Ξεχνάει είτε εσκεμμένα αγνοεί τα αμέτρητα βραβεία με τα οποία τιμήθηκε ο Σοστακόβιτς από το Συνδικάτο Σοβιετικών Συνθετών, από την κυβέρνηση, κλπ. Ανάμεσά τους: Βραβείο Στάλιν 1940 για το κουιντέτο του, βραβείο Στάλιν 1942 για την 7η Συμφωνία, τρίτο βραβείο Στάλιν το 1949 για το Ορατόριο «Το τραγούδι των Δασών» και τη μουσική της ταινίας «Η πτώση του Βερολίνου», 1939 παράσημο της Κόκκινης Σημαίας (ήρωας) της Εργασίας, 1956 Βραβείο Λένιν, κ.ά. Ξεχνάει είτε εσκεμμένα αγνοεί ότι ο ίδιος ο Σοστακόβιτς ήταν πρόεδρος της Επιτροπής Ειρήνης και πρεσβευτής της χώρας του σε παγκόσμια φόρουμ για την ειρήνη, εκλεγμένος στο Ανώτατο Σοβιέτ (1962), μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος από το 1960, αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας των Σοβιετικών Συνδέσμων Φιλίας με ξένες χώρες, κλπ. Οτι η μεγαλοσύνη και η επικοινωνιακή δύναμη του έργου του ξεπηδάνε από την αλήθειά του. Οτι τόσο ο δημιουργός όσο και το έργο του έχουν άμεση και διαλεχτική σχέση με το κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής: Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Αντιφασιστική Νίκη, το όραμα της σοσιαλιστικής κοινωνίας, ο αγώνας για έναν καλύτερο κόσμο, ένα ειρηνικό αύριο.

Ο ίδιος ο συνθέτης, έχοντας μεγάλη αγάπη για τη χώρα του, για τον άνθρωπο και τη ζωή, έγραψε την 7η Συμφωνία του, την αφιερωμένη στο Λένινγκραντ, στον αγώνα ενάντια στο φασισμό και τη νίκη που ερχόταν, υπηρετώντας ως εθελοντής πυροσβέστης κατά την πολιορκία της πόλης, αρνούμενος να φυγαδευτεί ώσπου ολοκλήρωσε μεγάλο μέρος του έργου, εξυμνώντας τη δύναμη και το θάρρος της ρώσικης ψυχής αλλά και παρουσιάζοντας άμεσα κάθε τραγική στιγμή που ο ίδιος έζησε. Το έργο αυτό, όχι τυχαία, έχει αποκτήσει ξεχωριστή θέση στη μουσική και πολιτική ιστορία του 20ού αιώνα.

Από την άλλη η «Δύση» προσπαθεί να ρίξει στον Σοστακόβιτς τη ρετσινιά ότι καταξιώθηκε όντας το αγαπημένο παιδί του καθεστώτος που τον στήριξε. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι η άμεση ανταπόκριση του κοινού στα έργα του παραμένει ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Οτι το έργο του παραμένει ζωντανό συγκινώντας το παγκόσμιο ακροατήριο. Οτι οι ορχήστρες που ζητούν την καταξίωσή τους ως ικανών και σοβαρών, είναι εκείνες που επιδιώκουν να συμπεριλάβουν τα έργα του στο ρεπερτόριό τους.

Με αφορμή την επέτειο παραθέτουμε αποσπάσματα κειμένων του Σοστακόβιτς - που ποτέ ο ίδιος δε διέψευσε την εγκυρότητά τους - στο σοβιετικό Τύπο. Το τελευταίο λίγο πριν φύγει από τη ζωή.

«...Η αγάπη προς τον άνθρωπο και ο ανθρωπισμός ήταν ανέκαθεν οι βασικές κινητήριες δυνάμεις της τέχνης. Μόνο τα έργα που διαπνέονται από ανθρωπιστικές ιδέες ζουν περισσότερο απ' τους δημιουργούς τους. Πάρτε για παράδειγμα την Ενάτη του Μπετόβεν ή τα έργα του Τσαϊκόφσκι, ή του Μπαχ, έργα άκρως ανθρωπιστικά. Απ' την άλλη, κανένα έργο ξένο προς το πνεύμα του ανθρωπισμού δεν κατάφερε να επιζήσει. Τέτοια έργα είναι περιττά και η ανθρωπότητα τα έδιωξε από τη μνήμη της... Προσπάθησα πάντοτε να εμπνεύσω την πίστη προς τον άνθρωπο, προς τη λογική και το μεγαλείο του και προς την ικανότητά του να νικήσει το σκοταδισμό και το κακό, πράγμα που αποτελεί ένα από τα κεντρικά μοτίβα του έργου μου...».

«...Το τελευταίο Συνέδριο των Συνθετών έγινε πριν 5 χρόνια. Αυτό δεν είναι πολύ μεγάλο διάστημα, πόσα όμως γεγονότα και πόσες κατακτήσεις είχαμε σ' αυτά τα χρόνια! Το μεγαλύτερο γεγονός ήταν το 24ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ. Αυτό το πραγματικά ιστορικό φόρουμ των κομμουνιστών αποτέλεσε μεγάλο κέντρισμα στο έργο των λαών της χώρας μας και άσκησε επίδραση ευεργετική στις κοινωνικές διαδικασίες που συντελούνται σ' ολόκληρο τον κόσμο.

Η σύγχρονη ζωή είναι γεμάτη συναρπαστικές αντιθέσεις. Τα γιγαντιαία κοινωνικά άλματα προς τα μπρος και η άτεγκτη ιδεολογική πάλη, η δημιουργική εργασία εκατομμυρίων ανθρώπων και τα ξεσπάσματα στρατιωτικών συγκρούσεων, οι μεγαλειώδεις θρίαμβοι του ανθρώπινου λογικού και η αχαλίνωτη περιφρόνηση των ηθικών αξιών, να μερικές από τις όψεις του κόσμου γύρω μας.

Ο καλλιτέχνης, αν είναι ευαίσθητος και οξυδερκής, δεν μπορεί να μην ανταποκριθεί σ' αυτά τα ισχυρά ερεθίσματα της ζωής. Τα αφουγκράζεται και τα καταγράφει στο μυαλό και το μνημονικό του. Και ύστερα στα έργα του αναπαράγει τις εικόνες, τα χρώματα και το πνεύμα της ζωής, μετασχηματισμένα και ερμηνευμένα όμως απ' τον ίδιο. Αυτή είναι η μεγάλη ικανότητα της τέχνης. Ενώ γεννιέται απ' τη ζωή, επιστρέφει στη ζωή και επηρεάζει την πορεία της.

...Ο δεσμός του καλλιτέχνη με το λαό και με την εποχή που ζει είναι η ραχοκοκαλιά κάθε πραγματικού έργου τέχνης. Αυτό ισχύει για όλους τους μεγάλους προκατόχους μας, αυτούς που ονομάζουμε κλασικούς. Κι εμείς προσπαθούμε να κάνουμε την τέχνη μας ν' αντανακλά τις σκέψεις και τις ελπίδες του λαού και να υπηρετεί τα συμφέροντά του. Κι όποιος απορρίπτει αυτή την κατευθυντήρια αρχή της ρεαλιστικής τέχνης, όποιος τοποθετείται ενάντια στο λαό, βρίσκεται απομονωμένος απ' τη ζωή και την τέχνη...».

«Η 9η Μάη 1945 σήμανε το τέλος του πιο εξοντωτικού πολέμου της ιστορίας και την αρχή μιας ειρήνης πληρωμένης μ' εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές στα πεδία των σκληρότερων μαχών. Κανείς απ' αυτούς που διάβηκαν το κατώφλι απ' τον καιρό του πολέμου στην εποχή της ειρήνης δε θα την ξεχάσει ποτέ. Τη μέρα εκείνη όλα συγχωνεύτηκαν σε ένα, η ευτυχία, η περηφάνια, η δόξα, και η πίκρα για βάσανα ανείπωτα και για απώλειες τρομερές. Σκουπίζοντας τα δάκρυά μας και χαμογελώντας, αναπνεύσαμε τον άνεμο της νίκης μας. Η ζωή είχε θριαμβεύσει! Η ειρήνη είχε θριαμβεύσει! Η ανοιξιάτικη εκείνη μέρα θα μείνει για πάντα στη μνήμη του σοβιετικού λαού και στην προσωπική μοίρα του καθενός από μας... Ο λαός μας νίκησε τον εχθρό όχι μόνο με τα στρατιωτικά του κατορθώματα και την ηρωική εργασία του, αλλά και με το τεράστιο πνευματικό του σθένος... Η τέχνη των χρόνων του πολέμου είναι μοναδικό αισθητικό και κοινωνικό φαινόμενο. Ως τότε το θέμα πόλεμος θιγόταν στην τέχνη από μεγάλη χρονική απόσταση και κυρίως ως προς τις τραγικές του όψεις. Στα χρόνια του αγώνα ενάντια στο φασισμό, όμως, τα έργα των Σοβιετικών καλλιτεχνών είχαν άλλο πνεύμα. Η τέχνη συμμετείχε άμεσα στον αγώνα του λαού ενάντια στον εχθρό. Δεν απέστρεψε το πρόσωπο στην τρομερή πραγματικότητα, αλλά διαδήλωνε την πίστη της για τελική νίκη ακόμα και τις πιο σκοτεινές μέρες. Το βασικό χαρακτηριστικό της τέχνης μας ήταν η απεριόριστη αγάπη για τη χώρα μας. Ολα αυτά ισχύουν και για τη σοβιετική μουσική που γράφτηκε μέσα στον πόλεμο. Διαπνεόταν, φλεγόταν από ένα υψηλό αίσθημα πατριωτισμού. Κανείς δε συμβούλεψε τους συνθέτες των συμφωνιών, των ορατορίων, των οπερών, μπαλέτων, κουαρτέτων, χορωδιακών και τραγουδιών τι να γράψουν. Η μουσική ξεπηδούσε από την καρδιά τους, από μια μεγάλη εσωτερική πίεση. Και παρόλο που η ανταπόκρισή τους στα γεγονότα ήταν ακαριαία, αυτό δε ζημίωσε το περιεχόμενο ή το βάθος της μουσικής τους... Ακούγοντας σήμερα τα καλύτερα έργα εκείνης της περιόδου, βρίσκουμε, προς μεγάλη μας χαρά, ότι οι εικόνες τους, το πάθος και ο ενθουσιασμός τους, μας συγκινούν ακόμα το ίδιο όπως τότε. Η μουσική εξέφρασε με ειλικρίνεια τις σκέψεις και τα αισθήματα του Σοβιετικού ανθρώπου κατά τον πόλεμο, κι έτσι εκπλήρωσε την ιστορική αποστολή της...

Κάποτε (είχε τελειώσει πια ο πόλεμος) έτυχε να ακούσω μια φράση που χαράχτηκε στη μνήμη μου: "Καμιά συμφωνία δεν μπορεί να σταματήσει ένα τανκ, κανένα τραγούδι δεν μπορεί να καταρρίψει ένα βομβαρδιστικό". Είναι εντυπωσιακή φράση, αλλά κατά βάθος ολότελα λανθασμένη. Μπορεί να απαντηθεί με την ερώτηση: "Και τι είναι η Διεθνής μπροστά σε ένα τανκ ή ένα αεροπλάνο;". Μια μελωδία μονάχα, τίποτα παραπάνω. Κι όμως αυτή η μελωδία, πρωτοτραγουδισμένη στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, έχει γίνει κομμάτι της ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων. Καμιά δύναμη δεν μπορεί να την κάνει να σιγήσει ή να την εμποδίσει να επηρεάζει την πορεία της παγκόσμιας ιστορίας. Το τραγούδι αυτό έχει περάσει πολέμους και επαναστάσεις, έχει απαγορευτεί, συνόδεψε ανθρώπους στη μάχη ή στο εκτελεστικό απόσπασμα, βοήθησε να ηττηθεί ο εχθρός σε όλα τα σημεία του πλανήτη. Ο ύμνος των κομμουνιστών όλης της Γης είναι αθάνατος! Είναι δυνατότερος από στρατιές ολόκληρες τανκς κι αεροπλάνων...».

* Τα αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο «Ντμίτρι Σοστακόβιτς - για τον ίδιο και την εποχή του» («Σύγχρονη Εποχή», 1985 - μετάφραση Νίκου Σαραντάκου).