Παπαγεωργίου Βασίλης

Οι «Πολίτες εν Δράσει» είναι μια ΜΚΟ, η οποία απευθύνεται κυρίως στους νέους. Δραστηριοποιείται τόσο στην Αθήνα, όσο και στην ελληνική περιφέρεια, με στόχο «την ενίσχυση της ιδέας του ενεργού πολίτη στους νέους μέσα από νέες μορφές κοινωνικής δέσμευσης και συμμετοχής». Η συγκεκριμένη ΜΚΟ - και δεν είναι η μόνη - κινείται καθαρά στις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ. «Πιστεύουμε ότι βασική προϋπόθεση για το παρόν και το μέλλον της κοινωνίας των πολιτών, είναι η αυξημένη συμμετοχή των νέων στη ζωή της τοπικής, εθνικής και ευρωπαϊκής κοινότητας».

Από τα παραπάνω, γίνεται φανερό πως οι ΜΚΟ αποτελούν μορφές οργάνωσης που εντάσσουν ιδιαίτερα νέους ανθρώπους, με στόχο τη χειραγώγηση και ενσωμάτωσή τους στα πλαίσια του συστήματος, στο όνομα της εθελοντικής «κοινωνικής» προσφοράς. Προβάλλουν ως σκοπό της δράσης τους τη βελτίωση τάχα της ζωής των φτωχών και εξαθλιωμένων ανθρώπων, επομένως οι συμμετέχοντες σ' αυτές, επιτελούν «ανθρωπιστικό έργο». Ουσιαστικά, όμως, δρουν για τον «εξανθρωπισμό» του καπιταλιστικού συστήματος. Η συμμετοχή σε ΜΚΟ είναι εγκλωβισμός νέων ανθρώπων που ενδιαφέρονται για αλλαγές στη βάρβαρη πραγματικότητα. Δίνει όμως ανώδυνη για το σύστημα διέξοδο. Οι ίδιες οι ΜΚΟ αποτελούν μέρος του συστήματος. Δεν προβάλλουν στόχους και διεκδικήσεις για τη βελτίωση της ανθρώπινης ζωής, αλλά συμμετοχή στη διαχείριση της εκμεταλλευτικής πολιτικής της ΕΕ και των κυβερνήσεων των κρατών - μελών της. Μ' αυτό τον τρόπο επιτυγχάνεται η συγκάλυψη των αιτιών των προβλημάτων, εμποδίζεται η συνειδητοποίηση της ανάγκης εναντίωσης στις αιτίες και τις πολιτικές που αναπαράγουν και οξύνουν τα προβλήματα. Επομένως, δρουν ως εμπόδιο στη ριζοσπαστικοποίηση τμημάτων της νεολαίας, που μέσω των ΜΚΟ συμμετέχουν στη διαχείρισή τους και όχι στον αγώνα για τη λύση τους.

Οι ΜΚΟ - μικρές ή μεγαλύτερες, εθνικής ή διεθνούς εμβέλειας - δε θα στηρίζονταν από την ΕΕ και τις υπηρεσίες αν δε λειτουργούσαν σαν «απορροφητές κοινωνικών κραδασμών», σαν εκτονωτές αυτής της αμφισβήτησης.

Στο εν λόγω σεμινάριο αναφέρθηκε άλλωστε ξεκάθαρα ότι για να λειτουργήσει η Ευρώπη χρειάζεται ανθρώπους που να ενδιαφέρονται, και πως το να είναι κάποιος ενεργός πολίτης σημαίνει δράση μέσω του εθελοντισμού. Μέσω της εθελοντικής προσφοράς σε κάποια ΜΚΟ.

Για ποιο λόγο; Οι κυβερνήσεις και τα κράτη, όπως λένε οι ΜΚΟ, έχουν υπογράψει μεν κάποιες συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την προστασία του περιβάλλοντος κλπ,, αλλά δεν τις εφαρμόζουν. Γι' αυτό το λόγο, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, ανατίθεται ή ενθαρρύνονται ΜΚΟ (από τον ΟΗΕ και την ΕΕ), προκειμένου να (νιώθουν ότι) ασκούν πίεση οι πολίτες. Επομένως, τι αποκαλύπτεται απ' αυτό; Οτι οι ΜΚΟ χρειάζονται για να συμβάλουν στην εφαρμογή των συμφωνιών, των Συνθηκών, δηλαδή των νόμων των καπιταλιστικών διακρατικών ενώσεων και των ίδιων των κρατών. Ως εδώ και τίποτα παραπέρα. Δεν αμφισβητούν αυτή τη βάρβαρη πραγματικότητα που διαμορφώνουν αυτές οι ενώσεις, αυτές οι κυβερνήσεις.

Στο σεμινάριο επιδιώχτηκε να δοθεί ένας ορισμός του «εθελοντισμού» και να αποστασιοποιηθεί ο όρος και το περιεχόμενό του από τη «φιλανθρωπία» και την «απλήρωτη εργασία».

Ετσι, ο εθελοντισμός ορίστηκε σαν μια εσωτερική ανάγκη για ανιδιοτελή προσφορά στο σύνολο με στόχο το κοινό όφελος. Ο εθελοντισμός προϋποθέτει συνειδητή κατάθεση προσωπικού χρόνου και όχι αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, σαν χόμπι. Αποτελεί συνειδητή και αυτόβουλη πράξη, όπου ο εθελοντής «δίνει τον εαυτό του». Το για ποιο σκοπό το έχουμε ήδη αναφέρει.

Επισημάνθηκε ότι το να είσαι εθελοντής σημαίνει να προσφέρεις στο κοινωνικό σύνολο, όμως συμμετέχοντας εθελοντικά στην Ολυμπιάδα δεν προσφέρεις στο κοινωνικό σύνολο αλλά στις πολυεθνικές και την αύξηση των κερδών τους. Αλλωστε, κοινωνικό σύνολο με ενιαία συμφέροντα στις ταξικές κοινωνίες δεν υπάρχει. Υπάρχει η τάξη των καπιταλιστών που ενδιαφέρεται για την ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων για να αυξάνει τα κέρδη της και οι εργάτες και τ' άλλα λαϊκά στρώματα που έχουν συμφέρον από την κατάργηση των καπιταλιστών, για να γίνει ο πλούτος που οι ίδιοι παράγουν από ατομικός για τους καπιταλιστές κοινωνικός για όλη την κοινωνία. Τότε θα έχουμε κοινωνικό σύνολο με κοινά συμφέροντα.

Στο σεμινάριο επίσης αναφέρθηκε ότι η διαφορά του εθελοντισμού από τη φιλανθρωπία έγκειται, στο ότι, ο «φιλάνθρωπος» λειτουργεί σαν «ευεργέτης», αισθάνεται ότι είναι έξω από το πρόβλημα κι ότι δε θα βρεθεί ποτέ σ' αυτή τη θέση. «Εξαγοράζει» ουσιαστικά την ηρεμία της συνείδησής του, δίνοντας κατά καιρούς κάποια υλικά αγαθά. Η φιλανθρωπία εμπεριέχει οίκτο. Ενώ ο εθελοντής είναι μέσα στο πρόβλημα, άρα δρα συνειδητά για την αντιμετώπισή του. Να λοιπόν πώς καλλιεργείται η συνείδηση, όχι της διεκδίκησης φιλολαϊκής πολιτικής αλλά της διαχείρισης της αντιλαϊκής πολιτικής.

Ας δούμε τώρα τι άλλο δεν αποτελεί εθελοντισμό, σύμφωνα με τις αρχές μιας ΜΚΟ.

Το να συμμετέχει κανείς σε ένα κόμμα ή σε πολιτική νεολαία δεν μπορεί να θεωρηθεί ανιδιοτελής προσφορά, καθώς ενυπάρχει στην πράξη του προσδοκία για πολιτικό ή οικονομικό όφελος. Υπάρχει εξάρτηση από ένα κόμμα, που φυσικά θα αποβλέπει στην κατάκτηση της εξουσίας. «Το να είσαι μέλος μιας νεολαίας κόμματος (συγκεκριμένα αναφέρθηκε σαν παράδειγμα το ΠΑΣΟΚ) και να κολλάς αφίσες χωρίς να πληρώνεσαι, δε σημαίνει ότι είσαι εθελοντής. Είσαι θύμα...», σχολίασε μέλος της ΜΚΟ, που είχε αναλάβει να «διαφωτίσει» τους παρευρισκομένους σχετικά με ζητήματα εθελοντισμού. Και συμπλήρωσε: «Δεν είναι πολιτικό θέμα. Είναι θέμα προσωπικό. Μπορούμε να βελτιωθούμε μέσα απ' τον εθελοντισμό».

Εδώ, επίσης, γίνεται προσπάθεια να συσκοτιστεί το γεγονός ότι η πολιτική, άρα και τα κόμματα, όπως και οι κυβερνήσεις και η ΕΕ υπηρετούν συμφέροντα. Ταξικά συμφέροντα. Συσκοτίζεται, επομένως, και η ύπαρξη αντίθετων ταξικών συμφερόντων. Και το γεγονός ότι η λύση των προβλημάτων είναι πολιτικό ζήτημα. Οτι τα προβλήματα δεν είναι ατομικά, αλλά κοινωνικά, αφορούν τμήματα εργαζομένων, λαϊκά στρώματα. Η εξατομίκευση εμποδίζει τη συλλογική διεκδίκηση, την ταξική πάλη. Η κατασυκοφάντηση της συμμετοχής σε κόμματα, δηλαδή στην πολιτική δράση, στοχεύει στο να αποτρέψει τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού και της νεολαίας από την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα να ενταχτούν στην ταξική πάλη, στην πολιτική πάλη για την ανατροπή του συστήματος της εκμετάλλευσης.

Κατά την προσπάθεια ορισμού του όρου «εθελοντισμός» τονίστηκε από τον ομιλητή ότι ο εθελοντισμός πρέπει να κινείται αυστηρά σε μη κερδοσκοπικό πλαίσιο. «Δε μας ενδιαφέρει αν πρόκειται για δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα, αρκεί να είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα», ειπώθηκε χαρακτηριστικά. Βεβαίως, οι μη κερδοσκοπικές εταιρίες γίνονται το άλλοθι για τους επιχειρηματίες, προκειμένου να κάνουν τη δουλιά τους, αφού αποτελούν μέρος της όλης δράσης τους, προκειμένου να αυξάνουν το κεφάλαιό τους. Εξάλλου, και το ιδεολόγημα «μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας» από μόνο του διαμορφώνει ψυχολογία συμβιβασμού με την υπάρχουσα εκμεταλλευτική πραγματικότητα χωρίς ενοχές, αφού υποτίθεται ότι ο εθελοντής αυτός είναι ενταγμένος σε δράση χωρίς κέρδος.

Γεννιούνται κάποια ερωτήματα: Αν προσφέρεις εθελοντική εργασία σε ένα δημόσιο νοσοκομείο, τι σόι εθελοντισμός είναι αυτός; Δεν «καλύπτεις» μ' αυτό τον τρόπο ελλείψεις προσωπικού που δεν καλύπτει το κράτος; Δεν αποτελεί «απλήρωτη εργασία»; Γιατί να εργάζεσαι εθελοντικά σε έναν ιδιωτικό φορέα στο όνομα ότι είναι μη κερδοσκοπικός; Και πώς διασφαλίζεται αυτό; Πάλι δεν είναι απλήρωτη εργασία;

Στο σεμινάριο έγινε και ενημέρωση σχετικά με τον όρο «Κοινωνία των Πολιτών», (ΚτΠ). Αφού έγινε ξεκάθαρο εξ αρχής ότι ένας ακριβής ορισμός δεν είναι δυνατός, αποδόθηκαν στην ΚτΠ τα εξής χαρακτηριστικά:

• Η ΚτΠ είναι χώρος απορρόφησης των πιέσεων του κράτους και της οικονομίας.
• Το κράτος συρρικνώνεται σε ορισμένους τομείς, ενώ σε άλλους επεκτείνεται. Ετσι η ΚτΠ διεκδικεί κάποια «κομμάτια» από την «πίτα» των κρατικών αρμοδιοτήτων, με την αιτιολογία ότι μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα από το κράτος.
• Η ΚτΠ αναλαμβάνει ακόμα να ...ενημερώνει το κράτος για προβλήματα, ελλείψεις, ανάγκες κλπ.

Σύμφωνα με τα όσα ακούστηκαν στο σεμινάριο, παλιότερα ήταν αυτονόητο, κάποιους τομείς, όπως Παιδεία, Υγεία, Πρόνοια, κ.ά, να τους αναλαμβάνει το κράτος. Σήμερα, οι αρμοδιότητες του κράτους συρρικνώνονται, (αποσιωπούν ότι κυβέρνηση, κράτος, κόμματα της πλουτοκρατίας τις συρρικνώνουν και είναι σε βάρος του λαού), με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κενά, τα οποία η ΚτΠ καλείται να καλύψει. Η ΚτΠ εν τέλει αποτελείται από ομάδες δράσης που αντικαθιστούν κάποιες λειτουργίες του κράτους, που προσφέρουν κοινωνικές υπηρεσίες διαχειριζόμενες την άθλια καπιταλιστική πραγματικότητα σε ομάδες φτωχού και εξαθλιωμένου πληθυσμού, προκειμένου να αμβλύνουν τη δυσαρέσκεια, να παρεμποδίσουν την ανάπτυξη διεκδικητικών αγώνων, να συγκαλύψουν τις ταξικές ανισότητες και τις αιτίες τους, να εμποδίσουν την αμφισβήτηση της βάρβαρης πραγματικότητας.

Ενας φορέας, ή μια οργάνωση, για να θεωρηθεί ότι ανήκει στην ΚτΠ, δεν πρέπει να έχει σαν σκοπό το κέρδος και την εξουσία. Επομένως, ένα κόμμα, μια πολιτική νεολαία, ακόμα κι ένα σωματείο, συνδικάτο κλπ., δεν μπορούν να ανήκουν στην ΚτΠ, υπογραμμίστηκε στο σεμινάριο. Αναφέρθηκε, μάλιστα, το εξής παράδειγμα: Στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο κάποιες «πρωτοβουλίες» φοιτητών διοργάνωσαν το περασμένο διάστημα συζητήσεις με θέμα «ΕΜΠ κι επιχειρήσεις» για το «πώς θέλουμε το Πολυτεχνείο». Πέρα από παρατάξεις και κόμματα...

Να, λοιπόν, άλλη μια απόδειξη πως οι ΜΚΟ και η ΚτΠ «εκπαιδεύουν» τους ανθρώπους του μόχθου και ιδιαίτερα τους νέους να μην αγωνίζονται, να μην αντιστέκονται στην πολιτική της εκμετάλλευσης, να μην εναντιώνονται στην εξουσία για την ανατροπή της, να μην αναπτύσσουν πολιτική πάλη για να έρθουν στην εξουσία οι εργάτες και οι σύμμαχοί τους.

Για να μη μακρηγορούμε, το συμπέρασμα της κουβέντας ήταν ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι όταν λέμε ΚτΠ εννοούμε τις ΜΚΟ. Οι ΜΚΟ καλούνται να καλύψουν κενά του κράτους στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών που δεν ικανοποιούν τις πραγματικές ανάγκες. Στις ΜΚΟ επιδιώκεται να διοχετευτεί η δράση εργαζομένων, νέων, προκειμένου να μην εντάσσονται στους διεκδικητικούς αγώνες, να μην αντιπαλεύουν το εκμεταλλευτικό σύστημα για να το ανατρέψουν.

Οι εκπρόσωποι των ΜΚΟ υπεραμύνονται της ΕΕ. Θέλουν «ενεργούς πολίτες», για ακτιβισμό για άσκηση τάχα πίεσης στις κυβερνήσεις, δαιμονοποιώντας και αφορίζοντας κάθε κομματική ένταξη και δράση που εναντιώνεται στις κυβερνήσεις των επιχειρηματιών, κάθε πολιτικοποίηση που εναντιώνεται στην πολιτική των κυβερνήσεων. Αλλά η πολιτική τους εξάρτηση (και η χρηματική) από την Ευρωπαϊκή Ενωση «πάει σύννεφο». Η ΕΕ δε θεωρείται πολιτική οντότητα; Δεν ασκεί πολιτική; Δεν παίρνει πολιτικές αποφάσεις και μάλιστα πέρα για πέρα αντιλαϊκές και αντιδραστικές; Η πολιτική της δεν εξυπηρετεί συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα; Την πολιτικής της δεν εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις των χωρών - μελών της;

Στο μηνιαίο περιοδικό «επιΚοινωνία των Πολιτών», στο τεύχος του Φλεβάρη 2005, στη σελ. 12, διαβάζουμε: «Εμείς, οι αντιπρόσωποι της ΚτΠ, επαναβεβαιώνουμε την προσήλωσή μας στη Διακήρυξη της Κοπεγχάγης και το Πρόγραμμα Δράσης, που υιοθετήθηκαν από την Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για την Κοινωνική Ανάπτυξη του ΟΗΕ (Νέα Υόρκη, 1995)». Οι τέσσερις βασικοί τομείς της Παγκόσμιας Συνδιάσκεψης στους οποίους δηλώνουν προσήλωση είναι: η καταπολέμηση της φτώχειας, η απασχόληση, η κοινωνική συνοχή και ένα περιβάλλον που να διευκολύνει την κοινωνική ανάπτυξη για όλους.

Η προώθηση και η εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής μέσα σ' ένα σύστημα με έντονες κοινωνικές αντιθέσεις κι ανισότητες είναι ένα κεφάλαιο πολύ σημαντικό για το εκμεταλλευτικό καπιταλιστικό σύστημα. Είναι ένα στοίχημα που η αστική τάξη πρέπει οπωσδήποτε να κερδίσει, αν θέλει να παρατείνει την κυριαρχία της. Από δω προκύπτει και το παραμύθι περί κοινωνικής ανάπτυξης για όλους, κάτι το οποίο είναι εντελώς ανέφικτο, από τη στιγμή που κάποιοι πρέπει να δουλεύουν για να πλουτίζουν κάποιοι άλλοι. Η κοινωνική συνοχή είναι η παραπλανητική απάντηση της αστικής τάξης, στην ταξική πάλη που διεξάγεται.

Σε άλλο σημείο του περιοδικού διαβάζουμε: «Ως αντιπρόσωποι της ΚτΠ αναγνωρίζουμε τη συμβολή της Επιτροπής στη διεύρυνση της κοινωνικής ανάπτυξης. Εντούτοις, πιστεύουμε, ότι οι κυβερνήσεις του κόσμου έχουν αγνοήσει σε μεγάλο βαθμό τις από δεκαετίας δεσμεύσεις... Δεν μπορούμε να τα αφήσουμε στα χέρια των κυβερνήσεων και μόνο». Αναλαμβάνουν, με άλλα λόγια, να συμβάλουν στην εφαρμογή της «κοινωνικής» πολιτικής της ΕΕ. Σε μια καταγραφή των ευρωπαϊκών κοινωνικών πολιτικών που εμπεριέχει το περιοδικό, αναφέρονται η Συνθήκη του Μάαστριχτ, η Συνθήκη της Λισαβόνας κ.ά.