Η σχέση του ΚΚΕ από την ίδρυσή του ως τα σήμερα με τη γνώση, τη μόρφωση, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και την καλλιτεχνική δημιουργία είναι άρρηκτη, αφού το ίδιο ως κόμμα, ενσαρκώνει τη σύνδεση της επαναστατικής κοσμοθεωρίας με το εργατικό κίνημα. Ο στόχος για τη χειραφέτηση της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων από την αστική ιδεολογία, συνδέεται με τη δική του καθημερινή, ηρωική πολλές φορές, δράση ώστε να γίνουν κτήμα των ανθρώπων του μόχθου, όλες οι κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού στην ιστορική εξέλιξη, τις οποίες σκόπιμα και συνειδητά με τους ταξικούς φραγμούς στερεί η άρχουσα τάξη. Πλούσια η δραστηριότητα και στις πιο αντίξοες συνθήκες όπως οι φυλακές και οι εξορίες για την αντιμετώπιση ακόμη και του αναλφαβητισμού απλών ανθρώπων από τους κομμουνιστές. Δεν ήταν λίγοι αυτοί οι αγωνιστές και οι αγωνίστριες που μπόρεσαν όχι μόνο να μάθουν ανάγνωση και γραφή αλλά και να αποκτήσουν σημαντικά πολύπλευρα εφόδια από τη θεωρία του Μαρξισμού - Λενινισμού και να γνωριστούν με την ελληνική και παγκόσμια προοδευτική διανόηση. Δεν είναι τυχαίο ότι "κανένα άλλο κόμμα δε συσπείρωσε στις γραμμές του τόσο άξιους και ταλαντούχους ανθρώπους των γραμμάτων, της τέχνης και του πολιτισμού, τόσους προοδευτικούς διανοούμενους, που συνύφαναν στο έργο τους τις καλύτερες πολιτιστικές παραδόσεις του λαού μας, έδωσαν σ' αυτές τις παραδώσεις νέες μορφές, νέα ιδεολογική σημασία και λάμπρυναν με το έργο τους το όνομα της χώρας μας σε ολόκληρο τον κόσμο. Ανάμεσα σε αυτούς ξεχωρίζουν ονόματα όπως: Δημήτρης Γληνός, Κώστας Βάρναλης, Μάρκος Αυγέρης, Μάνος Κατράκης, Γιάννης Ρίτσος, Γιάννης Ιμβριώτης, Χρίστος Θεοδωρίδης, Αντώνιος Σιγάλας, Ελλη Αλεξίου, Ρόζα Ιμβριώτη, Α. Τάσσος, Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη, Παναγής Λεκατσάς, Αιμίλιος Βεάκης, Τζαβαλάς Καρούσος, Νίκος Καρβούνης, Κώστας Παρωρίτης, Μέλπω Αξιώτη, Αλέκος Ξένος, Δημήτρης Φωτιάδης, Δημοσθένης Βουτυράς, Γιάννης Κορδάτος, Πέτρος Κόκκαλης κ.ά.".(Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 80 χρόνια του). Αλλά το Κόμμα μας προσπάθησε και αξιοποίησε επιστημονικές εργασίες προοδευτικών ερευνητών, όπως του Νίκου Κιτσίκη και Δημήτρη Μπάτση, για τη δυνατότητα ανάπτυξης της χώρας σε όφελος του λαού μας, όταν η άρχουσα τάξη την απεμπολούσε με την αντιδραστική θεωρία της "ψωροκώσταινας".