Πέμπτη 6 Οχτώβρη 2005
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 30
ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΑΙΝΙΩΝ
ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΑΣ
Το τσεκούρι

Ο Κώστας Γαβράς με την προσωπική στάση του απέναντι στο πολιτικό ζήτημα, αλλά και με τις ταινίες του (ιδιαίτερα με την τελευταία, την οποία εξετάζουμε σήμερα), δηλώνει συμφωνία με τον καπιταλισμό! Ομως, τον επιθυμεί με «ανθρώπινο πρόσωπο»! Και κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του, για να «ξυπνήσει» το σύστημα και να «λάβει τα μέτρα» του (για να επιβιώσει στον αιώνα τον άπαντα)!

Ο Ελληνογάλλος σκηνοθέτης, όπως και άλλοι διανοούμενοι της δικής του άποψης άλλωστε, ξέρουν ότι αν ο καπιταλισμός συνεχίσει να ενεργεί όπως ενεργούσε πάντα, και ιδιαίτερα όπως ενεργεί σήμερα, θα έχουμε άγριες αναταράξεις! Το πράγμα έφτασε λίγο πριν την «τρέλα»! Την «τρέλα», που κανένας δεν ξέρει πού μπορεί να οδηγήσει. (Αναταράξεις, πάντως, θα έχουμε οπωσδήποτε, γιατί ο καπιταλισμός αυτός είναι)!

Ενας πενηντάχρονος μάνατζερ, δεξί χέρι του συστήματος δηλαδή, απολύεται! Οι θέσεις είναι ελάχιστες, οι μάνατζερ πολλοί! Στην ανεργία του, στην απελπισία του καλύτερα, ο μάνατζερ του Γαβρά βουτάει ένα όπλο και αντί να το στρίψει ενάντια στα αφεντικά, που είναι και οι υπεύθυνοι -και θα έπρεπε να ήταν ο στόχος του - εκείνος το στρίβει εναντίον των συναδέλφων του! (Για να αποφύγουμε τους ενδεχόμενους συσχετισμούς σπεύδουμε να πούμε πως ο εργάτης, φυσικά, δεν έχει τη δική του αντίδραση και τη δική του ηθική). Ο μάνατζερ, λοιπόν, κοντόφθαλμος όπως είναι, καθαρίζει έναν - έναν τους συναδέλφους του, για να μείνει μόνος του και να πάρει αυτός τη δουλιά! Ολα αυτά δοσμένα με «χαριτωμένο» κινηματογραφικά τρόπο. Η ταινία κλείνει περισσότερο προς την κωμωδία παρά προς στο δράμα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται...

Αν ο Γαβράς, και πρωτίστως ο Ντόναλντ Γουέστλεϊκ, που έγραψε το μυθιστόρημα (The Ax), από το οποίο προέκυψε η ταινία, έβαζαν τον μάνατζέρ τους να σκοτώνει τα αφεντικά, θα άνοιγαν άλλου είδους συζητήσεις που, φαίνεται, και οι δυο δεν επιθυμούσαν να ανοίξουν! Αν πάλι διάλεγαν «σοβαρή» γραφή και όχι «κωμωδία», θα δημιουργούσαν πρόβλημα. Το θέμα θα «βάραινε»! Προτίμησαν τον «τρίτο δρόμο»! Ειδοποιούν, με χαμηλούς τόνους και «χαριτωμένα», το σύστημα, ότι ο ανταγωνισμός, για μια θέση στον ήλιο, θα οδηγήσει τους άνεργους στην ανθρωποφαγία. Ο ένας άνεργος θα τρώει τον άλλον. Η ζωή θα γίνει μια κόλαση! Δεν τους περνάει απ' το μυαλό (δε θέλουν να τους περάσει) πως αντί της ανθρωποφαγίας υπάρχει και η οργάνωση των ανέργων. Υπάρχει και ταξική συνειδητοποίηση.

Το θέμα, αλλά και ο χειρισμός του από τον γνωστό σκηνοθέτη, κλείνει προς τον «αναρχισμό». Τον μικροαστικό αναρχισμό που, βέβαια, όχι μόνον δε λύνει τα προβλήματα, αλλά τα περιπλέκει ακόμα περισσότερο. Αφού τα ανακυκλώνει. Πράγμα που, και ο ίδιος ο Γαβράς, αποδέχεται (τελευταία πλάνα της ταινίας).

Τότε ποιο είναι το ηθικό δίδαγμα; Τι θέλει να πει η ταινία; Κατ' αρχάς, σύμφωνα με τον Γαβρά, η αντίδραση, η όποια αντίδραση, δε θα προέλθει, πια, από την εργατική τάξη, αλλά από τη μεσαία τάξη. Τους μάνατζερ, κλπ! Η εργατική τάξη, όπως και η ιδεολογία της άλλωστε, δεν ακούγεται καθόλου στην ταινία. Και δεν ακούγεται σκόπιμα, γιατί η ταινία δε μιλάει για ανατροπές, αλλά για βελτιώσεις! (Η συζήτηση για «βελτιώσεις» δεν αφορά στην εργατική τάξη, λέμε εμείς).

Η εργατική τάξη δεν υφίσταται, πλέον, για τον Κώστα Γαβρά. Στην ταινία του την αποσιωπά ολοκληρωτικά, πιστεύοντας πως έτσι τη βγάζει έξω από το παιχνίδι! Γι' αυτόν το ξεσήκωμα, το όποιο ξεσήκωμα, θα γίνει από τους μάνατζερ! Από τη μεσαία τάξη! Και ζητάει από το σύστημα να αναθεωρήσει τη στάση του απέναντί της. Ζητάει από το καπιταλιστικό σύστημα να εντάξει, με καλύτερους όρους, μεγαλύτερη ποσότητα ανθρώπων στη διανομή. Να γίνει πιο δίκαιο. Να μην οδηγεί τους ανθρώπους στα άκρα. Και τονίζει: πάρτε τους με το μέρος σας (ταΐστε τους, δηλαδή) γιατί είναι δικά σας παιδιά! Γιατί στηρίζουν τους δικούς σας θεσμούς: πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια, ελεύθερη αγορά! Με άλλα λόγια, έχουμε να κάνουμε με ένα ενδοκαπιταλιστικό πρόβλημα. Με μια προσπάθεια ευπρεπισμού του συστήματος. Με τη σοσιαλδημοκρατία, ίσως;

Ο θεατής, ωστόσο, που δε θα υποκύψει σε συναισθηματισμούς και μικροαστικά ξεσηκώματα, μπορεί να κρατήσει πολλά από τα επιχειρήματα που χρησιμοποίησε ο σκηνοθέτης εναντίον του καπιταλισμού. Μπορεί να κρατήσει την αγριότητα του καπιταλιστικού τοπίου, που περιέγραψε ο Γαβράς. Μπορεί να κρατήσει, ακόμα, την ανωριμότητα των ανέργων της μεσαίας τάξης, που δε βλέπουν ούτε τον υπεύθυνο ούτε το στόχο!

Η ταινία, πάντως, δεν πάσχει μόνο στην ιδεολογία της. Πάσχει και στη φόρμα της. Σε καμία στιγμή της δεν αναγνωρίζεις το «γνωστό», από άλλες ταινίες του, Κώστα Γαβρά. Κατά τη γνώμη μου καλλιτεχνικά είναι χαμηλότερη του καλλιτεχνικού ύψους του. Δεν ξέχασε, βέβαια, τον κινηματογράφο που γνωρίζει. Μάλλον προδόθηκε από το δισταγμό του (ή το φόβο του;) να πει την αλήθεια...

Παίζουν: Χοσέ Γκαρσία, Κάριν Βιάρ, Ζορντί Μονφίλ, Ούλριχ Τουκούρ, Ολιβιέ Γκουρμέ.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
Ο γαλάζιος άγγελος(2011-07-07 00:00:00.0)
Θεωρητικά ζητήματα της σοσιαλιστικής επανάστασης για τη δικτατορία του προλεταριάτου(2008-10-05 00:00:00.0)
Μακριά από τα αληθινά προβλήματα ο κινηματογράφος(2007-09-06 00:00:00.0)
Λέγε με Κιούμπρικ(2006-06-01 00:00:00.0)
Αναρχισμός και ατομική τρομοκρατία(2005-04-10 00:00:00.0)
Σκουπίδια της ευημερίας...(1998-07-02 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ