Πέμπτη 25 Ιούλη 1996
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 6
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΚΥΠΡΟΣ
Πριν είκοσι δύο χρόνια

Δ ΜΕΡΟΣ (Τελευταίο)

Για τα αμερικανοΝΑΤΟικά ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, ο στρατηγικός ρόλος της Κύπρου ήταν πάντα σημαντικός, αλλά μετά το 1967 η σημασία του αυξήθηκε ακόμα περισσότερο.

Μετά τον πόλεμο των 6 ημερών του 1967 στη Μ. Ανατολή, από τη μια μεριά βρισκόταν το Ισραήλ με την πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ, και από την άλλη τα περισσότερα αραβικά κράτη, που, μετά το χτύπημα από το Ισραήλ της Αιγύπτου, είχαν αρχίσει να προσεγγίζουν τη Σοβιετική Ενωση. Ταυτόχρονα, είχαν δυναμώσει αρκετά και τα αντιιμπεριαλιστικά κινήματα στην περιοχή. Η σοβιετική παρουσία στη Μεσόγειο και στην κρίσιμη για τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα περιοχή της Μ. Ανατολής είχε γίνει αρκετά έντονη. Οι ιμπεριαλιστές δεν μπορούσαν να ασκούν με τη σχετική ευκολία που είχαν τα προηγούμενα χρόνια τη λεγόμενη "διπλωματία των κανονιοφόρων" απέναντι σε κυβερνήσεις και λαούς.

Το Σεπτέμβρη του 1968, ο συνταγματάρχης Καντάφι ανατρέπει στη Λιβύη το αντιδραστικό καθεστώς του βασιλιά Ιντρις, ξηλώνει τις σημαντικότατες στρατιωτικές βάσεις των Αμερικανών και προσεγγίζει κι αυτός τη Σοβιετική Ενωση.

Στις 12 Μάρτη 1971, οι στρατιωτικοί ανέτρεψαν στην Αγκυρα την κυβέρνηση Ντεμιρέλ κάτω από την εποπτεία των Αμερικανών και Βρετανών. Τις δυο ιμπεριαλιστικές δυνάμεις τις είχε ανησυχήσει η εξωτερική πολιτική που προωθούσε η κυβέρνηση Ντεμιρέλ και ιδιαίτερα η προσπάθειά του να δημιουργήσει ένα σχετικά ανεξάρτητο τριμερές περιφερειακό σύστημα ασφάλειας με το Πακιστάν και το Ιράν, με σκοπό να αποσπαστεί από το ασφυκτικό πλαίσιο που επέβαλε το ΣΕΝΤΟ, δημιούργημα κι αυτό του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στη δεκαετία του 1950, για τη διαφύλαξη των συμφερόντων του στην περιοχή. Αν και ο Ντεμιρέλ δεν αμφισβητούσε το ΣΕΝΤΟ, κάθε άλλο, το σύμφωνο που προωθούσε, θα έδινε περισσότερη ελευθερία κινήσεων για την ανάπτυξη των σχέσεων της Τουρκίας με την ΕΣΣΔ, την Κίνα και τα άλλα κράτη της Ασίας.

Οι Αμερικανοί, όμως, ανησυχούσαν και για έναν ακόμα λόγο:

Υπήρχε μια οξυμένη εσωτερική κατάσταση εκείνη την περίοδο στην Τουρκία, λόγω της αντιλαϊκής πολιτικής που εφαρμοζόταν, των διάφορων οικονομικών σκανδάλων που έβλεπαν το φως της δημοσιότητας, των κινητοποιήσεων των φοιτητών, των συχνών αντιαμερικανικών διαδηλώσεων. Σημειωνόταν μια άνοδος της Αριστεράς και των κομμουνιστών που αγκάλιαζε ένα πλατύ κίνημα αμφισβήτησης της υπάρχουσας κατάστασης που φαίνεται να είχε απήχηση και σε νεότερους αξιωματικούς του στρατού και προσανατολιζόταν στην αποδέσμευση της Τουρκίας από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.

Στην Αίγυπτο, μετά το θάνατο του Νάσερ, ο νέος Πρόεδρος Σαντάτ παίρνει την απόφαση, στις 18 Ιούλη 1972, να καταγγείλει τη 15ετή συμφωνία με τη Σοβιετική Ενωση και να τερματίσει την παρουσία των Σοβιετικών τεχνικών και στρατιωτικών συμβούλων. Ηταν μια πράξη που έδειχνε καθαρά μια μετατόπιση της μέχρι τότε πολιτικής της Αιγύπτου και μια επαναπροσέγγιση με τις ΗΠΑ, που είχε αρχίσει τον ίδιο χρόνο με τις πρώτες επαφές του Χ. Κίσινγκερ.

Τον Οκτώβρη του 1973, ο νέος αραβοϊσραηλινός πόλεμος (Γιομ Κιπούρ), που δεν είχε βέβαια τα αποτελέσματα του 1967 για το Ισραήλ, δημιουργεί τη δυνατότητα να εμφανιστούν οι ΗΠΑ σαν διαιτητής μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ και να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για την απόδοση της διώρυγας του Σουέζ και τη σταδιακή απελευθέρωση όλων των αιγυπτιακών εδαφών που είχαν καταληφθεί από τους Ισραηλινούς το 1967.

Οι κινήσεις αυτές του αμερικανικού ιμπεριαλισμού γίνονται και κάτω από την τεράστια πίεση που βρέθηκαν μαζί με τις ΗΠΑ όλες οι ιμπεριαλιστικές κυβερνήσεις, ύστερα από την απόφαση, το 1973, των πετρελαιοπαραγωγών αραβικών χωρών να βάλουν περιορισμούς στις ποσότητες του πετρελαίου που εξήγαν στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες και να αυξήσουν την τιμή του. Απόφαση, που σήμανε συναγερμό στα οικονομικά, διπλωματικά και στρατιωτικά επιτελεία των ιμπεριαλιστών και πανικό στα Χρηματιστήρια.

Η γεωστρατηγική σημασία της Κύπρου

Στην Κύπρο, οι δυο βρετανικές στρατιωτικές βάσεις, που φιλοξενούσαν ήδη Αμερικανούς στρατιώτες, και οι εγκαταστάσεις ραντάρ στο όρος Τρόοδος ήταν πρωταρχικής σημασίας για την παρακολούθηση των στρατιωτικών κινήσεων και τον έλεγχο της περιοχής. Η θέση της ως σταθμού ανεφοδιασμού, αλλά και ανάπτυξης στρατευμάτων, ήταν ιδανική. Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ήταν αποφασισμένοι να διατηρήσουν με κάθε θυσία την παρουσία τους στο νησί και έπρεπε να εξασφαλίσουν τον πλήρη έλεγχό του.

Ο Μακάριος και η κυπριακή κυβέρνηση είχαν κάνει μια σειρά υποχωρήσεις. Από το 1970 είχε επιτραπεί η στάθμευση στις βρετανικές βάσεις των κατασκοπευτικών αεροπλάνων U2 και σταθμού ελέγχου των ραδιοεκπομπών. Το 1973 δόθηκε, επίσης, άδεια εγκατάστασης Αμερικανών στρατιωτών που θα βοηθούσαν στον καθαρισμό της διώρυγας του Σουέζ από τις νάρκες κλπ. Οι ιμπεριαλιστές, παρ' όλες τις υποχωρήσεις αυτές, θεωρούσαν πως μια ανεξάρτητη Κύπρος, με αδέσμευτη πολιτική, που διατηρούσε πολύ καλές σχέσεις με τις σοσιαλιστικές, αλλά και με τις γειτονικές της αραβικές χώρες και τα αντιιμπεριαλιστικά κινήματα, με ένα ισχυρό κομμουνιστικό κίνημα στο εσωτερικό της, δεν αποτελούσε καμιά εγγύηση για τα συμφέροντά τους. Οι σκοποί τους θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν πιο εύκολα, αν εξασφαλιζόταν μια συμφωνημένη κοινή δράση γι' αυτό, των δυο "εγγυητριών δυνάμεων", της Ελλάδας και της Τουρκίας. Και η "λύση", θα γινόταν προσπάθεια να ικανοποιήσει και τα δυο μέρη, εξασφαλίζοντας πρώτα απ' όλα τα συμφέροντα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.

Αυτή η επιδίωξη των Αμερικανών και του ΝΑΤΟ εκφράστηκε πολύ καθαρά από την αρχή και τη διατύπωση των προτάσεων του Αμερικανού υφυπουργού Εξωτερικών Τζορτζ Μπολ τον Ιούνη του 1964 και του σχεδίου Ατσεσον τον ίδιο χρόνο.

Αναλαμβάνει το ΝΑΤΟ

Οι σχεδιασμοί, που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, είχαν σαν οδηγό αυτό το σχέδιο. Στην εαρινή Σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Ρώμη στις 29 Μάη 1970, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας συζήτησαν, για την περίπτωση που γίνει πραξικόπημα ή εκδηλωθεί πραξικοπηματική ενέργεια με στόχο την ένωση στην Κύπρο, ότι οι δυο χώρες πρέπει να αναλάβουν από κοινού να επέμβουν στο νησί.

Οι σημαντικότερες αποφάσεις, όμως, για την τύχη της Κύπρου πάρθηκαν κατά την εαρινή Σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Λισαβόνα στις 3 και 4 Ιούνη του 1971. Ο Μακάριος ήταν, ήδη, στη Μόσχα και εκεί κλείστηκε και η συμφωνία για τα τσεχοσλοβακικά όπλα. Στη Σύνοδο αυτή αποφασίστηκε να παρακαμφθεί η κυπριακή κυβέρνηση και τις πρωτοβουλίες για το Κυπριακό να αναλάβουν η Ελλάδα και η Τουρκία, προσφέροντας μια ΝΑΤΟική λύση.

Στις 10 Ιούλη 1972, είδε το φως της δημοσιότητας μια συνέντευξη του γγ του ΝΑΤΟ Λουνς στο BBC, που έβαζε απερίφραστα το ζήτημα της ΝΑΤΟικής λύσης για την Κύπρο. Εκανε γνωστό πως υπήρχε συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για λύση και τόνιζε πως ο Μακάριος και η κυπριακή κυβέρνηση με τις ερωτοτροπίες τους με τη Μόσχα, δεν αποτελούσαν στοιχείο σταθερότητας στην περιοχή. Εκανε λόγο για επικίνδυνη πολιτική του Μακαρίου και τόνιζε πως ευτυχώς που υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις στο νησί, όπως οι τρεις μητροπολίτες που δυο φορές τον κάλεσαν να παραιτηθεί και να ασχοληθεί με τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα! Ηταν φανερό ποιοι κινούσαν τα νήματα και τι λύση επιδίωκαν.

Στις 15 Ιούλη 1974, το πραξικόπημα της χούντας άνοιγε το δρόμο για την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, η Μ. Βρετανία, ως "εγγυήτρια δύναμη", δεν έκαναν τίποτα για να εμποδίσουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Το σχέδιο Ατσεσον είχε μπει σε εφαρμογή. Ο Αττίλας 2 το ολοκλήρωσε και έφτασε στα γεωγραφικά όρια που περίπου καθόριζε από το 1964.Το σχέδιο Ατσεσον που προέβλεπε την κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την υπαγωγή του νησιού κάτω από τον έλεγχο της Ελλάδας, της Τουρκίας και του ΝΑΤΟ, αποτελούσε για τους Αμερικανούς μια ιδεώδη λύση του κυπριακού προβλήματος. Ηταν ένα σχέδιο που, αν υλοποιόταν, θα διασφάλιζε πλήρως τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή. Τον Ιούλη και τον Αύγουστο του 1974, υλοποιήθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του. Ομως κάποιες εκκρεμότητες έχουν μείνει ακόμα για να ρυθμιστούν. Η κ. Μαντλίν Ολμπράιτ, που μας επισκέφθηκε πρόσφατα, κάτι έχει να προσθέσει επ' αυτού...

Ηλίας ΛΕΓΓΕΡΗΣ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ