Στη Ρωσία του 1917, έγινε, στην πραγματικότητα, πραγματικότητα μια πρόβλεψη που έκαναν οι μπολσεβίκοι με μεγάλη και την προσωπική συμβολή και του Λένιν, πολλά χρόνια πριν και χωρίς, φυσικά, να μπορούν να ξέρουν εκ των προτέρων τις εξελίξεις εκείνες.

Στη Ρωσία, εκτιμούν και προβλέπουν οι μπολσεβίκοι, ωριμάζει η αστικοδημοκρατική επανάσταση σε συνθήκες που πολλά βασικά της προβλήματα δεν έχουν λυθεί, αλλά και σε συνθήκες όλο και πιο μεγάλης ανάπτυξης του καπιταλισμού. Η επανάσταση αυτή θα απελευθερώσει την πορεία της Ρωσίας προς τον καπιταλισμό. Ωστόσο, όταν αυτή γίνει και νικήσει, θα φανεί καθαρά ότι η αστική τάξη θα μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο στενά και περιορισμένα τα προβλήματα της επανάστασης ή και να μην τα αντιμετωπίσει καθόλου. Ετσι, θα δημιουργηθεί η πιθανότητα (όχι, όμως -και σ' αυτό ο Λένιν ήταν ιδιαίτερα επίμονος- η βεβαιότητα) ότι η επανάσταση θα προχωρήσει στην κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη, δηλαδή, στο σοσιαλισμό.

Από πού, όμως, πηγάζει η σκέψη ότι η αστική τάξη δε θα μπορεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της επανάστασης; Ποια είναι η αιτία του ότι η αστική τάξη, ενώ αλλού "μπόρεσε", στη Ρωσία "δεν μπορεί"; Αυτό, όταν έγιναν οι σχετικές προβλέψεις, δηλαδή στην περίοδο πριν ακόμη το 1905, κανείς δε φαίνεται να το ξέρει με σαφήνεια. Βοηθημένος, ασφαλώς, και από την εξέλιξη της γύρω του ιστορικής πραγματικότητας, ο Λένιν θα το καταλάβει μετά το 1912 και θα το γράψει στον "Ιμπεριαλισμό" του: Η αιτία βρίσκεται σε μια βαθιά ιστορική αλλαγή. Το πέρασμα στον ιμπεριαλισμό, τον καπιταλισμό των μονοπωλίων, σημαίνει την απώλεια του προοδευτικού χαρακτήρα του καπιταλισμού. Ο καπιταλισμός γίνεται "αντίδραση σε όλη τη γραμμή" και η αστική τάξη γίνεται αντεπαναστατική δύναμη και, συνεπώς, ακατάλληλη για την ηγετική θέση της επανάστασης.

Αυτή την "αντίδραση σε όλη τη γραμμή", η Ρωσία κινδυνεύει σήμερα να την πληρώσει πολύ ακριβά. Ο Οχτώβρης, ξεπερνώντας την ιστορική στενότητα της αστικής τάξης, επέτρεψε στη χώρα, πέραν των άλλων, να γλιτώσει από τον κίνδυνο να γίνει γερμανικό, βρετανικό ή γαλλικό προτεκτοράτο. Μπορούν οι σημερινοί κάτοικοί της να είναι εξίσου βέβαιοι;

Αρθρα όπως αυτό με το οποίο ασχολούμαστε, επαναλαμβάνουμε ότι δε θα πρέπει να μας παραξενεύουν σήμερα. Είτε μας αρέσει είτε όχι, ζούμε σε μια εποχή όπου κυριάρχησαν - προσωρινά, αλλά, δυστυχώς, αναντίρρητα - δυνάμεις που (για να χρησιμοποιήσουμε μια έκφραση του 1821) "προσκύνησαν". Γι' αυτό, πρέπει να είμαστε έτοιμοι, όσο σκληρό και οδυνηρό και αν είναι αυτό, για πολλές τέτοιες δόσεις σοφίας, όπου το άσπρο θα γίνεται μαύρο, οι διάβολοι άγγελοι και "τα χείρω κρείττω". Για λόγους ιστορικής δικαιοσύνης, πρέπει και να παρατηρήσουμε ότι η Α.Χ. δεν είναι από τις χειρότερες περιπτώσεις, αφού κάπως παραδέχεται μερικές πλευρές της συμβολής του σοσιαλισμού. Ισως, της χρωστάμε και κάποια χάρη. Το άρθρο της αποτελεί, σε μερικά του σημεία, μια πολύ χρήσιμη έκθεση των επιπτώσεων που μπορεί να έχουν οι μεγάλες δυσχέρειες των μεγάλων εγχειρημάτων, αλλά και η φθοροποιός επίδραση των ελιγμών και των κινήσεων παραπλάνησης του ιμπεριαλισμού. Το ότι δημοσιεύεται στην ΑΥΓΗ αποτελεί και μια παρηγοριά. Στο κάτω - κάτω, είχαμε δίκιο στο δικό μας 1991, βρε αδερφέ...

Κείμενα:

Θανάσης ΠΑΠΑΡΗΓΑΣ