Κυριακή 9 Ιούλη 2000
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 14
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Ο Φραγκολεβαντινισμός ανώτατο στάδιο του οπορτουνισμού;

Στο φύλλο της «Κυριακάτικης Αυγής» της 4ης Ιουνίου και στο ένθετο που φέρει τον τίτλο «Εκθέματα» δημοσιεύτηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνεργασία του κ. Αριστείδη Μπαλτά, διδάκτορος Φιλοσοφίας των Επιστημών στο ΕΜΠ, που αναφέρεται στην - κατά τη γνώμη του - συμμαχία ανάμεσα στο ΚΚΕ και στην ορθοδοξία, είτε με τη μορφή του «ορθόδοξου τόξου», είτε με τη μορφή της επίσημης εκκλησίας ή ακόμα και με τη μορφή προσωπικοτήτων της κοινωνικής ζωής, που έχουν δηλώσει ότι θρησκεύονται. Δεν είναι γενικά στη λογική μας το να δίνουμε απαντήσεις επί παντός του επιστητού ούτε και να αντισχολιάζουμε οποιοδήποτε εμφανώς κακόβουλο σχόλιο που γίνεται για το ΚΚΕ. Ωστόσο, η αντιεπιστημονικότητα και αντιιστορικότητα με την οποία ο κ. Μπαλτάς αντιμετωπίζει ζητήματα μεγαλύτερης εμβέλειας από αυτό που παρουσιάζει στον τίτλο του πονήματός του («ΚΚΕ και Ορθοδοξία») αποτελούν, κατά τη γνώμη μας, μια όχι ασήμαντη πρόκληση (ακόμα και με την τρέχουσα, ηθική έννοια του όρου) για όποιον θέλει να στοχάζεται και να δρα μαρξιστικά, αντιμετωπίζοντας, σε αυτή την κοσμοθεωρητική βάση, σπουδαία ζητήματα εποικοδομήματος και πολιτικής. Με αφορμή λοιπόν το συγκεκριμένο άρθρο ας μας επιτραπεί να διατυπώσουμε ορισμένες σκέψεις πάνω στο τι γράφεται σε αυτό αλλά, κυρίως πάνω στο τι υποδηλώνεται σε αυτό.

Λίγες φορές λοιπόν έχουμε δει μια τόσο αντιδιαλεκτική αντιμετώπιση της πραγματικότητας και των θέσεων ενός κόμματος. Η εμπάθεια μάλιστα του κυρίου Μπαλτά απέναντι στο ΚΚΕ τον οδηγεί σε πλήρη παραγνώριση των πρόσφατων, αλλά και παλαιότερων ντοκουμέντων του κόμματος.

Σκόπιμο μπέρδεμα...

Ηδη ο πρόλογος του άρθρου δείχνει ότι ο συγγραφέας του δεν αισθάνεται καμία ανάγκη να τεκμηριώσει τους ισχυρισμούς του. Το ΚΚΕ είναι εξ ορισμού ένα κόμμα αντιδημοκρατικό, μακράν των αρχών της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας. Είναι επίσης ένα κόμμα - Κρόνος που τρώει τα παιδιά του: Προς επίρρωση του ισχυρισμού του, αναφέρει διάφορες στιγμές της ιδεολογικής διαπάλης μέσα στο ΚΚΕ, κατά τις οποίες «βεβαίως» το ΚΚΕ - τέρας είχε πάντα άδικο.

Το πιο πρόσφατο «έγκλημα» του ΚΚΕ είναι το γεγονός ότι, έχοντας υπάρξει επί σειράν ετών τυφλά φιλοσοβιετικό, μετετράπει σε... ρωσόφιλο. Καθώς δε η Ρωσία έχει ξαναγίνει μια ορθόδοξη χώρα και παρουσιάζει ορισμένες δυσκολίες στην προσαρμογή της στην παγκοσμιοποίηση, πράγμα που κάνει εξ άλλου και η Σερβία του Μιλόσεβιτς, το ΚΚΕ ως... ρωσόφιλο έχει μεταλλαχτεί και σε ορθόδοξο, αναβιώνοντας τις παραδόσεις του Μόσκοβου και του «ξανθού γένους».

Ο συγγραφέας του πονήματος, φαίνεται ότι μπερδεύει τις ιστορικές περιόδους. Η κύρια λαθροχειρία του όμως έγκειται στο ότι αποδίδει τις δικές του συγχύσεις, τη δική του μονοδιάστατη αντίληψη του ιστορικού γίγνεσθαι και της περιπέτειας των ιδεών στο ΚΚΕ. Αξίζει όμως τον κόπο να σταθούμε λίγο αναλυτικότερα στο πόνημα, για να δούμε, πίσω από τις γραμμές, τι υποκρύπτεται, ως πολιτική και φιλοσοφική θέση.

Το πρώτο σημείο στο οποίο στηρίζει τη συλλογιστική του ο κ. Μπαλτάς είναι η αυταπόδεικτη, κατά τη γνώμη του, αλήθεια ότι το ΚΚΕ, μη μπορώντας να ξεπεράσει την «κατάρρευση» της Σοβιετικής Ενωσης, μετατράπηκε αυτόματα σε φιλορωσικό. Το αριστούργημα της παραγράφου είναι το σημείο στο οποίο ο δράστης της διατείνεται ότι ο αντιευρωπαϊσμός του ΚΚΕ οφείλεται στον φιλοσοβιετισμό του. Ας επιχειρήσουμε μια ψύχραιμη προσέγγιση αυτής της αντίληψης. Τι σημαίνει άραγε αντιευρωπαϊσμός; Σημαίνει μίσος για τους ευρωπαϊκούς λαούς, για την ιστορία, τις παραδόσεις, τα κινήματά τους, τον πολιτισμό τους; Ενα τέτοιο σχήμα οπωσδήποτε βρίσκεται μακριά από τη λογική, την ιδεολογία και την πολιτική του ΚΚΕ. Το ΚΚΕ ήταν και είναι με τους λαούς της Ευρώπης, Ανατολικής και Δυτικής, και απέδειξε πάντα ενεργά την αλληλεγγύη του με τους σοβαρούς αγώνες που ανέπτυξαν και αναπτύσσουν. Το ΚΚΕ είναι το Κόμμα που πρωτοστάτησε στη διατύπωση, διεκδίκηση και εφαρμογή στην Ελλάδα των πιο προοδευτικών, αστικοδημοκρατικών αιτημάτων που διατύπωσε ο διαφωτισμός, (η λαμπρή αυτή στιγμή του ευρωπαϊκού πολιτισμού) όταν ακόμα στο ελληνικό κράτος πάλευαν για την οριστική πολιτική κατίσχυση η αστική τάξη με τα όποια φεουδαρχικά υπολείμματα. Το ΚΚΕ αγάπησε και έκανε σοβαρή προσπάθεια, μέσα από την πολιτιστική του πολιτική και πρακτική, να μεταδώσει στον ελληνικό λαό τις κατακτήσεις του ευρωπαϊκού πολιτισμού και της ευρωπαϊκής τέχνης.

Εκτός εάν για τον εκλεκτό συνεργάτη της καλής εφημερίδας, τίποτα απ' όλα αυτά δεν είναι Ευρώπη. Εξ άλλου, σε μια επίδειξη καταστρατήγησης της λογικής και της γεωγραφίας, για τον ίδιο, Ευρώπη δεν είναι ούτε η Ρωσία (ούτε μάλλον και η Σερβία, εάν κρίνουμε από τα συμφραζόμενα). Η Ευρώπη σταματά στον 20ό Μεσημβρινό της Γης. Αλλά, συμπεραίνουμε, καταχρηστικά, μπορεί να συμπεριλάβει και την Ψωροκώσταινα, αν αυτή η ταλαίπωρη προσπαθήσει πολύ...

Στο βωμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης

Είναι νομίζουμε σαφές: Ευρώπη για τον κύριο Μπαλτά είναι η Δυτική Ευρώπη. Το ΚΚΕ δεν έχει βέβαια κανένα πρόβλημα για το από πού ανατέλλει και πού δύει ο ήλιος. Για ιστορικούς όμως λόγους, στη Δυτική Ευρώπη αναπτύχθηκε αρτιότερα και ταχύτερα από οπουδήποτε αλλού ο καπιταλισμός. Το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης συμμετέχει ενεργά σε αυτήν την... άκρως φιλάνθρωπη και δημοκρατική Ενωση που ονομάζεται Ευρωπαϊκή Ενωση και που επέδειξε τον ανθρωπισμό της, βομβαρδίζοντας άμαχους, κομβόι προσφύγων και επιβατικά τρένα στη Γιουγκοσλαβία. Τα κρατικά μορφώματα της Δυτικής Ευρώπης, που συγκροτήθηκαν κατά την - προοδευτική ιστορικά - διαδικασία της διαμόρφωσης των εθνών κρατών, είναι τα κράτη της αστικής τάξης: της ίδιας αυτής αστικής τάξης που πλούτισε ληστεύοντας την αγροτιά και την εργατική τάξη των χωρών της, αλλά και τους λαούς της Ασίας, της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής. Σήμερα δε, τα ίδια αυτά κράτη αποτελούν ένα βασικό κέντρο του ιμπεριαλισμού, έχοντας πρώτα ματοκυλήσει στην κυριολεξία τον κόσμο, δίνοντας το έναυσμα για την έναρξη δύο παγκοσμίων πολέμων.

Εμείς οι δογματικοί και καθυστερημένοι ούτε μπορούμε ούτε θέλουμε να είμαστε με αυτή την Ευρώπη. Οπως δεν μπορούμε να είμαστε - και δεν είμαστε - με τη σημερινή Ρωσία που προσπαθεί να ισοπεδώσει όλες τις κατακτήσεις του σοσιαλιστικού συστήματος και να απεκδυθεί το διεθνή ρόλο που έπαιζε η χώρα ως Σοβιετική Ενωση, ρόλο παράγοντα διεθνούς ειρήνης και συμπαραστάτη των αγωνιζόμενων λαών.

Από το «η Σερβία του Μιλόσεβιτς», στο δεύτερο σημείο που θίγει ο κ. Μπαλτάς, πόσο ειρωνικό και απαξιωτικό ακούγεται... Φέουδο του Μιλόσεβιτς είναι η Σερβία και ο περήφανος εκείνος λαός που φρουρούσε τα βράδια τις γέφυρες του Δούναβη, (εκεί όπου κύλησε το νεκρό σώμα και που κυλάνε εσαεί οι προτροπές του κορυφαίου διαφωτιστή Ευρωπαίου και Βαλκάνιου Ρήγα), ενεργούμενα του ηγέτη τους. Και αν το Βελιγράδι έγινε ένα από τα Μεσολόγγια του αιώνα μας, και αν η στάση καθενός απέναντι στο γιουγκοσλαβικό είναι κριτήριο της στάσης του απέναντι στις «Μεγάλες Ουσίες» (για να δανειστούμε από άλλον ένα μεγάλο «Ευρωπαίο» που οι λόγιοι του ΚΚΕ τίμησαν και μελέτησαν σε βάθος) (1) αυτό γιατί άραγε ενοχλεί τον κ. Μπαλτά; Θα γίνουμε κακοί, αν αναρωτηθούμε μήπως η δική του στάση απέναντι στις «Μεγάλες Ουσίες» του καιρού μας είναι περιφρονητική και απαξιωτική;

Ας αναφερθούμε σε ορισμένα άλλα ζητήματα που θίγει το άρθρο: στις αστειότητες περί «Μόσκοβου» και «ξανθού γένους». Στην αναφορά στο ρόλο της εκκλησίας στο ζήτημα του «κρατιδίου των Σκοπίων». Λέει ο συγγραφέας του άρθρου: «η ορθοδοξία σήκωσε ψηλά τη σημαία του έθνους και έκτοτε το πράττει με όλο και μεγαλύτερη ένταση. Η ορθόδοξη εκκλησία τείνει να γίνει «εθνική» πολιτική δύναμη. Τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται να δείχνουν πως το ΚΚΕ προσβλέπει σε μια στρατηγική συμμαχία με αυτήν ακριβώς τη δύναμη και αυτή την «εθνική πολιτική». Ας θυμίζουμε στον κ. Μπαλτά, ότι την εποχή των αλήστου μνήμης συλλαλητηρίων για τα Σκόπια, οπωσδήποτε δεν ήταν το ΚΚΕ που έτρεχε σε αυτά, συμμεριζόμενο τους εθνικιστικούς κρωγμούς των συμμετεχόντων. Το κόμμα στου οποίου το επίσημο δημοσιογραφικό όργανο αρθρογραφεί ο κ. Μπαλτάς συμμετείχει - ή τουλάχιστον μια όχι ευκαταφρόνητη μερίδα του. Στις κινητοποιήσεις εναντίον του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία δεν το είδαμε, αλλά τι αξία έχει να υπερασπιστεί κανείς το φέουδο του Μιλόσεβιτς...

Ενα ακόμα από τα αριστουργήματα του πονήματος του κ. Μπαλτά είναι η φράση που υπάρχει στην υπ. Αριθμόν 7 εκτίμησή του: «(...) απ' ό,τι φαίνεται, οι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι φτωχοί και καταφρονεμένοι δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς μια ιδεολογία που να υπερβαίνει την καθημερινή αθλιότητα της ζωής τους (...)». Εκείνο που θαυμάζουμε σε αυτή την πρόταση, είναι η τόσο ταιριαστή με άνθρωπο της Αριστεράς αντιμετώπιση των φτωχών και καταφρονεμένων. Κάτι σαν «bon pour l' Orlent» («καλό για την ανατολή») μας ακούγεται. Σαν να αποδέχεται ο συγγραφέας του άρθρου ότι είναι φυσικό η εργατική τάξη ή όποιο άλλο στρώμα του λαού βιώνει την προϊούσα εξαθλίωση του καπιταλιστικού συστήματος να έχει ανάγκη τη μυθολογία και την παραμυθία της, τη θρησκεία, την υπόσχεση μιας ουτοπίας, εν ανάγκη ακόμα και τις σαπουνόπερες του κ. Φώσκολου ή των λατινοαμερικανών συναδέλφων του εν γραφή. Τι βαθιά εκτίμηση για τον ελληνικό λαό, για κάθε λαό! Ερχεται λοιπόν ο κ. Μπαλτάς και ερμηνεύει τη στάση του ΚΚΕ απέναντι στο λαό ως υποταγή σε αυτές τις «χυδαίες» ιδεολογικές ανάγκες της «μάζας».

Ιδεολογία και ουτοπία

Ολα αυτά βέβαια απάδουν της σοβαρότητας και της καλοπροαίρετης πολιτικής και ιδεολογικής κριτικής. Ας αρκεστούμε να παραθέσουμε ορισμένα αυτονόητα πράγματα. Είναι προφανές ότι οι φτωχοί και καταφρονεμένοι έχουν ανάγκη από μια ιδεολογία που να υπερβαίνει τις συνθήκες ζωής τους. Από μια ιδεολογία όμως, όχι από μια ουτοπία. Από μια ιδεολογία που να ερμηνεύει την πραγματικότητα, αποκαλύπτοντας τα αίτια των προβλημάτων και, το κυριότερο, να προτείνει τη λύση, τη διέξοδο. Και παραπέρα: να έχει και το πρακτικό στοιχείο της οργάνωσης και της πάλης ώστε να κατακτηθεί αυτή η διέξοδος με το να περιέλθει η πολιτική εξουσία στα χέρια της εργατικής τάξης και να απαλλοτριωθούν τα μέσα παραγωγής προς όφελος των άμεσων παραγωγών. Αυτή η καθόλου ουτοπία διατυπώθηκε από τον Μαρξ και επιβεβαιώθηκε -και επιβεβαιώνεται, παρά την πρόσκαιρη κατίσχυση του καπιταλισμού- από τις ίδιες τις ιστορικές πραγματικότητες. Αυτήν ακριβώς την κοινωνία ευαγγελίζεται το ΚΚΕ. Μόνο που δε θέλει -και δεν μπορεί- να πάει μόνο του σε αυτήν, σαν τον Στάλκερ του ομώνυμου έργου του Ταρκόφσκι, που αναλάμβανε να οδηγεί απελπισμένους διανοούμενους στην απαγορευμένη ζώνη της απόλυτης ευτυχίας και της ικανοποίησης κάθε επιθυμίας - και πάντα αποτύγχανε. Ούτε η εργατική τάξη ούτε τα υπόλοιπα καταπιεζόμενα στρώματα έχουν πάντα και στο βαθμό που πρέπει ανεπτυγμένη τη συνείδηση εκείνη που θα τα βοηθήσει να κατανοήσουν τη λειτουργία του συστήματος, τη θέση τους μέσα σε αυτή και τις προοπτικές διεξόδου. Το ΚΚΕ, γνωρίζοντας μέσα από ποια κανάλια διαμορφώνεται η συνείδηση της εργατικής τάξης, δεν την περιφρονεί, δεν τη χλευάζει, δεν τη μειώνει ακόμα και για την άγνοια και τις εμμονές της σε παρωχημένα ιδεολογικά και θεωρητικά σχήματα, όπως η θρησκεία. Το ΚΚΕ διαμορφώνει τις συμμαχίες του στους δρόμους του αγώνα για τα μεγάλα ζητήματα που ταλανίζουν τους λαούς, για τις «Μεγάλες Ουσίες» και δε ζητά πιστοποιητικό θρησκευτικών φρονημάτων για τους συμμάχους του. Από την άλλη πλευρά, δεν απεκδύεται, σε επίπεδο φιλοσοφικό, ιδεολογικό, ακόμα και προπαγανδιστικό, της υγιούς, επιστημονικής και ψύχραιμης αθεΐας του. Δεν υποτιμά το ρόλο της θρησκείας, ως στοιχείου του εποικοδομήματος, μέσα από το οποίο εκφράστηκαν, σε περιόδους υποχώρησης ή ανώριμης ανάπτυξης της λογικής, ακόμα και πολιτικά αιτήματα. Αλλά και δεν υποχωρεί στον ανορθολογισμό, στη μεταφυσική θεώρηση της πραγματικότητας, στον ιδεαλισμό, στον υποστηρικτικό ρόλο που προσφέρουν τα ιερατεία όλων των θρησκειών και όλων των δογμάτων στο καπιταλιστικό σύστημα, όπως παλαιότερα το προσέφεραν στη φεουδαρχία και στη δουλοκτησία. Και, ακριβώς, στο δρόμο του αγώνα, προσπαθεί να απεγκλωβίσει τη συνείδηση των μαζών από τέτοιου είδους ιδεολογήματα, εποδεικνύοντάς τους στην πράξη ότι η έφοδος στον ουρανό, δε σημαίνει κατάκτηση του επουράνιο αλλά οικοδόμηση του επίγειου παραδείσου.

Πολιτισμός και αξίες της εργατικής τάξης

Το αριστούργημα του άρθρου είναι το τρίτο σημείο του, για τούτο και θα θέλαμε να κλείσουμε με αυτό. Πιστεύουμε ότι αξίζει η παράθεση ολόκληρης της παραγράφου. Λέει λοιπόν ο ρέκτης συνεργάτης της «Αυγής»:

«Η Ρωσία είναι πλέον ορθόδοξη χώρα, όπως είναι και η Σερβία του Μιλόσεβιτς, όπως είναι και η Ελλάδα. Οπως δε έδειξε ο πόλεμος στη Σερβία, το μέτωπο ενάντια στην αμερικάνικη παγκοσμιοποίηση συγκροτείται κυρίως από το "ορθόδοξο τόξο". Ο αντιιμπεριαλισμός του ΚΚΕ γίνεται έτσι αυτόματα και ο ίδιος ορθόδοξος. Αρα το ΚΚΕ όχι μόνο φαίνεται να συμφωνεί με τα περί σύγκρουσης των πολιτισμών αλλά και να έχει επιλέξει από καιρό τον δικό του. Ο ασίγαστος αγώνας του ενάντια στην Ευρώπη είναι αγώνας υπέρ αυτού του "άλλου" πολιτισμού!»

Πέρα από τα λογικά χάσματα των συλλογισμών του κ. Μπαλτά, η ουσία είναι η εξής: Βεβαίως και το ΚΚΕ έχει επιλέξει το δικό του πολιτισμό. Μόνο που αυτός ο πολιτισμός δεν έχει καμία σχέση με θρησκευτικά τόξα. Ο πολιτισμός αυτός είναι οι αξίες της εργατικής τάξης που είναι παγκόσμιες και όχι μόνο ευρωπαϊκές, ανατολικές ή δυτικές. Την εργατική τάξη, τους λαούς όλου του κόσμου, δεν τους χωρίζουν οι μεσημβρινοί: τη χωρίζει όμως ένας πραγματικός και όχι νοητός μεσημβρινός από το καπιταλιστικό σύστημα και από τον ιμπεριαλισμό. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, το ΚΚΕ είναι και φιλοευρωπαϊκό: το ΚΚΕ είναι με την Αναγέννηση και το Διαφωτισμό, είναι με τις αγωνιστικές παραδόσεις των λαών της Ευρώπης, είναι με την εργατική τάξη όλων των χωρών, που αυτή τη στιγμή πλήττεται από τη βαρβαρότητα του όψιμου καπιταλισμού. Με τους εκλεκτούς κ.κ. Μπλερ, Ντ' Αλέμα, Σρέντερ, Σημίτη κλπ. με αυτούς ούτε που θέλουμε ούτε μπορούμε να είμαστε. Και δε θέλουμε και δεν μπορούμε να είμαστε, επειδή η δική μας Αριστερά δεν είναι διαχειριστική του συστήματος. Δεν εκπορνεύει όρους και αξίες δοκιμασμένες και κατακτημένες με αγώνες στα πεζοδρόμια και με πολύ ανθρώπινο αίμα, για να δικαιώσει την πλήρη παραίτησή της από οποιοδήποτε όραμα και προοπτική αλλαγής της κοινωνίας. Δε χρησιμοποιεί τα «ανθρώπινα δικαιώματα» για να βομβαρδίζει αμάχους. Δε χλευάζει το «λαουτζίκο» για την απελπισία του. Δε μετατρέπει ανεξάρτητες χώρες σε φτηνά πεδία βολής. Η «δικιά μας Αριστερά», η Αριστερά του ΚΚΕ και της εργατικής τάξης, αντιλαμβάνεται την ώσμωση και τη διαλεκτική σχέση των πολιτισμών (και, ευτυχώς, κατά τη γνώμη μας, ο ελλαδικός χώρος υπήρξε πάντοτε πεδίο σύγκρουσης αλλά και συγχώνευσης πολλαπλών πολιτισμικών στοιχείων). Θεωρεί δε ότι η εργατική τάξη αποτελεί το φυσικό κληρονόμο των καλύτερων, πιο υγιών, των πιο βιώσιμων από αυτές τις παραδόσεις.

Αυτή η «δυτικόφιλη» από την άλλη, αντίληψη των ρεκτών του «εξευρωπαϊσμού» και του «εκσυγχρονισμού» σε μας τουλάχιστον παρουσιάζει και μια ηθική και αισθητική ακόμα πλευρά, πέρα από την πολιτική ουσία της. Μας θυμίζει εκείνα τα κοινωνικά υβρίδια που ποτέ δεν μπόρεσαν να ενσωματωθούν σε κανένα πολιτισμό, σε καμιά κουλτούρα, σε καμιά κοινότητα, έχοντας ως μόνο βασικό συνδετικό κρίκο την ενασχόλησή τους με το εμπόριο και που ο ελληνικός λαός προσφυώς μετέτρεψε το -κατ' αρχήν καθόλου απαξιωτικό- προσωνύμιό τους σε χλευαστική προσφώνηση για όποιον αντιμετωπίζει με μιμητισμό και ακατάσχετη σιελόρροια ο,τιδήποτε κινείται πέραν της Αδριατικής θαλάσσης: δηλαδή τους Φραγκολεβαντίνους.

1. «Μεγάλες Ουσίες» (Grandi Sostanze) αποκαλεί ο Σολωμός τα προοδευτικά αιτήματα του Διαφωτισμού και του πρώιμου ρομαντισμού για εθνική και κοινωνική απελευθέρωση. Κατά τη γνώμη του Σολωμού, οι «Μεγάλες Ουσίες» ενσαρκώνονταν στην πάλη των Μεσολογγιτών και η στάση κάθε ανθρώπου απέναντι σε αυτό τον αγώνα ήταν και κριτήριο αξιολόγησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς.


Δώρα ΜΟΣΧΟΥ


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ