Η ποιότητα της παρεχόμενης γνώσης και η διαδικασία μετάδοσής της στη σχολική διαδικασία είναι αποτέλεσμα του ταξικού χαρακτήρα της Παιδείας.

Η γνώση είναι αυτή που δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα κατανόησης και ερμηνείας της φυσικής και κοινωνικής πραγματικότητας μέσα στην οποία ζει αλλά και καθιστά τον άνθρωπο ικανό να αναλάβει συνειδητή δράση τόσο για την αυτοπραγμάτωσή του όσο και για τη συνειδητή συμβολή του στην κοινωνική πρόοδο. Είναι η πρώτη ύλη της λειτουργίας του νου, της ικανότητας δηλαδή να επεξεργάζεται και αξιοποιεί τις γνώσεις που προέρχονται από την εμπειρία του, από τη σχολική διαδικασία ή την κοινωνία. Η παροχή γνώσης, στη σχολική διαδικασία, πρέπει να έχει αφετηρία το βίωμα του μαθητή και να απαντά στα ερωτήματα που του γεννιούνται από την πραγματικότητα μέσα στην οποία ζει. Παράλληλα, πρέπει να έχει την εσωτερική του ηρεμία και χρονική ευχέρεια προκειμένου να επεξεργαστεί και αφομοιώσει την ποσότητα γνώσης που δέχεται. Ζητούμενο; Να μπορεί ο μαθητής χωρίς «βοήθημα» να κατανοεί, αξιολογεί και να ερμηνεύει ένα λογοτεχνικό κείμενο αλλά και όσα μαθαίνει, ζει, αντιλαμβάνεται και πληροφορείται.

Τι κατάσταση επικρατεί σήμερα στη σχολική ζωή; Γνώση παρωχημένη, αποσπασματική, απαξιωμένη, αντιεπιστημονική. Γνώση μιας χρήσης. Τέτοια που να εξασφαλίζει «την παθητική προσαρμογή των νέων στο σύστημα της κοινωνικής ανισότητας και αδικίας και την ένταση της υλικής και πνευματικής τους εκμετάλλευσης».

Κάποιες φορές και με μαθήματα με ενδιαφέρουσα ύλη όπως, π.χ., το μάθημα της Εκθεσης, όπου σύγχρονα κοινωνικά φαινόμενα παρουσιάζονται είτε ως αυτοφυή (π.χ., αλλοτρίωση) που χρήζουν θεραπείας είτε ως αναπόδραστη αναγκαιότητα (παγκοσμιοποίηση, ΕΕ).

Αλλοτε με μαθήματα που διδάσκονται αυτόνομα το ένα από το άλλο χωρίς τον απαραίτητο συνδυασμό και εγχρονισμό. Διδάσκεται ο μαθητής γραμματική, συντακτικό, λεξιλόγιο αρχαίων ελληνικών ως απότιση φόρου τιμής στο «μεγαλείο» των προγόνων μας. Αδιαφορώντας για το περιεχόμενο των κειμένων αυτών ως βοήθημα στη σκέψη του μαθητή και για το πώς αυτά θα τον βοηθήσουν στις τρέχουσες εκφραστικές ανάγκες του. Να βρει λέξεις ή το υλικό να πλάσει τις δικές του λέξεις. Διδάσκεται η αρχαία ελληνική γλώσσα αυτόνομα και σε βάρος (περισσότερες ώρες) της ελληνικής γλώσσας.

Διδασκαλία υπό την πίεση του χρόνου για να καλυφθεί η ύλη που ποτέ δεν καλύπτεται. Ο καθηγητής δεν έχει το χρόνο και την ευχέρεια να κάνει τη σύνδεση της θεωρίας με την πραγματικότητα ούτε να εκμεταλλευτεί την εμπειρία του μαθητή (είναι και οι μαθητές πολλοί). Ο μαθητής υπό την πίεση της «κρισιμότητας» των εξετάσεων, του ελλείμματος χρόνου, της μεγάλης ποσότητας γνώσης, και διαπαιδαγωγημένος από τα πρώτα σχολικά βήματα να αποστηθίζει, αντιμετωπίζει χρησιμοθηρικά τη γνώση, αδυνατεί να την επεξεργαστεί και καταλήγει στην απαξίωσή της.

Ολα αυτά σε ένα πλαίσιο ανταγωνισμού με έπαθλο μια ...καλή ευκαιρία αύριο που θα την κερδίσει από το συμμαθητή του.

Αποτέλεσμα αυτών; Ο λειτουργικός και κοινωνικός αναλφαβητισμός. Ανθρωποι εύκολα χειραγωγήσιμοι. Παθητικοί καταναλωτές υλικών και άυλων αγαθών. Με επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της ζωής και δράσης τους.

Δεν είμαι ειδικός επί του θέματος της Παιδείας. Κωδικοποίησα την έμμεση εμπειρία μου με τη βοήθεια των Θέσεων για να καταθέσω την προσωπική μου επισήμανση σε αυτό που επισημαίνουν οι Θέσεις στη σελίδα 27: «Να ανοιχτεί συστηματικό ιδεολογικό, πολιτικό και γενικότερα μορφωτικό μέτωπο με το περιεχόμενο σπουδών και γενικότερα με την πλήρη εμπορευματοποίηση - αγοραιοποίηση της Παιδείας».

Πρέπει να παρεμβαίνουμε (και το κάνουμε) ως Κόμμα στη διαδικασία μόρφωσης των νέων. Το σύνθημα ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ ΣΤΗ ΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ - ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ μας αναγκάζει να αντιπαλέψουμε μια παγιωμένη απαξιωτική αντίληψη για τη γνώση, απόρροια της σχολικής διαδικασίας. Η ΚΝΕ είναι σχολείο κυριολεκτικά και μεταφορικά. Αυτό να είναι και ο οδηγός μας για τη λειτουργία και τη ζωή των ΚΝίτικων ΟΒ. Να βοηθήσουμε τα παιδιά να καταλάβουν αυτό που γίνεται στο σχολείο και αυτό που θα έπρεπε να γίνεται. Να διαμορφώσουμε εμείς στάση απέναντι στη γνώση και όχι το σχολείο. Να παίρνουν στην ΟΒ απαντήσεις για σύγχρονα φαινόμενα, ανησυχίες και προβληματισμούς που δεν παίρνουν από το σχολείο ή παίρνουν λανθασμένες. Μέσα από τον πολλαπλασιασμό των ενδιαφερόντων και των ανησυχιών του ΚΝίτη να ψάχνει ο ίδιος ο ΚΝίτης.

Το περιεχόμενο σπουδών, η διδακτική πράξη και η σύνδεσή τους με τους στόχους τους και τις δυνατότητες εκπλήρωσής τους, παρότι δεν τους «φαίνεται» ή δεν το δείχνουν, είναι ζητήματα που ενδιαφέρουν τους μαθητές. Ανταποκρίνονται στη διάθεσή τους για αναζήτηση της αλήθειας και στην αγωνία τους για το αύριο. Πρέπει να είναι η βάση προσέγγισης της μαθητιώσας νεολαίας. Προσέγγιση που πρωτίστως θα γίνει με το παράδειγμα του ΚΝίτη μαθητή, ο οποίος θα είναι ικανός να προβληματίσει και γιατί όχι να πείσει το συμμαθητή του. Θα είναι και θετικό παράδειγμα για το γονιό του συμμαθητή του που θα επιτρέψει την ένταξη του παιδιού του στην ΚΝΕ ή την παρέα του με ΚΝίτες ως εμπόδιο για την ανταπόκρισή του στις απαιτήσεις του σχολείου. Αυτοί θα προετοιμάσουν το έδαφος για να ακουστεί με εγκυρότητα η φωνή του Κόμματος. Πρέπει στη λειτουργία της ΟΒ να μπει το θέμα του σχολείου, της απ' αυτό προερχόμενης γνώσης. Να συζητούν για τη στάση και σχέση των ΚΝιτών με το σχολείο και τις απαιτήσεις του. Η γνώση που παίρνουν στο σχολείο να μπει στο μικροσκόπιό τους. Αυτό ως ένα σημείο είναι ευθύνη των καθοδηγητών τους. Να προγραμματίσουν μια μάζωξη της ΟΒ. Να φωτοτυπήσουν ένα άρθρο (από το «Ριζοσπάστη», τα «Θέματα Παιδείας»), ένα απόσπασμα και να το δώσουν στους συντρόφους μας και με αυτό να γίνει συζήτηση. Να γνωρίσουν - παρουσιάσουν ένα βιβλίο, κλπ.

Απευθυνόμενοι στη νεολαία, και μια και ο λόγος για Παιδεία, στους μαθητές, ο λόγος μας πρέπει να είναι σαφής, αναλυτικός, περιγραφικός και επαναληπτικός. Είτε πρόκειται για κουβέντα μαζί τους, είτε για ομιλία, είτε για ρεπορτάζ του «Οδηγητή» και του «Ριζοσπάστη». Επειδή μιλήσαμε μία φορά (ή κάποιες φορές) συγκεκριμένα και αναλυτικά για ένα θέμα δε σημαίνει ότι έγινε και κατανοητό σε όλο του το βάθος και από όλους. Κάποιες βασικές διαπιστώσεις πρέπει να επικαιροποιούνται με κάθε αφορμή και να επανέρχονται.

Βάση των εκτιμήσεών μας είναι ο ταξικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης, που σκοπό έχει την προμήθεια «πειθήνιων και επιδέξιων υπηρετών της αστικής τάξης, εκτελεστών της θέλησης του κεφαλαίου και σκλάβων του» και την αδιαφορία για τη διάπλαση της ανθρώπινης προσωπικότητας. Για την «οικονομία» του λόγου χρησιμοποιείται και επαναλαμβάνεται η διαπίστωση «ταξικός χαρακτήρας». Είναι ένα ζήτημα πώς την καταλαβαίνουμε εμείς τα μέλη του Κόμματος. Την κατανοούμε σε όλο της το βάθος; Την κατανοεί αυτή τη διαπίστωση ο μαθητής ή μήπως πρέπει να την κάνουμε συγκεκριμένη αναφερόμενοι στο περιεχόμενο, στη δομή και στον προσανατολισμό του σχολείου;

Τέλος, τα ζητήματα που σχετίζονται με την παρεχόμενη γνώση πρέπει να απασχολούν και τους εκπαιδευτικούς και τα όργανά τους και τους Συλλόγους Γονέων.

Και κάποιες γρήγορες παρατηρήσεις:

-- Μήπως στις διεκδικήσεις στο ζήτημα της μόρφωσης όπως καταγράφονται στην αντίστοιχη ενότητα, πρέπει να εντάξουμε αυτόνομα και το ζήτημα της βιβλιοθηκονομίας (την ανάπτυξη ενός δικτύου βιβλιοθηκών στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στο χωριό, στη συνοικία, σε πολυχώρους έκφρασης της νεολαίας);

-- Στη σελ. 16 Θέση 14 αναφέρει: «Η δράση του Κόμματος... γιατί η τέχνη ενισχύει τις ικανότητες και την αγωνιστικότητα», θα πρότεινα να συμπληρωθεί ότι η Τέχνη είναι μέσο για την κατανόηση του κόσμου.

-- Αναφερόμαστε συνήθως στο έλλειμμα ελεύθερου χρόνου ως αποτέλεσμα των εργασιακών σχέσεων και πώς αυτός αξιοποιείται. Μήπως σήμερα υπάρχει και μια άλλη κατάσταση; Πλεόνασμα ελεύθερου χρόνου σε μεγάλο κομμάτι της νεολαίας εξαιτίας της (επίσημης και πραγματικής) παρατεταμένης ανεργίας; Και εδώ υπάρχει ζήτημα αξιοποίησης.

-- Τα ζητήματα του περιβάλλοντος συνδέονται άμεσα με την ποιότητα ζωής των νέων σήμερα αλλά και μελλοντικά. Επίσης, είναι άμεσα συνυφασμένο το περιβάλλον με την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου της νεολαίας.

Ηρακλής Κακαβάνης

ΚΟΒ «Ριζοσπάστη»