Στις 30 Νοέμβρη 1943 τη νύχτα οι ταγματασφαλίτες συνεργάτες των χιτλερικών εξαπολύουν επίθεση σε 19 νοσοκομεία της Αθήνας. Γιατί στα νοσοκομεία; Γιατί τα νοσοκομεία είχαν μετατραπεί σε κάστρα της Αντίστασης κατά των κατακτητών. Ψυχή οι ανάπηροι πολέμου κατά των Ιταλών φασιστών εισβολέων στα 1940-1941, που έμεναν αναγκαστικά στα νοσοκομεία αφού δεν υπήρχε δυνατότητα περίθαλψής τους στα σπίτια τους. Ετσι μέσα από τα νοσοκομεία οι ανάπηροι αναπτύσσουν τη δική τους αντιστασιακή δράση, ενταγμένη βεβαίως στη λαϊκοαπελευθερωτική πάλη του λαού μας με την καθοδήγηση του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Είναι μια πτυχή της ιστορίας σχεδόν άγνωστη, αλλά ηρωική, όπως όλες οι μεγάλες ηρωικές πράξεις εκείνη την περίοδο.

Με την εισβολή των Γερμανών ιμπεριαλιστών στην Ελλάδα ξεκινά η ξενική κατοχή.

Στις πόλεις, πείνα, γύμνια και κατατρεγμός των εργατών. «Κι ήταν όλα σιωπηλά γιατί τα σκίαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά».

Μες στης σκλαβιάς την καταιγίδα, οι ανάπηροι στον πόλεμο κατά των Ιταλών εισβολέων μετά την εισβολή των Γερμανών κατακτητών δε σταματούν τον αγώνα. Συνεχίζουν στην πρώτη γραμμή, έστω κι αν ήταν ανήμποροι, σκελετωμένοι, νηστικοί.

Πάνω από 15.000 ήταν οι ανάπηροι πολέμου 1940-1941 που έμειναν στα δεκαεννιά νοσοκομεία της Αθήνας. Ηταν η μεραρχία της Κρήτης που απομονώθηκε στην Αθήνα, αλλά και από άλλες περιοχές της Ελλάδας που δεν μπορούσαν να πάνε στα σπίτια τους γιατί τα τραύματά τους ήταν τέτοια που απαιτούσαν περίθαλψη νοσοκομειακή. Ετσι συγκεντρώθηκαν στα νοσοκομεία της Αθήνας για να τα μετατρέψουν στην πορεία σε κάστρα της Αντίστασης. Εκεί οργάνωσαν τη ζωή τους έτσι που να αντεπεξέλθουν οι ίδιοι στις ανυπέρβλητες δυσκολίες λόγω της θέσης τους ως ανάπηροι, αλλά και της σκλαβιάς, οργανώνοντας ταυτόχρονα πυρήνες αντίστασης στον κατακτητή.

Ετσι στα νοσοκομεία οι ανάπηροι πολέμου οργάνωσαν Νοσοκομειακές Επιτροπές, διεκδικώντας ιατρική περίθαλψη και καλή διατροφή. Οι επιτροπές αυτές οργάνωσαν και την Παννοσοκομειακή Επιτροπή, δηλαδή επιτροπή πάνω από τις νοσοκομειακές, σαν ενιαίο κέντρο όλων των νοσοκομείων. Πρόεδρος της Παννοσοκομειακής ήταν ο αείμνηστος, ο λογοτέχνης, Θέμος Κορνάρος, με το ψευδώνυμο Κουμπάρος. Στη συνέχεια οι Νοσοκομειακές Επιτροπές πήραν τη διαχείριση των τροφίμων και των φαρμάκων στα χέρια τους, κάνοντας πέρα τους αξιωματικούς που είχε διορίσει στα νοσοκομεία το καθεστώς των χιτλερικών ελληνικών κυβερνήσεων, οι οποίοι έκαναν «μαύρη αγορά» με τα εφόδια των νοσοκομείων. Ετσι βελτίωναν τους όρους ζωής και διαμονής στα νοσοκομεία.

Μέσα στα νοσοκομεία έπνεε πνοή λευτεριάς. Με τις συζητήσεις στην αρχή για την ανάγκη οργάνωσης του αγώνα για τη διαβίωσή τους έως την ανάγκη οργάνωσης της πάλης κατά των χιτλερικών.

Οργάνωσαν μαθήματα μόρφωσης για όσους δεν είχαν πάει στο Δημοτικό Σχολείο, ενώ για όσους το είχαν τελειώσει οργάνωσαν μαθήματα Γυμνασίου.

Κάθε Κυριακή πρωί γίνονταν ομιλίες πατριωτικού περιεχομένου, με σκοπό την αναπτέρωση της ελπίδας για λευτεριά. Ολοι είχαν δικαίωμα λόγου.

Οι πιο ενθουσιώδεις ομιλίες εκφωνούνταν την παραμονή της διοργάνωσης διαδηλώσεων. Εδώ τονιζόταν η θέση των αναπήρων πολέμου 1940-1941, η αναγκαιότητα της συμμετοχής στις διαδηλώσεις, η οργάνωσή τους και η θέση των αναπήρων σ' αυτές, καθώς και οι στόχοι των κινητοποιήσεων. Στις διαδηλώσεις οι ανάπηροι ήταν πάντα στην εμπροσθοφυλακή, όπως για παράδειγμα στο συλλαλητήριο για τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης το Μάρτη του 1943, ή σ' αυτό κατά της καθόδου των Βουλγάρων στη Μακεδονία, τον Ιούλη του 1943, που ήταν από τα πιο σημαντικά γεγονότα στις πόλεις στην περίοδο της Αντίστασης και μάλιστα και οι δυο διαδηλώσεις πέτυχαν τους στόχους τους.

Η πρώτη αντιστασιακή διαδήλωση την περίοδο της κατοχής έγινε από τους ανάπηρους πολέμου 1940-1941 με πορεία στο υπουργείο Στρατιωτικών. Κατέβηκαν στην πορεία με τις πατερίτσες τους, τα αναπηρικά καροτσάκια, διεκδικώντας βελτίωση της κατάστασης στα νοσοκομεία και της διαβίωσής τους, τόσο σε τρόφιμα όσο και σε νοσηλεία. Στο υπουργείο έδωσαν υπόμνημα με τα αιτήματά τους στον στρατηγό Μπάκο, αλλά αρνήθηκε να τα δεχτεί ως υπερβολικά. Ετσι έγινε ενημέρωση στους συγκεντρωμένους για την αρνητική στάση του στρατηγού, στο άκουσμα της οποίας έσπασαν με πάταγο όλα τα τζάμια του υπουργείου. Τότε τα ικανοποίησε όλα. Εως και μισθό στους έφεδρους Κρήτες που εγκλωβίστηκαν στην Αθήνα μετά την εισβολή των Γερμανών έδωσε.

Εγινε επίσης συγκέντρωση με συμμετοχή 5.000 αναπήρων στο Παναθηναϊκό Στάδιο, η οποία και χτυπήθηκε από τους Ιταλούς, ενώ έγιναν συλλήψεις αναπήρων τους οποίους έκλεισαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Ακόμη στις 28 Οκτώβρη του 1941, οι ανάπηροι μαζί με τους φοιτητές πήγαν για κατάθεση στεφανιού στον Αγνωστο Στρατιώτη κάτω από τα έκπληκτα μάτια των Ιταλών κατακτητών.

Αρχικά βεβαίως αυτό το κίνημα ήταν ανοργάνωτο, αυθόρμητο. Μετά την ίδρυση του ΕΑΜ, το Σεπτέμβρη του 1941, πήρε οργανωμένο χαρακτήρα ως σημαντικό κομμάτι του λαϊκού απελευθερωτικού κινήματος.

Μέσα στα νοσοκομεία, για παράδειγμα, με κάθε δυνατή προφύλαξη, και σ' αυτό συνέβαλαν οι ανάπηροι, συνεδρίαζε η ΟΠΛΑ, η Λαϊκή Πολιτοφυλακή που είχε ιδρύσει το ΕΑΜ.

Μέσα στα νοσοκομεία, οι ανάπηροι οργανώθηκαν στο ΕΑΜ. Ηταν οργανωμένοι κατά πεντάδες. Η μία πεντάδα απ' την άλλη δε γνώριζε άλλους παρά μόνο έναν κι εκείνον με ψευδώνυμο.

Πριν από κάθε κινητοποίηση γινόταν ομιλία προετοιμασίας της, ενώ υπήρχε και καταμερισμός καθηκόντων, όπως διανομή παράνομου Τύπου, έρανος για τον αγώνα με κουπόνια κλπ.

Μετά το Φλεβάρη του 1943 και την είδηση από το ραδιόφωνο για τη νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ, οι ελπίδες για γρήγορη ήττα των χιτλερικών ιμπεριαλιστών και των συμμάχων τους έδιναν δύναμη και πνοή για ένταση της αντιστασιακής δράσης. Αλλά και οι επιθέσεις των κατακτητών εντάθηκαν. Ετσι το Μάρτη του 1943 δόθηκε η διαταγή για την πολιτική επιστράτευση και την αποστολή Ελλήνων να πολεμήσουν στο Ανατολικό Μέτωπο κατά των σοβιετικών στρατευμάτων, που ήδη είχαν αρχίσει την αντεπίθεση κατά των χιτλερικών. Η απόφαση ήταν: Κανείς Ελληνας να μην επιστρατευτεί, κανείς Ελληνας δε θα πολεμήσει στο πλευρό των χιτλερικών κατά των Σοβιετικών. Η επιστράτευση με κάθε θυσία έπρεπε να ματαιωθεί.

Ετσι οργανώθηκε το μεγάλο συλλαλητήριο στις 3 Μάρτη 1943 για τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης, που και τα κατάφερε. Οι ανάπηροι αποτελούσαν την εμπροσθοφυλακή στο συλλαλητήριο. Η εικόνα ήταν κάτι παραπάνω από συγκινητική. Εβλεπες από τη μια τα σιδηρόφρακτα τανκς και απ' την άλλη ανάπηρους πολέμου. Και όμως αγωνίζονταν μ' όλες τους τις δυνάμεις.

Τον Ιούλη, επίσης, του 1943 οι Βούλγαροι φασίστες επιδιώκουν την επέκταση της δικής τους κατοχής σ' όλη τη Μακεδονία. Μαχητικές διαδηλώσεις οργανώνονται σ' όλη την Ελλάδα και κρατούν από τις 8 Ιούλη έως τις 22 Ιούλη του 1943, που οργανώθηκε μεγάλη διαδήλωση του λαού της Αθήνας. Μπροστάρηδες σ' αυτήν, όπως πάντα, οι ανάπηροι πολέμου, με τα δίκυκλα καροτσάκια που τα έσπρωχναν οι νοσοκόμες με στολή, πιο πίσω ήταν οι ανάπηροι με δεκανίκια και ακολουθούσαν οι τυφλοί, οι φυματικοί, όσοι έμειναν ανάπηροι από τα κρυοπαγήματα το 1940-1941 στα βουνά της Αλβανίας. Η εικόνα ολόιδια με την προηγούμενη μεγάλη διαδήλωση. Ανδρες ανάπηροι, με σθένος και ψυχικό μεγαλείο, αντίπαλοι σε σιδηρόφρακτους στρατιώτες. Δεν την αντέχουν τη σκλαβιά. Εδωσαν μέρος του κορμιού τους για να πετάξουν τους Ιταλούς φασίστες έξω από την Ελλάδα το 1940-1941. Και τότε ήταν αποφασισμένοι. Και τώρα, παρά την αναπηρία τους δίνουν όση δύναμη έχουν να θυσιάσουν τη ζωή τους.

Στη συνέχεια μετά τους ανάπηρους ακολουθούσε η μεγάλη διαδήλωση, άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας και τάξης, από κάθε συνοικία και γωνιά της Αθήνας. Ο όγκος της διαδήλωσης τεράστιος. Εφτανε απ' τη Βιβλιοθήκη ως την Ομόνοια και την οδό Πατησίων. Επιανε όλη την οδό Πανεπιστημίου. Τα πεζοδρόμια ήταν γεμάτα.

Αλλά οι χιτλερικοί δε διστάζουν ούτε μπροστά στους ανάπηρους. Ρίχνουν με τα όπλα. Ενας ανάπηρος που κρατούσε πλακάτ πέφτει τραυματισμένος. Ανασήκωσε το κεφάλι ζητώντας βοήθεια απ' το νοσοκομειακό αυτοκίνητο που ήταν στο στενό Οφθαλμιατρείο - Πανεπιστημίου. Τότε του έριξαν τη χαριστική βοή. Μια 17χρονη Ελληνοπούλα, που έτρεξε να τους παρεμποδίσει, τη σκότωσαν και αυτή.

Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβρη του 1943 και την έξοδό της από τον πόλεμο, ο αγώνας των αναπήρων στα νοσοκομεία αποκτά και ευρύτερο περιεχόμενο.

Συγκεντρώνουν τον οπλισμό των Ιταλών από τα στρατόπεδα που ήταν κοντά στα νοσοκομεία. Ο οπλισμός από τα νοσοκομεία διοχετεύεται στον ΕΛΑΣ. Αλλά δεν περιοριζόταν μόνο σ' αυτό η δράση. Ηταν σημαντική η συμβολή τους στη ματαίωση των μπλόκων που σχεδίαζαν οι χιτλερικοί με τους ταγματασφαλίτες που είχε δημιουργήσει η κυβέρνηση του Ράλλη. Αλλωστε χρειαζόταν και δικό της στρατό προκειμένου να υπηρετήσει αποτελεσματικά τους κατακτητές. Ηταν μισθοφορικός στρατός, αντί πινακίου φακής, στον οποίο είχαν στρατολογηθεί όλα τα κοινωνικά αποβράσματα, με σκοπό να τσακίσουν την αντιστασιακή δράση. Ουσιαστικά αποτελούσαν ένα στρατό κοινών εγκληματιών που ήξεραν να «καρφώνουν» και να σκοτώνουν.

Το 1943 ήδη η πλειοψηφία του ελληνικού λαού ήταν οργανωμένη στο ΕΑΜ. Ο λαϊκός απελευθερωτικός στρατός, ο θρυλικός ΕΛΑΣ, έχει μπει στις καρδιές του ελληνικού λαού και απελευθερώνει τη μία μετά την άλλη τις περιοχές της Ελλάδας, ενώ η νεολαία έχει οργανωθεί στην ΕΠΟΝ. Το κίνημα της αντίστασης θεριεύει. Ετσι αυξάνονται οι επιθέσεις και τα μπλόκα στις πόλεις. Μόνο που το αναπηρικό αντιστασιακό κίνημα στα νοσοκομεία είναι μεγάλο εμπόδιο στα σχέδια των χιτλερικών και των ταγματασφαλιτών. Αυτά τα κάστρα του αγώνα πρέπει να τσακιστούν. Απόπειρα να μεταφέρουν τους ανάπηρους από τα νοσοκομεία σε άλλο μέρος βρίσκει καθολική αντίδραση και η μεταφορά τους ματαιώνεται.

Δεν υπάρχει επομένως άλλος δρόμος για να υποτάξουν τη δράση των αναπήρων, από το χτύπημα μέσα στα ίδια τα νοσοκομεία.

Ετσι στις 30 Νοέμβρη του 1943 οι ταγματασφαλίτες κάνουν επίθεση. Στις 2 μετά τα μεσάνυχτα, αφού μπλοκάρουν όλα τα νοσοκομεία, μπήκαν στους θαλάμους, άρπαζαν στους ώμους ακρωτηριασμένους ανάπηρους, παραπληγικούς, όλους όσοι ήταν ανίκανοι να κινηθούν, τους σώριασαν στα φορτηγά και τους μετέφεραν στις φυλακές Χατζηκώστα. Τους άλλους χωρίς χέρια, με δερμάτινο θώρακα, με τραύματα στο κρανίο, τυφλούς, απ' το ένα ή τα δυο μάτια τους, παραμορφωμένους, φυματικούς τους μετέφεραν επίσης στις φυλακές Χατζηκώστα και στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου.

Τα ξημερώματα εκτελούν 283 ανάπηρους, ήρωες της Εθνικής Αντίστασης, που έδωσαν, όπως όλοι οι ήρωες εκτελεσμένοι της συγκεκριμένης περιόδου, τη ζωή τους για την απελευθέρωση της Ελλάδας και του λαού της. Αλλωστε, παιδιά του λαού ήταν και οι ανάπηροι. Αυτή η όχι και τόσο γνωστή πτυχή στο ευρύ κοινό του λαϊκοαπελευθερωτικού αγώνα δείχνει το μεγαλείο του αγώνα για μια Ελλάδα του λαού της. Ενός αγώνα που διεξαγόταν στις τότε συνθήκες στο βουνό και την πόλη με κάθε μέσο. Και οι ανάπηροι πολέμου 1940-1941 πήραν μέρος σ' ολόκληρη την αντιστασιακή δράση ως τη διάλυση των νοσοκομείων στις 30 Νοέμβρη 1943, ενώ μετά τη διάλυση του κινήματος στα νοσοκομεία έδρασαν, όσοι έζησαν από άλλο μετερίζι, ως την απελευθέρωση, αλλά και μετά απ' αυτήν.

Ισως σήμερα φαντάζει αδύνατη αυτή η δράση. Αλλά η ιστορία έχει καταγράψει τα γεγονότα, αποδεικνύοντας ότι όταν ο σκοπός της οργανωμένης πάλης είναι συγκεκριμένος και έχει συνειδητοποιηθεί, ακόμη και λαϊκοί άνθρωποι σαν τους ανάπηρους μπορούν να κάνουν κατορθώματα ηρωικά. Και το αναπηρικό κίνημα την περίοδο της Αντίστασης στους χιτλερικούς ιμπεριαλιστές κατακτητές και του λαϊκοαπελευθερωτικού αγώνα αποδεικνύει ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο όταν οι λαοί θέλουν. Τότε μπορούν να επιβάλουν τη δική τους θέληση και ιδιαίτερα για τις σύγχρονες συνθήκες αυτή η ιστορία του αναπηρικού κινήματος διδάσκει πως ο λαός μας μπορεί να ανοίξει το δικό του δρόμο, για το δικό του μέλλον.

• Τα στοιχεία έχουν παρθεί από δημοσιευμένες μαρτυρίες των Σπύρου Διλιντά και Αριστείδη Μούχαλου