"Τα προγράμματα πρόληψης πρέπει να θεωρούνται επιτυχή ακόμα και αν δεν προλαμβάνουν τη χρήση όλων των παράνομων ουσιών", γι' αυτό και η "δημιουργία κουλτούρας, που θα αντιτίθεται στην κατάχρηση ουσιών είναι μακροπρόθεσμα η πιο ελπιδοφόρα μορφή πρόληψης".

Οι παραπάνω επισημάνσεις είναι δυο κεντρικές ιδέες στη φετινή ετήσια έκθεση (για το 1997) της Επιτροπής του ΟΗΕ για το Διεθνή Ελεγχο των ναρκωτικών που παρουσιάστηκε χτες ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο. Στην Αθήνα τα συμπεράσματα της Εκθεσης παρουσιάστηκαν στο Κέντρο Πληροφοριών του ΟΗΕ απ' την υπεύθυνη του Κέντρου πληροφόρησης του ΟΗΕ στην Αθήνα Μίρκα Γόντικα,πρόεδρο του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) Γεράσιμο Νοταρά και συντονιστή της συζήτησης τον δημοσιογράφο Νίκο Κιάο.Παρόντες στην παρουσίαση ήταν η πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ Μένη Μαλλιώρη,ο αντιπρόεδρος του ΚΕΘΕΑ Ανδρέας Φάκος και ο Διευθυντής του ΚΕΘΕΑ Χαράλαμπος Πουλόπουλος.

Κάθε χρόνο, στην έκθεσή του για το πρόβλημα των ναρκωτικών στον κόσμο, η Επιτροπή, που εδρεύει στη Βιέννη, επιλέγει να επιστήσει την προσοχή σε ένα επίκαιρο ζήτημα. Προηγούμενες αναφορές τα τελευταία χρόνια ασχολήθηκαν με ζητήματα όπως η νομιμοποίηση, το ξέπλυμα χρημάτων και η αποτελεσματικότητα του συστήματος της ποινικής δικαιοσύνης.

Η παρούσα αναφορά δίνει έμφαση στη μείωση της ζήτησης και την πρόληψη. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η πιο ανησυχητική εξέλιξη που παρατηρείται σ' αυτόν τον τομέα είναι η εμφάνιση κουλτούρας φιλικής προς τα ναρκωτικά, η οποία φαίνεται να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος. Οι κυβερνήσεις, όπως σημειώνει η Επιτροπή, αντιμετωπίζουν πλέον το πρόβλημα του πώς θα επινοήσουν στρατηγική και μεθόδους πρόληψης της χρήσης ουσιών, που θα είναι επιτυχείς σ' ένα περιβάλλον όπου αφθονούν τα μηνύματα ορισμένων πολιτικών, ειδώλων της ποπ και άλλων, τα οποία όχι μόνο εκφράζουν ανοχή απέναντι στη χρήση ναρκωτικών ως μέσο διασκέδασης, αλλά και την προωθούν ενεργά ως "κομψή" και άβλαβη συνήθεια. "Η κουλτούρα που ανέχεται τη χρήση των ναρκωτικών για ψυχαγωγικού λόγους υπονομεύει τις προσπάθειες της πρόληψης" αναφέρει η Επιτροπή και τονίζει: "Αν οι κυβερνήσεις επιθυμούν να ευοδωθούν οι εθνικές και οι διεθνείς προσπάθειες για την πρόληψη της χρήσης των ναρκωτικών οφείλουν να είναι έτοιμες να αντιπαρατεθούν σε όσους έχουν τη δύναμη να διαμορφώνουν "πολιτιστικές" τάσεις, συμβάλλοντας ενεργά στη δημιουργία φιλικού προς τα ναρκωτικά κλίματος".

Στο μήνυμά του ο πρόεδρος της Επιτροπής του ΟΗΕ H. Ghodse,μεταξύ των άλλων σημειώνει: "Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε πως η χρήση ναρκωτικών θεωρείται ολοένα και περισσότερο αποδεκτή, ή ακόμη, περιβάλλεται από αίγλη. Η βιομηχανία της μόδας έπλασε την έκφραση "heroin chic" (μόδα του ηρωινομανή) και είδωλα της ποπ άφησαν να εννοηθεί σε δηλώσεις τους ότι η χρήση ναρκωτικών ως μέσο διασκέδασης είναι φυσιολογικό κομμάτι του τρόπου ζωής ενός ατόμου, συχνά μάλιστα συμπεριέλαβαν τέτοια μηνύματα και σε στίχους των τραγουδιών τους".

Απ' τους πιο σημαντικούς παράγοντες, που επηρεάζουν τις τάσεις της νεολαίας προς αυτή την κατεύθυνση είναι, σύμφωνα με την Εκθεση, η ποπ μουσική.

Αυτό που θορύβησε ακόμη περισσότερο την Επιτροπή ήταν η συνολική πολιτική που ακολουθείται σε σχέση με τα ναρκωτικά και συγκεκριμένα η πίεση που ασκούν σημαντικά μέλη της κοινωνίας στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης υπέρ της νομιμοποίησης της χρήσης για μη ιατρικούς λόγους. Αρωγός σε αυτή την πίεση είναι ορισμένα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ). "Ο τρόπος, σημειώνει η Επιτροπή, που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ ορισμένα ζητήματα σχετικά με τα ναρκωτικά, ιδίως τη χρήση μαριχουάνας και το θέμα της απελευθέρωσης και της νομιμοποίησης, έχει μάλλον ενθαρρύνει παρά αποτρέψει τη χρήση. Η Επιτροπή θεωρεί ότι ο τρόπος με τον οποίο καλύπτουν συνολικά το πρόβλημα των ναρκωτικών τα ΜΜΕ δεν είναι καθόλου εξισορροπημένος, αφού σημαντικές εφημερίδες και τηλεοπτικοί σταθμοί έχουν την τάση να εστιάζουν αποκλειστικά στις αμφιλεγόμενες και προκλητικές πτυχές του θέματος. Η νομιμοποίηση, η απελευθέρωση και η συνηγορία υπέρ της χρήσης κάνναβης για ιατρικούς λόγους είναι σταθεροί πόλοι έλξεως του ενδιαφέροντος δημοσιογράφων και κύριων άρθρων σε εφημερίδες και περιοδικά. Η ανησυχία του Συμβουλίου δεν οφείλεται στη δημοσιότητα που λαμβάνουν τα θέματα αυτά, αλλά προέρχεται από το γεγονός ότι είναι τα μόνα θέματα που συγκεντρώνουν έντονο ενδιαφέρον".

Παλιότερα οι πληροφορίες για την καλλιέργεια κάνναβης σε εσωτερικούς χώρους προϋπέθετε έρευνα σε βιβλιοθήκες και ιατρικά περιοδικά.

Τώρα, όμως, οι πληροφορίες για το πώς καλλιεργείται η κάνναβη σε εσωτερικούς χώρους, πώς παρασκευάζονται ποικίλα συνθετικά ναρκωτικά και ποια από τα κοινά φυτά έχουν παραισθησιογόνους ιδιότητες, είναι προσιτές μέσω του"Ιντερνέτ". Η Επιτροπή προβληματίζεται από την ύπαρξη πολλών διαφορετικών σελίδων του δικτύου, που είναι αφιερωμένες στην παραγωγή και παρασκευή παράνομων ουσιών, στην ανταλλαγή πληροφοριών όχι μόνο για το πώς φτιάχνονται ναρκωτικά αλλά και πώς μπορεί να αποφύγει κανείς τη σύλληψη, καθώς και στην ανταλλαγή εμπειριών και την παροχή υποστήριξης σε άτομα, που έχουν συλληφθεί για παράνομη κατοχή ουσιών που υπόκεινται σε διεθνή έλεγχο.Η χρήση της κάνναβης σε φαγητά και ποτά την κάνει να φαίνεται ως μια αβλαβής, φαγώσιμη, ακόμη και θρεπτική ουσία, και - κατά την άποψη της Επιτροπής - είναι ένα ακόμη βήμα τακτικής στην ευρύτερη εκστρατεία που αποσκοπεί στη νομιμοποίηση της ουσίας.

Για να αντιμετωπίσουν την πρόκληση ενός περιβάλλοντος ευνοϊκού προς τα ναρκωτικά, οι κυβερνήσεις καλούνται να γίνουν πιο δραστήριες και καινοτόμες. Η Επιτροπή επισημαίνει σαφώς ότι, όπως ορίζουν οι διεθνείς συνθήκες για τον έλεγχο των ναρκωτικών, οι κυβερνήσεις δεν έχουν μόνο ηθική αλλά και νομική υποχρέωση να αντιτεθούν σε κάθε μορφή "υποκίνησης του κοινού" στη χρήση ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να αναλάβουν πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της δημόσιας συζήτησης περί ναρκωτικών και να μην αφήνουν το ρόλο της υπεράσπισης μόνο σε αυτούς που επιθυμούν να επηρεάσουν την κοινή γνώμη υπέρ της χρήσης. Αυτό γίνεται ακόμη πιο σημαντικό, καθώς σποραδικές ενδείξεις από σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης υποδηλώνουν ότι η πλειονότητα των ανθρώπων δεν είναι υπέρ της νομιμοποίησης, όποια μορφή και αν λάβει αυτή.

Η Επιτροπή πιστεύει ότι τα ΜΜΕ και η βιομηχανία του αθλητισμού και του θεάματος κατέχουν θέσεις - κλειδιά και γι' αυτό πρέπει να αναζητηθεί η βοήθειά τους στην ανάπτυξη καινοτόμων μεθόδων που θα επηρεάσουν το σημερινό φιλικό προς τις ουσίες κλίμα. Η δημιουργία κουλτούρας που θα αντιτίθεται στην κατάχρηση ουσιών είναι μακροπρόθεσμα η πιο ελπιδοφόρα μορφή πρόληψης. Για να είναι αποτελεσματικά τα προγράμματα πρόληψης της χρήσης ουσιών "πρέπει να αρχίζουν νωρίς, να έχουν διάρκεια και οφείλουν να διατηρούν την αξιοπιστία τους αποφεύγοντας την υπερβολή ή την υποτίμηση των συνεπειών της χρήσης" σημειώνει η Εκθεση.

Η Επιτροπή καταλήγει ότι, εάν τηρούνται οι παραπάνω αρχές και οι οικονομικοί πόροι είναι επαρκείς, τα μέτρα πρόληψης μπορούν πράγματι να φέρουν αποτέλεσμα. Η Επιτροπή σημειώνει με ρεαλισμό ότι είναι και θα παραμείνει αδύνατο να εξαλειφθεί κάθε μορφή πειραματισμού με τις ουσίες και κάθε μορφή χρήσης. Ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί λόγο παραίτησης από τον απώτερο σκοπό κάθε προσπάθειας πρόληψης, που είναι μια κοινωνία ελεύθερη από ναρκωτικά. "Οι περισσότερες από τις προσπάθειες στον τομέα της πρόληψης έχουν αποτέλεσμα και, όπως οι διαφημίσεις, αγγίζουν αρκετό μέρος του κοινού, και έχουν απήχηση. Τα προγράμματα πρόληψης πρέπει να θεωρούνται επιτυχή ακόμη και αν δεν προλαμβάνουν τη χρήση όλων των παράνομων ουσιών".