Πριν ένα χρόνο, 19 ξυπόλυτοι φτωχοκαλλιεργητές γης στη Βόρεια Βραζιλία έπεφταν νεκροί από τις σφαίρες αστυνομικών, γιατί τόλμησαν να διεκδικήσουν το δίκαιο αναδασμό καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Πριν δύο μήνες, ένοπλοι γαιοκτήμονες άνοιξαν πυρ ενάντια σε πλήθος 1.500 διαδηλωτών στο Σάο Πάολο, που έκαναν πορεία με το ίδιο αίτημα, τραυματίζοντας οκτώ. Πριν από ένα 15ήμερο, μία τεράστια και άνευ προηγουμένου πορεία δεκάδων χιλιάδων Βραζιλιάνων στους δρόμους της Μπραζίλια απέδειξε πως οι φτωχοί αγρότες δεν έμειναν μόνοι τους. Στον αγώνα τους για δικαιοσύνη στην ιδιοκτησία γης τους υποστήριξαν πάνω από 100.000 Βραζιλιάνοι πολίτες από δεκάδες εργασιακούς κλάδους, οι οποίοι έκαναν πορείες διαμαρτυρίας πολλών χιλιομέτρων με στόχο την τελική συγκέντρωσή τους έξω από τα κυβερνητικά κτίρια, τη Βουλή, τη Γερουσία και το Προεδρικό Μέγαρο.

Να σημαίνουν όλα αυτά πως σ' αυτή την τεράστια λατινοαμερικάνικη χώρα, όπου το 20% του πληθυσμού κατέχει το 88% της γης,μπήκε το νερό στο αυλάκι για την απονομή δικαιοσύνης στην ιδιοκτησία καλλιεργήσιμης γης; Πολύ πιθανόν, εάν κανείς τοποθετήσει μία τέτοια εξέλιξη στο απώτερο μέλλον...

"Η μάχη για την αγροτική μεταρρύθμιση προέρχεται κύρια από ένα κίνημα που αναπτύσσεται αργά, βαθμιαία και με ασφάλεια, μεταλλάσσοντας εαυτό από μικρά κύματα αντίδρασης στις σημερινές μαζικές κινητοποιήσεις κινούμενο ταυτόχρονα στο πεδίο της οικονομίας, της κοινωνίας και της πολιτικής" λέει ένας από τους παλαίμαχους αγωνιστές του αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη στη Βραζιλία, ο κοινωνιολόγος Ερμπετ ντε Σούζα. Ο ντε Σούζα, που είναι και από τους πρωτεργάτες του "Κινήματος Υπεράσπισης Αγροτών Χωρίς Γη", εξηγεί στο ηλεκτρονικό ειδησεογραφικό πρακτορείο "Ιντερπρές Τρίτος Κόσμος" ότι το κίνημα ξεκίνησε πριν μία δεκαετία από ομάδες φτωχικών αγροτικών οικογενειών που αναζητούσαν στο Νότο ελεύθερα κομμάτια γης για καλλιέργεια... Οι πρώτες ρίζες υποστήριξης των φτωχοαγροτών εντοπίζονται στη βοήθεια που προσέφεραν παράγοντες της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Από κει απλώθηκε σ' όλη τη χώρα. Ο βασικός κορμός αυτού του κινήματος αποτελείται από οικογένειες που θέλουν να καλλιεργήσουν ένα μικρό κομμάτι γης. Η συμμετοχή γυναικόπαιδων στις διαδηλώσεις και στις καταλήψεις γης είναι απαραίτητη και υποχρεωτική. Γιατί αυτοί είναι εκείνοι που αποτελούν εκείνο το μέρος του πληθυσμού που έχει απορρίψει την επαιτεία στις πόλεις, που κρατάει την αξιοπρέπειά του και είναι έτοιμο να πεθάνει για ένα μικρό κομμάτι γης.

Εξωθημένοι στο περιθώριο, οι αυτόχθονες πληθυσμοί της Βραζιλίας δεν έχουν ποτέ σβήσει από πάνω τους την ταυτότητα του "δουλοπάροικου" ακόμη και σήμερα, λίγο πριν την αυγή του 21ου αιώνα. Βρίσκονται κάτω από τον τελευταίο τροχό της "άμαξας" της "Τάξης και της Προόδου", όπως αναγράφεται επιδεικτικά στη βραζιλιάνικη σημαία... Στο ίδιο "γήπεδο" με τους αυτόχθονες βρίσκονται και οι απόγονοι των Ευρωπαίων αποικιοκρατών, όπως και οι μιγάδες, αμάγαλμα των απανταχού φυλών της Γης, που βρήκαν λόγο ύπαρξης στο δεύτερο και νοτιότερο μισό της αμερικανικής ηπείρου.

Στη Βραζιλία, λοιπόν, όπως είναι γνωστό, η μεσαία έστω και μικροαστική κοινωνική τάξη είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Υπάρχει μόνον το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στους πολύ πλούσιους και στους πάμφτωχους. Η ίδια εικόνα λεηλατεί τη ζωή στις πόλεις και στην περιφέρεια με μάλλον απαράμιλλη αγριότητα στη δεύτερη περίπτωση. Τα τάγματα θανάτου που σκοτώνουν τα παιδιά του δρόμου στις μεγαλουπόλεις της Βραζιλίας, είναι οι ένοπλες ομάδες των πλούσιων γαιοκτημόνων στην περιφέρεια που θανατώνουν όσους μικροκαλλιεργητές τολμήσουν να σηκώσουν φωνή ή να προβούν σε οποιαδήποτε κίνηση αντίδρασης. Ωστόσο, η κατασταλτική βία της πλουτοκρατίας ακόμη και στην περίπτωση της Βραζιλίας άρχισε να "προσκρούει" στις λαϊκές αντιδράσεις. Σήμερα, άρχισε, επιτέλους να φαίνεται πως μια μερίδα της βραζιλιάνικης κοινής γνώμης συνειδητοποιεί πως οι φτωχοκαλλιεργητές δεν μπορεί άλλο να είναι μόνοι τους. Μετά το αιματοκύλισμα της πορείας στη νότια πολιτεία Πάρα, τον περσινό Απρίλη, και τις υποτονικές αντιδράσεις της κοινής γνώμης, σήμερα φθάσαμε στη μεγάλη πορεία του '97 στην Μπραζίλια.

Πριν δύο περίπου βδομάδες, στις 18 Απρίλη, πάνω από 100.000 δάσκαλοι, μαθητές, αγρότες, εργαζόμενοι στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα κατέβηκαν από κάθε περιοχή της Βραζιλίας βαδίζοντας αποστάσεις εκατοντάδων χιλιομέτρων για να στείλουν ένα και μόνον μήνυμα στην κυβέρνηση του Προέδρου Φερνάντο Ενρίκε Καρντόσο: "Τέρμα στις υποσχέσεις χωρίς αντίκρισμα. Η λύση στο ξαναμοίρασμα γης πρέπει να δοθεί τώρα!".

Η "θάλασσα" των δεκάδων χιλιάδων κρατούσε κόκκινες σημαίες με το σήμα του βασικού διοργανωτή, που δεν ήταν άλλος από το "Κίνημα Αγροτών Χωρίς Γη", γνωστό στη Βραζιλία ως "MST". Η ατέλειωτη πορεία των χιλιάδων διαδηλωτών, που έμεινε στα πρωτοσέλιδα των βραζιλιάνικων εφημερίδων ως η μεγαλύτερη αντικυβερνητική πορεία από το 1995, (οπότε ανέλαβε καθήκοντα ο πρόεδρος Φερνάντο Ενρίκε Καρντόσο), άρχισε από το πρωί και τελείωσε το βράδυ της 18ης Απρίλη.Συγκεντρώσεις με συνθήματα για το δίκαιο ξαναμοίρασμα γης στους φτωχοκαλλιεργητές έγιναν έξω σχεδόν κάθε κυβερνητικό κτίριο της Μπραζίλια: τη Γερουσία, τη Βουλή, το Προεδρικό Μέγαρο.

"Δε νομίζω ότι οι παρούσες κινητοποιήσεις θα καρποφορήσουν βραχυπρόθεσμα, αλλά πιστεύω ότι είναι μία καλή αρχή, μιας που δίνεται η δυνατότητα στους Βραζιλιάνους να αρχίσουν να αισθάνονται ως ενεργοί πολίτες" ήταν η χαρακτηριστική απάντηση ενός 27χρονου δασκάλου σε δημοσιογράφο που τον ρώτησε για το νόημα της συμμετοχής του στη "μεγάλη πορεία" στην Μπραζίλια.

Πράγματι. Η "Εθνική Πορεία για τη Μεταρρύθμιση της γαιοκτησίας, τη Δουλιά και τη Δικαιοσύνη", όπως ονομάστηκε, είναι μόνον μέρος της εκστρατευτικής στρατηγικής του Κινήματος των Αγροτών Χωρίς Γης που αποσκοπεί στην κορύφωση της πίεσης προς την κυβέρνηση Καρντόσο για αναδασμό της γης.

Μέσα στο πρόγραμμα κινητοποιήσεων της οργάνωσης εντάσσονται διάφορες μορφές πάλης, όπως, μεταξύ άλλων, μαζικές καταλήψεις ελεύθερης καλλιεργήσιμης γης, συναντήσεις με αξιωματούχους της κυβέρνησης Καρντόσο, ενημέρωση και δραστηριοποίηση της κοινής γνώμης, νομική υπεράσπιση φτωχών καλλιεργητών που συλλαμβάνονται από τις αστυνομικές αρχές γιατί αντιδρούν στην ανέχεια με αξιοπρέπεια.

Οι κινητοποιήσεις, που έχουν αρχίσει τα τελευταία χρόνια, έχουν κερδίσει μεγάλο μέρος της βραζιλιάνικης κοινής γνώμης. Δημοσκόπηση που έγινε εκ μέρους της "Εθνικής Συνομοσπονδίας Βιομηχανιών" αναφέρει ότι το 85% των Βραζιλιάνων θεωρούν τις καταλήψεις ελεύθερης καλλιεργήσιμης γης ως νόμιμο μέσο αγώνα, που έχει στόχο την επίσπευση των διαδικασιών για τη γεωργική μεταρρύθμιση...

Η αυξανόμενη δημοτικότητα της οργάνωσης έθεσε την κυβέρνηση Καρντόσο στις "συμπληγάδες πέτρες" της λαϊκής υποστήριξης των φτωχοκαλλιεργητών και τις συντηρητικές δυνάμεις της πλουτοκρατίας, οι οποίες ουσιαστικά τον έφεραν στην εξουσία με τις εκλογές του 1994.

Η στάση της κυβέρνησής του ξεκίνησε από επικριτική και εξελίχθηκε σε φιλικότερη, καθώς μετά την πορεία της 18ης Απρίλη δέχτηκε να συναντηθεί με τους ηγέτες του MST για να επιτευχθεί μία συμφωνία που θα βάλει τέλος στις καταλήψεις γης, αλλά και θα επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις του "στάτους γαιο-ιδιοκτησίας".

Είναι χαρακτηριστική η απάντηση του προεδρικού εκπροσώπου, Σέρζιο Αμαράλ,στα αιτήματα του MST: "Εάν οι Βραζιλιάνοι επιθυμούν όντως τη μεταρρύθμιση γαιοκτησίας, θα πρέπει να είναι πρόθυμοι να καταβάλλουν το ποσό των 40.000.000.000 ρεάλ (38,4 δισ. δολάρια) σε φόρους". Ωστόσο, άμεση ήταν και η αντίδραση του Ζόζε Ράινα, ηγετικού στελέχους του MST: "Η κυβέρνηση μονίμως δεν έχει λεφτά για τους αγρότες, την υγεία και την εκπαίδευση... Πάντα, όμως, βρίσκει αρκετά για να σώζει τις τράπεζες και τους τραπεζίτες".

Η αλήθεια είναι, πάντως, ότι με τους ρυθμούς που κινείται η κυβέρνηση Καρντόσο, το μοίρασμα γης στους φτωχούς καλλιεργητές (μιλάμε για 4.800.000 οικογένειες) θα γίνει το 2067! Μερίδα του βραζιλιάνικου Τύπου θεωρεί πως το κυβερνητικό πρόγραμμα μεταρρύθμισης γης δεν είναι παρά μία προσωρινή προσπάθεια εκτόνωσης των κοινωνικών εντάσεων και όχι δυναμική προσπάθεια για τη λύση του προβλήματος. Αυτό το τελευταίο, βέβαια, υπό την παρούσα κυβέρνηση, μάλλον δε θα γίνει ποτέ, μιας που οι υποστηριχτές της (η άρχουσα τάξη - πλουτοκρατία) δύσκολα θα πειστεί να μοιραστεί το 88% κατοχής της βραζιλιάνικης καλλιεργήσιμης γης και να παραχωρήσει κάτι στο 40% των φτωχών που κατέχει μόλις το 1% των χωραφιών!

Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ