"Η Ενωση Ελλήνων Βιβλιοθηκαρίων (ΕΕΒ) έχει, κατά καιρούς, καταγράψει και προσπαθήσει να αποτυπώσει την κατάσταση των ελληνικών βιβλιοθηκών.Σήμερα, όμως, το να μην έχουμε μία καθαρή εικόνα είναι λυπηρό. Πώς μπορεί η Ελλάδα να προχωρήσει σε χάραξη πολιτικής διαχείρισης των πηγών πληροφόρησης που διαθέτει, όταν δεν ξέρει ακόμα τι υπάρχει στις ελληνικές βιβλιοθήκες;".

Το παραπάνω ερώτημα είναι ένα από τα πολλά που θέτει η ΕΕΒ, διά στόματος της προέδρου της, Κατερίνας Χατζοπούλου,με αφορμή τη διήμερη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε τη βδομάδα που πέρασε με θέμα τις "Βιβλιοθήκες στην εκπαίδευση".

Το πρόβλημα της καταγραφής και της αποτύπωσης, μοιραία, γίνεται ίσως ο τελευταίος τροχός της αμάξης, αφού χρειάζεται κατ' αρχήν το αντικείμενο προς καταγραφή. Και αυτό λείπει. Δηλαδή λείπουν οι βιβλιοθήκες. Και εκεί που υπάρχουν, λείπουν τα βιβλία. Και όπου υπάρχουν βιβλία, δεν υπάρχει καμία υποδομή, ώστε να ευνοείται η αναζήτηση του βιβλίου και η ανάγνωση.Με άλλα λόγια, πρόκειται για αλυσίδα, της οποίας ο πρώτος κρίκος είναι η ίδια η οργάνωση της κοινωνίας και του εκπαιδευτικού συστήματος. Στόχος είναι η αναχαίτιση της αναζήτησης, ο εγκλωβισμός της σκέψης, το καλούπωμα των συνειδήσεων.Μήπως αυτό δεν προκαλεί το ένα και μοναδικό βιβλίο για κάθε μάθημα που διδάσκεται στα σχολεία;

Η Κατερίνα Δασκαλάκη μας λέει ότι "οι λίγες σχολικές βιβλιοθήκες που λειτουργούν σήμερα δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι παίζουν το ρόλο που προβλέπεται για μία σχολική βιβλιοθήκη.Ενώ παράλληλα, η από ετών απομάκρυνση της βιβλιοθήκης από τους εκπαιδευτικούς στόχους έκανε ακόμα πιο δύσκολη την ανάπτυξη του θεσμού. Το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα δε χρησιμοποιεί το βιβλίο ως μέσο στη διαδικασία αναζήτησης γνώσεων, πληροφόρησης και ως απαραίτητο συμπληρωματικό στοιχείο της παίδευσης των νέων".

Στα πλαίσια του Β Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης έχουν εγγραφεί 21 δισ. και προβλέπονται για τη δημιουργία 500 σχολικών βιβλιοθηκών.Η Κατερίνα Χατζοπούλου μας λέει: "Αν αξιοποιηθούν αυτά τα χρήματα, ανοίγονται νέες προοπτικές για την ανάπτυξη του θεσμού των σχολικών βιβλιοθηκών. Αλλά η επιτυχία του θεσμού θα κριθεί από την ένταξη της σχολικής βιβλιοθήκης στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Από την αποδοχή της από τους άμεσα εμπλεκόμενους, δηλαδή εκπαιδευτικούς, μαθητές, γονείς".Πάντως, η απορρόφηση των χρημάτων δεν έχει αρχίσει ακόμα, αν και το πρόγραμμα λήγει το 1999.Το όλο θέμα βρίσκεται σε αναμονή... για το διορισμό συμβούλου διαχείρισης.

Στο μεταξύ έχει ξεκινήσει μία πιλοτική φάση, που αφορά τη δημιουργία 50 βιβλιοθηκών σε πέντε νομούς (Κυκλάδων, Εβρου, Αττικής, Θεσσαλονίκης και Ιωαννίνων).

Η συνομιλήτριά μας επισημαίνει ωστόσο ότι "ένα δίκτυο λειτουργεί σωστά, όταν αυτό εντάσσεται σε έναν ευρύτερο χώρο πληροφόρησης. Τα παραπάνω προγράμματα είναι θετικά. Ακόμα, όμως, μιλάμε για... ανάπτυξη πολλών ταχυτήτων. Διότι, πού είναι οι λαϊκές βιβλιοθήκες, οι βιβλιοθήκες στους δήμους και στις κοινότητες;".Ο αριθμός των βιβλιοθηκών αυτών δεν είναι ακριβής. Υπολογίζονται γύρω στις 600-700 σε όλη τη χώρα.Αυτές όμως που είναι μεγάλες και σωστά οργανωμένες δεν πρέπει να ξεπερνούν τις 200 περίπου.Παρ' όλα αυτά η Κατερίνα Χατζοπούλου επισημαίνει πως "αποτελεί πρόβλημα το γεγονός ότι πολλές δημοτικές βιβλιοθήκες εντάσσονται σε Πνευματικά Κέντρα, με αποτέλεσμα να χάνουν τη λειτουργική τους υπόσταση".Να σημειωθεί ότι σήμερα ο μεγαλύτερος όγκος βιβλιοθηκών βρίσκεται υπό την εποπτεία τριών φορέων: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, υπουργείο Εσωτερικών και Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας. Επίσης, υπάρχουν οι βιβλιοθήκες των διαφόρων οργανισμών, όπως νοσοκομεία, ΔΕΗ, ΟΤΕ, ξένα ινστιτούτα και ιδρύματα.

Στην εποπτεία του ΥΠΕΠΘ βρίσκονται 40 δημόσιες βιβλιοθήκες.Από αυτές οι 33 είναι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), ενώ οι υπόλοιπες εφτά είναι δημόσιες υπηρεσίες. Δεκαεννιά βιβλιοθήκες είναι κεντρικές με περιφέρεια αρμοδιότητας ευρύτερη από την έδρα τους και κινούν 22 βιβλιοαυτοκίνητα,που εξυπηρετούν 1.740 δανειστικά κέντρα σε ολόκληρη τη χώρα. Οι δημόσιες βιβλιοθήκες διαθέτουν συλλογές που ξεπερνούν συνολικά τους 1.600.000 τόμους.

Μπορεί, όμως, οι αριθμοί των δανειστικών κέντρων και των βιβλιοαυτοκινήτων να ακούγονται θετικοί, αλλά καθώς όλα αυτά μπαίνουν σε εφαρμογή, τα πράγματα δείχνουν να... μπερδεύονται. "Ο ένας φορέας επικαλύπτει τον άλλο",τονίζει η Κατερίνα Χατζοπούλου. "Αρα χρειάζεται κατ' αρχήν συντονισμός. Για παράδειγμα οι κινητές βιβλιοθήκες των ΤΕΔΚ μπορεί να μπερδεύονται με αντίστοιχες δραστηριότητες του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, αλλά και με του υπουργείου Μακεδονίας - Θράκης. Επίσης, δεν ξέρουμε πόσα βιβλιοαυτοκίνητα των ΤΕΔΚ κινούνται".

Από τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, οι πλέον αναπτυγμένες είναι οι βιβλιοθήκες των ΑΕΙ και των ΤΕΙ, οι οποίες διαθέτουν πάνω από 3 εκατ. βιβλία.Στο πλαίσιο του Β ΚΠΣ οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες πρόκειται να απορροφήσουν περί τα 53 δισ. για τον εμπλουτισμό και τον εκσυγχρονισμό τους. Η Κατερίνα Χατζοπούλου επισημαίνει ότι "τα χρήματα κατανέμονται ανάλογα με τις προτάσεις που έχουν ήδη καταθέσει οι πανεπιστημιακές κοινότητες, ενώ από τον Ιούνιο έχει ξεκινήσει η απορρόφηση των χρημάτων και αξιοποιούνται για τη στελέχωση,την εκπαίδευση του υφιστάμενου προσωπικού, την εισαγωγή συστημάτων μηχανογράφησης,των εμπλουτισμό των συλλογών, την ανάπτυξη των συλλογών σε ηλεκτρονική μορφή κ. ά.".

Οσο για την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας (ιδρύθηκε το 1832) αντιμετωπίζει οξύτατα προβλήματα οργάνωσης, νομικού πλαισίου και χώρου. Και όλα αυτά σε ένα φορέα που είναι επιφορτισμένος με την ευθύνη να δέχεται όλη την ελληνική εκδοτική παραγωγή. Να συντάσσει και να διαθέτει την Εθνική Βιβλιογραφία. Σήμερα η συλλογή της ΕΒΕ αριθμεί 2,5 εκατ. τόμους (βιβλία, εφημερίδες, πάπυροι, περιοδικά, χειρόγραφοι κώδικες κ. ά.). Η συλλογή ετησίως προσαυξάνεται με 5.000 τίτλους βιβλίων και 2.000 περίπου τίτλους εφημερίδων και περιοδικών.

Η ΕΕΒ έχει συγκεκριμένες προτάσεις για τη δημιουργία και την ανάπτυξη των βιβλιοθηκών: "Πρέπει, επιτέλους, και στην Ελλάδα να προχωρήσει η χάραξη μίας κοινής στρατηγικής για τις βιβλιοθήκες της χώρας.Να υπάρξει μία εθνική πολιτική διαχείρισης των πηγών πληροφόρησης. Χρειάζονται συγκεκριμένες θεσμικές και οργανωτικές ρυθμίσεις. Οπως, ένα νέο νομικό πλαίσιο που θα διέπει τις λειτουργίες της Εθνικής Βιβλιοθήκης,καθώς και λύση του κτιριακού της προβλήματος.Αλλωστε η εθνική βιβλιοθήκη της χώρας επιβάλλεται να εκσυγχρονιστεί και με την πληροφορική".

"Για τις δημόσιες βιβλιοθήκες αποτελεί άμεση ανάγκη η τροποποίηση του νόμου 1362/49,ο οποίος δημιουργεί εμπλοκές στη στελέχωση των βιβλιοθηκών με ανθρώπινο δυναμικό. Ανάλογες θεσμικές και οργανωτικές ρυθμίσεις πρέπει να γίνουν για τις ακαδημαϊκές και τις σχολικές βιβλιοθήκες, αφού οι νόμοι που τις διέπουν είναι ξεπερασμένοι".

Γενικότερα, η συνομιλήτριά μας διευκρινίζει πως όποιες αλλαγές γίνουν, πρέπει να εξασφαλίζουν "την οργανωτική και λειτουργική αναβάθμιση των βιβλιοθηκών, καθώς και τη στελέχωσή τους με ειδικευμένο προσωπικό, την προσαρμογή στις σύγχρονες ανάγκες, το συντονισμό και τη συνεργασία των φορέων με τη δημιουργία ενός εθνικού δικτύου βιβλιοθηκών, την υποστήριξη της εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των βιβλιοθηκαρίων,τη διευκόλυνση του έργου των βιβλιοθηκών με τα απαραίτητα πληροφοριακά έντυπα, την καταγραφή και τη συγκέντρωση στοιχείων για το έργο των βιβλιοθηκών και σύνταξη στατιστικών πινάκων.

Ολα αυτά προτείνονται στη βάση της ομοιογενούς νομοθετικής αντιμετώπισης των θεμάτων που αφορούν στις βιβλιοθήκες και στη διαχείριση των πηγών πληροφόρησης σε εθνικό επίπεδο.

Και βέβαια χρειάζεται, άμεσα, με νομοθετικές ρυθμίσεις, να λυθεί το θέμα της κατοχύρωσης του επαγγέλματος του βιβλιοθηκονόμου και βιβλιοθηκάριου".

Δ. Μ.