Στις 10 Μάρτη 1944 όταν ακόμα ο Γερμανός κατακτητής δεν είχε φύγει από την πατρίδα μας, στο ευρυτανικό χωριό Βίνιανη ορκίστηκε η κυβέρνηση του Βουνού, η ΠΕΕΑ, η κυβέρνηση του απελευθερωμένου τμήματος της Ελλάδας, που στηριζόταν στον εθνικοαπελευθερωτικό στρατό τακτικής δύναμης 45.000 στρατιωτών και 25.000 εφέδρων.

Η ίδρυση κάλυπτε την απαίτηση του ελληνικού λαού για τη δημιουργία μέσα στη χώρα ενός κεντρικού πολιτικού οργάνου που θα συντονίσει τις προσπάθειες και τον αγώνα για την εθνική απολύτρωση και θα αναλάβει την υπεύθυνη διοίκηση των ελεύθερων και απελευθερωμένων περιοχών της χώρας.

Από το1942 άρχισε η συστηματική δράση των ανταρτών, μεγάλες περιοχές και ιδίως ο ορεινός όγκος της Πίνδου εκκαθαρίστηκαν. Μέχρι το Μάρτη του 1944 οι ελεύθερες περιοχές πολλαπλασιάστηκαν. Η ελεύθερη Ελλάδα άρχιζε από τα ελληνοαλβανικά σύνορα περιλάμβανε τις Ηπειρο, Αιτωλοακαρνανία, λοιπή Ρούμελη και σταματούσε, ως προς την κατεύθυνση αυτή, έξω από την Αθήνα. Οι ορεινές περιοχές ολόκληρης σχεδόν της χώρας, συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης, ήταν ελεύθερες. Μέσα σ' αυτή την απελευθερωμένη γη, άρχισαν να δημιουργούνται και να λειτουργούν, στην αρχή αυτοσχέδια έπειτα συστηματικά, οι λαϊκοί δημοκρατικοί θεσμοί στη Διοίκηση και στη Δικαιοσύνη. Και αφού έγινε μια πολύ σημαντική πρόοδος σε όλους αυτούς τους τομείς της δημόσιας ζωής, το Μάρτη του 1944, δημιουργείται η κυβέρνηση του βουνού (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης). Την ίδια εποχή υπήρχαν άλλες δυο ελληνικές κυβερνήσεις, η κυβέρνηση της Αθήνας που διόρισαν οι κατακτητές και η κυβέρνηση του Καϊρου, που διόρισε ο αυτοεξόριστος βασιλιάς. Πρόεδρος της ΠΕΕΑ στην αρχή ήταν ο συνταγματάρχης Ευριπίδης Μπακιρτζής και μέλη της ο Γιώργης Σιάντος, Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ, ο Κώστας Γαβριηλίδης Γραμματέας του ΑΚΕ, ο Ηλίας Τσιριμώκος Γραμματέας της ΕΛΔ και άλλοι. Τα μέλη της τα όρκισε ο εφημέριος της Βίνιανης παρουσία εκπροσώπων του κλήρου, ανταρτικών δυνάμεων και του προέδρου της Κοινότητας Βίνιανης. Το πρακτικό της ορκωμοσίας έχει ως εξής: "Στην έδρα της ΠΕΕΑ και στο δημοτικό σχολείο σήμερα 10 Μαρτίου 1944 τα μέλη της επιτροπής Ε. Μπακιρτζής, Μ. Μάντακας, Γ. Σιάντος, Κ. Γαβριηλίδης, Η. Τσιριμώκος, έδωσαν μπροστά στον ιερουργούντα κανονικό εφημέριο και στους αιδεσιμότατο αρχιερατικό επίτροπο της περιφέρειας σαν εκπρόσωπο του κλήρου, το στρατηγό Στέφανο Σαράφη σαν εκπρόσωπο των ανταρτικών δυνάμεων και τον πρόεδρο της Κοινότητας της Εδρας της επιτροπής τον ακόλουθο όρκο: "Ορκίζομαι να εκτελέσω πιστά τα καθήκοντά μου σαν μέλος της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης έχοντας σαν γνώμονα το συμφέρον της πατρίδας μου και του ελληνικού λαού. Θα αγωνισθώ με αυτοθυσία για την απελευθέρωση της χώρας από τον ζυγό των κατακτητών και θα υπερασπίζω παντού και πάντοτε τις λαϊκές ελευθερίες και θα είμαι παραστάτης και οδηγός του λαού στον αγώνα για τη λευτεριά του και τα κυριαρχικά του δικαιώματα"".

Η ΠΕΕΑ καθόρισε τους σκοπούς της με την ιδρυτική πράξη της 10ης Μάρτη 1944, η οποία αναφέρεται στον αγώνα για τη συντριβή των κατακτητών, την εθνική απελευθέρωση και κατοχύρωση της ανεξαρτησίας και ακεραιότητας της χώρας και την εθνική αποκατάσταση, με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών, σύμφωνα με το Χάρτη του Ατλαντικού και τη συμφωνία της Τεχεράνης, καθώς και τη στρατηγική διαρρύθμιση των συνόρων μας. Η ΠΕΕΑ από την αρχή της ίδρυσής της - παρά τις πολύπλευρες αντιδράσεις - δεν έπαψε να καταβάλει κάθε προσπάθεια για να ενσωματώσει όλες τις εθνικές δυνάμεις στον αγώνα για την εθνική λευτεριά και τη λαϊκή κυριαρχία. Αυτό φαίνεται και από τα τηλεγραφήματα - ντοκουμέντα του προέδρου της επιτροπής, Ευριπίδη Μπακιρτζή προς τις κυβερνήσεις Καϊρου (Τσουδερού, Σ. Βενιζέλου και Γ. Παπανδρέου). Επίσης από ένα απόσπασμα από σειρά συνεντεύξεων του στρατηγού Μπακιρτζή στον δημοσιογράφο Μπάμπη Κλάρα (αδελφό του Αρη Βελουχιώτη).

Ε. Μπακιρτζής: "Οι προσπάθειες της ΠΕΕΑ για την πραγματοποίηση της εθνικής ενότητας σημείωσαν μεγάλη επιτυχία. Επειτα από σχετικές συνεννοήσεις προσφέρθηκαν να ενισχύσουν το έργο μας διαπρεπείς επιστήμονες και διανοούμενοι όπως οι καθηγητές Α. Σβώλος, Α. Αγγελόπουλος, Π. Κόκκαλης και εκλεκτά στελέχη του κόμματος των Φιλελεύθερων, όπως ο άλλοτε υπουργός Ν. Ασκούτσης και ο άλλοτε βουλευτής Στ. Χατζήμπεης. Ετσι η ΠΕΕΑ στις 18 Απριλίου 1944 αποφάσισε τον ανασχηματισμό της με Πρόεδρο τον Αλ. Σβώλο και μέλη, τους Ασκούτση, Αγγελόπουλο, Κόκκαλη, Χατζήμπεη κ.ά.

Επίσης το Αγροτικό και Εργατικό κόμμα (δημοκρατική ένωση), δέχτηκε να ενισχύσει το έργο μας και έστειλε σαν αντιπροσώπους του και συνδέσμους του με την ΠΕΕΑ την εκτελεστική του επιτροπή. Ετσι η ΠΕΕΑ απόκτησε μια πλατύτερη πολιτικήβάση και προχώρησε σημαντικά στο δρόμο για την εθνική ενότητα".

Μόλις αναγγέλθηκε η συγκρότηση της ΠΕΕΑ, ο Πρόεδρος της γιουγκοσλαβικής ΠΕΕΑ, Τίτο, αναγνώρισε την ελληνική οργάνωση στέλνοντας το παρακάτω μήνυμα: "Εξ ονόματος της Γιουγκοσλαβικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, δηλώνω ότι δεχόμαστε μ' ευχαρίστηση κάθε συνεργασία με σας σ' αυτό το μεγάλο πόλεμο απελευθέρωσης των λαών της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας. Υπολογίσατε στην πλήρη μας υποστήριξη που μπορούμε να σας δώσουμε αυτή τη στιγμή. Τα βάσανα των λαών μας και οι σκοποί του αγώνα μας είναι ίδιοι, ας ευχηθούμε ότι η αδελφοσύνη στα όπλα θα φέρει την ευτυχία στους λαούς μας". Στο μήνυμα αυτό απάντησε ο στρατηγός Μπακιρτζής, προτείνοντας και ανταλλαγή αντιπροσωπειών μεταξύ των δυο Επιτροπών Εθνικής Απελευθέρωσης.

Η ΠΕΕΑ προκήρυξε και διεξήγαγε στις ελεύθερες περιοχές, αλλά και σε κατεχόμενες πόλεις και χωριά, εκλογές του Εθνικού Συμβουλίου που αποτελούνταν από αντιπροσώπους του λαού εκλεγμένους. Το Συμβούλιο αυτό θα έκρινε όλες τις ενέργειες της Επιτροπής και θα αποφάσιζε για την παραπέρα σύνθεσή της και τον τρόπο της λειτουργίας και της δράσης της. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις εκλογές που έγιναν για την επικύρωση όλων των μελών του Εθνικού Συμβουλίου ψήφισαν και οι γυναίκες, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, και μάλιστα η συμμετοχή τους ήταν σε πολλές περιοχές υψηλότερη των ανδρών.

Μνήμες ιστορικές που πρέπει να μένουν ανεξίτηλες, να λάμπουν μέσα στο χρόνο, να τις γνωρίζουν όλοι οι Ελληνες πατριώτες και ειδικά η νεολαία μας και να αντλούν παραδείγματα θάρρους και αξιοπρέπειας.

ΛΙΛΙΚΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ - ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Θεσσαλονίκη