Ο κίνδυνος ενός νέου παγκόσμιου πολέμου φάνηκε καθαρά από την αρχή της δεκαετίας του '30, όταν στις 18/9/1931 η Ιαπωνία εισέβαλε στη Βορειοανατολική Κίνα (Μαντζουρία) και προς το τέλος του ίδιου χρόνου την κατέλαβε δημιουργώντας (στις 9/3/1932) το κράτος-μαριονέτα Μαντσουκούο. Στις 27/3/1933 η Ιαπωνία κάνει ένα ακόμη μεγάλο βήμα προς τον πόλεμο, παραμερίζοντας και το τυπικό εμπόδιο στην επεκτατική της πολιτική. Εγκαταλείπει επίσημα την Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ). Τέσσερα χρόνια μετά, το καλοκαίρι του 1937, τα ιαπωνικά στρατεύματα αρχίζουν την επιχείρηση για την κατάληψη ολόκληρης της Κίνας, πράγμα που καταφέρνουν, στο μεγαλύτερο βαθμό, ένα χρόνο αργότερα. Τον Οκτώβρη του 1938 ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος του κινεζικού εδάφους, τα βιομηχανικά κέντρα της χώρας και τις βασικές σιδηροδρομικές αρτηρίες¹. Ταυτόχρονα, στο διάστημα αυτό εντείνονται οι ιαπωνικές προκλήσεις κατά της ΕΣΣΔ μέσω του Μαντσουκούο και πολλές απ' αυτές τις προκλήσεις παίρνουν χαρακτήρα πολεμικών συγκρούσεων. Το Μάη του 1939 εξαπολύονται επιθέσεις εναντίον της ΛΔ Μογγολίας, οι οποίες κράτησαν τέσσερις μήνες και έληξαν με νίκη των σοβιετικών στρατευμάτων που βάσει συμφωνίας έτρεξαν προς βοήθεια της τελευταίας².

Στη Γερμανία οι ναζί αμέσως μετά την κατάληψη της εξουσίας προχωρούν στη στρατιωτικοποίηση της οικονομίας και της χώρας ολόκληρης. Από το καλοκαίρι του 1933 η χιτλερική Γερμανία θέτει θέμα αποικιών και ζητά να της επιστραφούν οι αποικίες της στην Αφρική. Στις 19/10/1933 αποχωρεί από την ΚτΕ και ενάμιση χρόνο μετά - στις 16/3/1935 - εκδίδεται νόμος στη χώρα που εισάγει τη γενική υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και προβλέπει τη δημιουργία στρατού μισού εκατομμυρίου ατόμων. Ενα χρόνο αργότερα, το Μάρτη του 1936, χιτλερικά στρατεύματα καταλαμβάνουν την αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη του Ρήνου. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους η Γερμανία μπαίνει στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό του Φράνκο. Το Μάρτη του 1938, η Αυστρία προσαρτάται στη Γερμανία και το φθινόπωρο του ίδιου έτους αρχίζει η αποψίλωση της Τσεχοσλοβακίας που θα φτάσει μέχρι την κατάργησή της ως ανεξάρτητου κράτους. Μετά την Τσεχοσλοβακία η Γερμανία καταλαμβάνει το λιθουανικό λιμάνι Μέμελ και τη γύρω περιοχή³.

Στην Ιταλία οι φασίστες, από τον Ιούνη του 1925, που πραγματοποιήθηκε το συνέδριο του φασιστικού κόμματος, ξεκαθαρίζουν πως στόχος τους είναι η δημιουργία της Ιταλικής Αυτοκρατορίας. Η μετατροπή της Μεσογείου σε ιταλική λίμνη και η ένταξη των κρατών της Βαλκανικής στη σφαίρα επιρροής της Ιταλίας από τότε θεωρούνταν επίσημο πρόγραμμα της ιταλικής πολιτικής. Με γοργούς ρυθμούς στρατιωτικοποιείται η χώρα και η οικονομία της και το Δεκέμβρη του 1934 εκδίδεται νόμος για την πλήρη στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας. Με βάση αυτό το νόμο η στρατιωτική εκπαίδευση αρχίζει από τη στιγμή που το παιδί μπαίνει στο σχολείο και συνεχίζεται σ' όλη τη διάρκεια ενηλικίωσής του, μέχρι, πολίτης πια, να είναι σε θέση να χειρίζεται τα όπλα.

Στις 3/10/1935 τα ιταλικά φασιστικά στρατεύματα εισβάλλουν στην Αιθιοπία (Αβησσυνία), την οποία στη συνέχεια καταλαμβάνουν. Η επόμενη επιθετική κίνηση της Ιταλίας ήταν η ενεργός συμμετοχή της στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό των φασιστών του Φράνκο. Το Δεκέμβρη του 1937 η Ιταλία εγκαταλείπει επιδεικτικά την ΚτΕ και τον Απρίλη του 1939 εισβάλλει στην Αλβανία και την καταλαμβάνει⁴.

Μέσα στη δεκαετία του '30 διαμορφώνονται και οι συμμαχίες των φασιστικών κρατών. Στις 25/10/1936 υπογράφεται στο Βερολίνο ιταλογερμανική συμφωνία για το διαχωρισμό των σφαιρών οικονομικής επιρροής στα Βαλκάνια και στο λεκανοπέδιο του Δούναβη, για κοινό αγώνα εναντίον της Δημοκρατικής Ισπανίας, για αναγνώριση της ιταλικής κατάληψης της Αιθιοπίας. Ετσι συγκροτείται ο άξονας Ρώμης-Βερολίνου. Τρία χρόνια αργότερα, στις 22/5/1939, πάλι στο Βερολίνο, υπογράφεται η διμερής στρατιωτική συμφωνία Γερμανίας-Ιταλίας που πήρε την ονομασία «Χαλύβδινο Σύμφωνο». Το 1936, στις 25 του Νοέμβρη, Γερμανία και Ιαπωνία υπογράφουν το ΑΝΤΙΚΟΜΙΤΕΡΝ (αντικομμουνιστικό) ΣΥΜΦΩΝΟ⁵. Ενα χρόνο μετά, στις 6/11/1937, προσχώρησε σ' αυτό και η Ιταλία και το Φλεβάρη-Μάρτη του 1939 στο Αντικομιτέρν Σύμφωνο μπήκαν η Ουγγαρία, η Ισπανία και το κράτος-μαριονέτα Μαντσουκούο. Το σύμφωνο αυτό, κατά κύριο λόγο, στρεφόταν ενάντια στην ΕΣΣΔ και στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα.

Το ερώτημα που προβάλλει ευθέως απ' όσα αναφέραμε αφορά στον τρόπο που αντέδρασαν τα ισχυρά δυτικά κράτη βλέποντας το φασισμό να οδηγεί τα πράγματα σε πόλεμο. Είναι πλέον αποδεδειγμένο μέσα από πλήθος ιστορικών στοιχείων ότι η καπιταλιστική Δύση είδε στο πρόσωπο του φασισμού την αιχμή του δόρατός της ενάντια στο παγκόσμιο εργατικό- κομμουνιστικό κίνημα και στην ΕΣΣΔ. Και προσπάθησε προς τα εκεί να στρέψει τις φασιστικές ορδές έχοντας την ψευδαίσθηση πως έτσι θα κατάφερνε από τη μια να ξεμπερδέψει με τον μπολσεβικισμό - σύμφωνα με την ορολογία της εποχής - κι από την άλλη να εξασθενίσει τους ανταγωνιστές της στις παγκόσμιες αγορές, Γερμανούς και Ιάπωνες, κατά πρώτο λόγο, και, κατά δεύτερο, τους Ιταλούς. Ετσι, η ιταλική επίθεση στην Αιθιοπία έγινε με την ουσιαστική έγκριση της Γαλλίας - ύστερα από συνάντηση του Μουσολίνι με τον Γάλλο υπουργό Εξωτερικών, Π. Λαβάλ, ο οποίος αργότερα καυχιόταν ότι «χάρισε στον Ντούτσε την Αιθιοπία». Αλλά και η Αγγλία είχε δώσει πράσινο φως, πράγμα που έκανε τον Α. Ιντεν να λέει στα απομνημονεύματά του ότι «εμείς μετατρέψαμε τον Μουσολίνι σε σημαντική δύναμη»⁶.

Οι ΗΠΑ επίσης έδωσαν κι αυτές τη βοήθειά τους στους Ιταλούς φασίστες στο συγκεκριμένο θέμα. Τον Αύγουστο του '35 το Κογκρέσο με νόμο που ψηφίζει απαγορεύει τις εξαγωγές όπλων και πυρομαχικών σε εμπόλεμες χώρες. Ετσι, το θύμα εξισώνεται με το θύτη και στην περίπτωση της Αιθιοπίας - που ας σημειωθεί ήταν και μέλος της ΚτΕ - εκείνος που έχει ανάγκη από όπλα για να προστατευτεί δεν ήταν η Ιταλία.

Φανερή υπήρξε η ενθάρρυνση που έδωσαν Αγγλία, Γαλλία, ΗΠΑ στην Ιαπωνία σχετικά με την εισβολή της τελευταίας στη Μαντζουρία. Μάλιστα, ο Αμερικανός Πρόεδρος, Χ. Χούβερ, χαρακτήρισε την εισβολή «αποκατάσταση της τάξης» στην Κίνα. Στη συνδιάσκεψη των 18 κρατών στις Βρυξέλλες (3 έως 24/11/1937), όπου εξετάστηκε η κατάσταση στην Απω Ανατολή, δεν πάρθηκε κανένα πρακτικό μέτρο κατά της Ιαπωνίας. Στην ουσία επιβεβαιώθηκε η προκλητικά ανεκτική στάση των δυτικών απέναντί της και απορρίφθηκε η πρόταση των Σοβιετικών για συνεργασία με την ΕΣΣΔ και υπεράσπιση της ειρήνης στην περιοχή. Το θέμα όμως με τις ιαπωνικές κτήσεις στην Απω Ανατολή δε σταματάει εδώ. Οταν η Ιαπωνία εισέβαλε στη ΛΔ Μογγολίας - και πριν ακόμη λήξουν οι συγκρούσεις - η Αγγλία και οι ΗΠΑ προσέτρεξαν να συμπαρασταθούν στον ιαπωνικό επεκτατισμό ώστε αυτός να συνεχίσει αμείωτα κατά της ΕΣΣΔ. Τον Ιούλη του 1939 Αγγλία και Ιαπωνία υπογράφουν συμφωνία με την οποία η Αγγλία αναγνώριζε τις ιαπωνικές κατακτήσεις στην Κίνα και οι ΗΠΑ παρέτειναν για 6 μήνες την ακυρωμένη προηγούμενη εμπορική συμφωνία τους με τους Ιάπωνες.

Την ίδια περίοδο τα Κομμουνιστικά Κόμματα ακολούθησαν τη γραμμή της συγκρότησης των «αντιφασιστικών μετώπων», την οποία επεξεργάστηκε και πρόβαλε ενιαία η «Κομμουνιστική (ή Τρίτη) Διεθνής» στο 7ο Συνέδριό της (25 του Ιούλη έως 21 του Αυγούστου 1935).

Η ευνοϊκή στάση των δυτικών απέναντι στο φασισμό είναι εξίσου προκλητική στο θέμα του ισπανικού εμφυλίου πολέμου και στο γεγονός ότι αποδέχτηκαν την προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία. Σχετικά με τον ισπανικό εμφύλιο αξίζει να σημειώσουμε ότι Γαλλία και Αγγλία κράτησαν στάση ουδετερότητας. Οι ΗΠΑ με απόφασή τους το Γενάρη του 1937 συμπεριέλαβαν στο εμπάργκο όπλων και την Ισπανία, πράγμα που σήμαινε στέρηση της Δημοκρατικής Ισπανίας από πηγές όπλων και έμμεση ενίσχυση των φασιστών του Φράνκο αφού αυτοί ενισχύονταν με όπλα και έμψυχο υλικό από Γερμανία και Ιταλία.

Ακόμη πιο προκλητική ήταν η στάση των δυτικών όσον αφορά στο ζήτημα του επανεξοπλισμού της Γερμανίας. Στις 16/3/1935, όπως έχουμε ήδη πει, στη Γερμανία εκδίδεται ο νόμος για την υποχρεωτική θητεία. Τρεις μήνες μετά, στις 18/6/1935, υπογράφεται στο Λονδίνο αγγλογερμανική συμφωνία βάσει της οποίας επιτρέπεται στη χιτλερική Γερμανία να σχηματίσει πολεμικό στόλο που να φτάνει όσον αφορά στα πλοία στο 35% της χωρητικότητας του βρετανικού πολεμικού στόλου και όσον αφορά στα υποβρύχια στο 45%. Δηλαδή, η Γερμανία αύξησε πάνω από 5 φορές το στόλο της, εξισώθηκε με την πολεμική ναυτική δύναμη της Γαλλίας και έτσι της επιτράπηκε να κυριαρχήσει στη Βαλτική Θάλασσα. Παράλληλα, τα μονοπώλια των ΗΠΑ και της Αγγλίας εφοδίαζαν το Ράιχ με πατέντες, πρώτες ύλες και στρατηγικά υλικά. Βοήθεια όμως ουσιαστικά έδωσε και η Γαλλία στη Γερμανία όσον αφορά σε αυτό το θέμα. Πέρα απ' όλα τ' άλλα, όταν ο γερμανικός στρατός κατέλαβε την αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη του Ρήνου ήταν ασυγκρίτως κατώτερος του γαλλικού και σε μια στρατιωτική αντίδραση της Γαλλίας είχε διαταγή να υποχωρήσει. Τέτοια όμως γαλλική αντίδραση δεν υπήρξε ποτέ⁷.

Η προκλητική στάση ενθάρρυνσης του φασισμού από τις δυτικές αντιδραστικές δυνάμεις θα ξεπεράσει κάθε όριο όταν η Γερμανία θα θελήσει να βάλει στο χέρι την Τσεχοσλοβακία.

«Στις επίμονες και συνεχείς προσπάθειες της ΕΣΣΔ να συνάψουν αντιφασιστική συμμαχία, οι ΗΠΑ-Βρετανία-Γαλλία κρατούσαν αρνητική στάση. Ταυτόχρονα, συνέχιζαν την πολιτική της υπονόμευσης και επίθεσης εναντίον της...

Οι ΗΠΑ-Βρετανία-Γαλλία υπολόγιζαν ότι μια πολεμική σύγκρουση της Γερμανίας με την ΕΣΣΔ θα οδηγούσε στην εξασθένιση και των δύο, ώστε να υπερισχύσουν εκείνες...

Στις 29 του Ιούλη 1939, η σοβιετική κυβέρνηση πρότεινε στις κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Βρετανίας να οργανωθεί στη Μόσχα σύσκεψη για να ξεπεραστούν οι πολιτικές δυσκολίες συνεννόησης. Ομως, και αυτές οι συζητήσεις οδηγήθηκαν από τους ιμπεριαλιστές σε ναυάγιο.

Στις 23 του Αυγούστου 1939 υπογράφτηκε το γερμανοσοβιετικό "σύμφωνο μη επίθεσης", 10χρονης διάρκειας, το γνωστό ως "σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ". Πολύ αργότερα (13 του Απρίλη 1941) υπογράφτηκε και το σοβιετοϊαπωνικό "σύμφωνο ουδετερότητας".

Το "σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ" έχει δεχτεί πυρά από τους υποκριτικούς υπερασπιστές των ελευθεριών και από τους οπορτουνιστές. Αποκρύπτουν το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τα καπιταλιστικά κράτη, τόσο αυτά με αστικά δημοκρατικά πολιτεύματα, όσο και τα άλλα με φασιστικά, ενεργούσαν έχοντας στόχο την ανατροπή της σοβιετικής εξουσίας.

Το "σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ" εξυπηρετούσε τη Σοβιετική Ενωση. Χρειαζόταν χρόνο, για να προετοιμαστεί καλύτερα μπροστά στην επικείμενη αναπόφευκτη πολεμική επίθεση.

Το "σύμφωνο" χρειαζόταν και στη Γερμανία, επειδή δεν μπορούσε να αποδυθεί σε πόλεμο με τη Σοβιετική Ενωση δίχως να έχει προηγουμένως εξασφαλίσει την απαραίτητη οικονομική δύναμη. Διαφορετικά, έστω κι αν νικούσε, θα αποδυναμωνόταν κατά πολύ, με αποτέλεσμα να γίνει προβληματική έως αδύνατη η αντιμετώπιση από την πλευρά της των άλλων ανταγωνιστικών της καπιταλιστικών δυνάμεων με αξιώσεις νίκης.

Το σοβιετογερμανικό "σύμφωνο μη επίθεσης" διήρκεσε μέχρι τις 22 του Ιούνη 1941, οπότε η Γερμανία το παραβίασε και επιτέθηκε κατά της ΕΣΣΔ»^8.

Ετσι, την 1η του Σεπτέμβρη 1939 η Γερμανία επιτέθηκε στην Πολωνία και τυπικά αυτή η ημερομηνία έχει μείνει στην Ιστορία ως η έναρξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

Παραπομπές

1. Παρνέλ: «Ιστορία του 20ού αιώνα», εκδόσεις Χρυσός Τύπος, τόμος 4ος, σελ. 1375- 1386 και 1626-1630 και

2. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις Μέλισσα, τόμος Θ1- Θ2, σελ.720

3. «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 1ος, σελ. 22-25

4. Στάνλεϊ Πέιν: «Ιστορία του φασισμού», εκδόσεις ΦΙΛΙΣΤΩΡ, σελ. 332-346

5. Ρίτσαρντ Στόρι: «Η Ιαπωνία και το Σύμφωνο Αντικομιτέρν» στο «Παρνέλ: Ιστορία του 20ού αιώνα», εκδόσεις Χρυσός Τύπος, τόμος 4ος, σελ. 1626-1630

6. «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 1ος, σελ. 45

7. Υπουργείο Αμυνας ΕΣΣΔ: Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, εκδόσεις 20ός αιώνας, Αθήνα 1959, σελ. 25-26, Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια Ιστορία», εκδόσεις Μέλισσα, τόμος Θ1-Θ2, σελ. 438-439

8. Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ «Για τα 60 χρόνια από την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών»