τόσο τον κλασικό, όπως τον ξέραμε μέχρι σήμερα και προς όφελος των μονοπωλίων αναδιανεμητικό ρόλο του κράτους - που συνεχίζει βέβαια να υπάρχει και να λειτουργεί. Ούτε τη μορφή της "κρατικοδίαιτης" έστω παραγωγικής ανάπτυξης, που γνωρίσαμε τις πρώτες δεκαετίες, μετά τον πόλεμο. Το πλαίσιο των κριτηρίων αυτών εξυπηρετεί και οδηγεί, πρώτα και κύρια, στην ποιοτικά μεγαλύτερη και πολύ πιο γρήγορη, πολύμορφη συγκέντρωση του υπάρχοντος πλούτου της κοινωνίας σε πολύ λιγότερα χέρια. Στον αντίστοιχο, επίσης, ασφυκτικό έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών και των αγορών. Οπως και στην ολοκληρωτικά "απελευθερωμένη", χωρίς τους οποιουσδήποτε φραγμούς και περιορισμούς, άγρια εκμετάλλευσή τους. Η ραγδαία αυξανόμενη ανεργία, οι μεσαιωνικές εργασιακές σχέσεις και το απάνθρωπο ξεζούμισμα των εργατών, η καταστροφή και το ξεκλήρισμα χιλιάδων μικρομεσαίων επαγγελματοβιοτεχνών και αγροτών, τα αλλεπάλληλα λουκέτα των επιχειρήσεων, η μεταφορά και μετεγκατάσταση άλλων, χάριν του μεγαλύτερου κέρδους, η ληστρική και καταστροφική εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και του περιβάλλοντος και άλλες παρόμοιες συνέπειες είναι τα τραγικά αποτελέσματα των κριτηρίων αυτών και, ήδη, βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Και, δυστυχώς, βρισκόμαστε ακόμη, στην αρχή αυτής της πορείας.

Πέμπτον: Τα κριτήρια αυτά έρχονται σε ευθεία σύγκρουση με όλες τις μέχρι σήμερα κοινωνικές, εργασιακές, συνδικαλιστικές και δημοκρατικές κατακτήσεις και δικαιώματα των εργαζομένων. Ο δραστικός περιορισμός των τελευταίων είναι απαραίτητη προϋπόθεση, για την ολοκληρωμένη υλοποίηση και λειτουργία τους. Το κριτήριο του άκρατου ανταγωνισμού και ο "νόμος" της επιβίωσης του ισχυρότερου, δεν μπορούν να συνυπάρξουν με οποιεσδήποτε πολιτικές και μέτρα κάποιας αποκέντρωσης και ισόρροπης ανάπτυξης, είτε με κάποια μέτρα κοινωνικής μέριμνας και αλληλεγγύης. Η "απελευθέρωση" της εργασίας δεν μπορεί να συνυπάρξει με το 8ωρο και πολύ περισσότερο με την ωφέλιμη για τους εργαζόμενους και αντικειμενικά υπερώριμη μείωση του ωραρίου εργασίας, τις ανθρώπινες συνθήκες δουλιάς γενικότερα. Οι τομείς της υγείας, της παιδείας, της πρόνοιας και της ασφάλισης μπαίνουν στο "μύλο" των δήθεν εκσυγχρονιστικών μεταρρυθμίσεων, αφού το κεφάλαιο σήμερα δεν "αντέχει" ούτε καν τα όσα μέχρι σήμερα γνωρίζαμε και θέλει να εντάξει ολοκληρωτικά και τους τομείς αυτούς, όπως και τον πολιτισμό, στα προς άγρια εκμετάλλευση και εμπόριο "είδη".

Απ' όλα τα παραπάνω, νομίζω ότι μπορούμε να βγάλουμε ορισμένα συμπεράσματα:

1. Οσο συνεχίζονται πολιτικές ανάπτυξης, που βασίζονται στα κριτήρια αυτά, τα προβλήματα του λαού και της χώρας θα οξύνονται και θα πληθαίνουν. Ακόμη και εάν βελτιωθούν οι συσχετισμοί δύναμης στη χώρα μας, αν το μαζικό λαϊκό κίνημα ενισχυθεί και προβάλλει μεγαλύτερη αντίσταση, μπορεί να επηρεάσει τους ρυθμούς όξυνσης των προβλημάτων, αλλά δε θα έχει αλλάξει η κατεύθυνση και η ουσία των πολιτικών ανάπτυξης.

2. Το γεγονός αυτό τονίζει ακόμη περισσότερο την επιτακτική ανάγκη μιας διεξόδου, μιας φιλολαϊκής πολιτικής ανάπτυξης. Μιας πολιτικής, που θα είναι παντελώς ασυμβίβαστη με το προαναφερόμενο πλαίσιο κριτηρίων και θα βρίσκεται σε ασίγαστο πόλεμο μαζί τους. Οπως ο καθένας καταλαβαίνει, χωρίς να μπει φραγμός στη δράση του μονοπωλιακού κεφαλαίου και στην ακόρεστη δίψα των καπιταλιστών, για συσσώρευση κερδών και αύξηση της δύναμής τους, είναι αδιανόητη η οποιαδήποτε ανάπτυξη προς όφελος του λαού. Χωρίς το αποφασιστικό αντιπάλεμα και την απελευθέρωση της χώρας από τις αλυσίδες της εξάρτησης, ούτε καν το δικαίωμα του λαού μας, να επιλέγει αυτός το δρόμο της ανάπτυξής του, δεν μπορεί να υπάρξει.

3. Ουσιαστικά, η εφαρμογή μιας τέτοιας φιλολαϊκής ανάπτυξης βάζει αντικειμενικά το θέμα της πολιτικής εξουσίας, ως απαραίτητης και αναντικατάστατης γι' αυτό προϋπόθεσης. Μόνον όταν έρθουν πραγματικά στα χέρια του λαού οι κρίσιμοι κρίκοι της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας του τόπου, τα κέντρα λήψης των αποφάσεων, σχεδιασμού και προώθησης των κοινωνικών και οικονομικών εξελίξεων της χώρας, ο παραγωγικός της πλούτος και τα παραγωγικά μέσα, θα γίνει δυνατός ο άλλος δρόμος,που λέει και το σύνθημα της σημερινής εκδήλωσης.

Σε όλ' αυτά θέλει να απαντήσει η πολιτική πρόταση του ΚΚΕ, για το Αντιιμπεριαλιστικό Αντιμονοπωλιακό Δημοκρατικό Μέτωπο.Και σίγουρα, αρκετά ακόμη ζητήματα χρειάζονται παραπέρα μελέτη και εξειδίκευση. Σε άλλα θα βρούμε απαντήσεις στην πορεία, μέσα από την ίδια τη ζωή και την πάλη. Το κύριο, όμως, είναι η κατ' αρχήν αποδοχή της ανάγκης του "άλλου δρόμου" και η απόφαση, ότι μπορούμε και πρέπει, όλοι μαζί, να ξεκινήσουμε την οικοδόμηση ενός Μετώπου, για την προώθηση και υλοποίησή του.