Η κυριαρχία του φασισμού έρχεται πρώτα στην Ιταλία, ακόμη από το 1922. Η ιδιαιτερότητα αυτή δεν είναι τυχαία, αλλά έχει την πηγή της στα αποτελέσματα του πρώτου ιμπεριαλιστικού πολέμου και στην αδυναμία του εργατικού κινήματος να πάρει την πολιτική πρωτοβουλία σ' αυτή τη χώρα. Με τη λήξη του πολέμου, η ιταλική αστική τάξη - αν και βρισκόταν στο στρατόπεδο των νικητών - είχε κάθε λόγο να είναι δυσαρεστημένη απέναντι στους συμμάχους της. Τα εδάφη που της παραχωρήθηκαν, το Τρεντίνο (Νότιο Τιρόλο) και η ιστορία με την Τεργέστη τα θεωρούσε ασήμαντα και είχαν πληρωθεί πανάκριβα. Πάνω από 700 χιλιάδες Ιταλοί είχαν χάσει τη ζωή τους στα διάφορα μέτωπα και οι στρατιωτικές δαπάνες είχαν απορροφήσει το 80% από το σκέλος των δαπανών του προϋπολογισμού.

Η διεθνής θέση της Ιταλίας είχε χειροτερεύσει και οι σχέσεις της με τις ΗΠΑ, την Αγγλία και τη Γαλλία περνούσαν κρίση, μετά την άρνηση των τελευταίων να ικανοποιήσουν τις ιταλικές εδαφικές απαιτήσεις ειδικά για το λιμάνι Φιούμε (Ριέκα) της Αδριατικής και τη Δαλματία. Πέρα όμως απ' όλα αυτά, μια τεράστια οικονομική κρίση θα συγκλονίσει την Ιταλία στα 1919 - 1920 που γρήγορα θα πάρει τα χαρακτηριστικά της επαναστατικής κρίσης. «Υστερα από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο - γράφει Ο Γκέοργκ Σόιερ¹ - ο ιταλικός ιμπεριαλισμός έπρεπε να αρκεστεί σε μια μισή νίκη. Εφτακόσιες πενήντα χιλιάδες νεκροί και πάνω από ένα εκατομμύριο τραυματίες, πληθωρισμός και σωροί ερειπίων θα είναι ο απολογισμός. Η Ιταλία θα βρεθεί σε μια διχασμένη κατάσταση ανάμεσα στις νικήτριες δυτικές δυνάμεις και τις χρεοκοπημένες μοναρχίες... Η Ιταλία δε θα αποφύγει ύστερα από τον παγκόσμιο πόλεμο τις επαναστατικές ταραχές: Ωστόσο, η επαναστατική κρίση θα ξεσπάσει μόνο δύο χρόνια μετά τη Ρωσική Επανάσταση και ένα χρόνο ύστερα από τη Νοεμβριανή Επανάσταση του 1918 στη Γερμανία και την Αυστρία... Η επαναστατική κρίση θα ξεσπάσει μόλις το 1919 και θα φτάσει στο αποκορύφωμά της το 1920, όταν η αντεπανάσταση στην Κεντρική Ευρώπη θα βρίσκεται ήδη σε προέλαση και η ρωσική επανάσταση θα έχει εξαναγκαστεί σε υποχώρηση».

Στο διάστημα αυτό, που η Ιταλία θα βρίσκεται σε επαναστατική κρίση οι εργατικές κινητοποιήσεις θα φτάσουν στο έπακρο και η αστική τάξη θα σωθεί κάτω από την αδυναμία και το φόβο της ηγεσίας του προλεταριάτου - που κυριαρχείται από ρεφορμιστικά και κεντρίστικα στοιχεία - να οδηγήσει την ταξική πάλη έως το τέρμα². Το σοσιαλιστικό κόμμα, το οποίο στις εκλογές του Νοέμβρη του 1919 θα έρθει πρώτο σε δύναμη, παίρνοντας το 1/3 του εκλογικού σώματος βρίσκεται εγκλωβισμένο στο τέλμα του ρεφορμισμού και του κεντρίστικου συμβιβασμού, πράγμα που το Γενάρη του 1921 θα το οδηγήσει στη διάσπαση, μέσα από την οποία θα γεννηθεί το ΚΚ Ιταλίας³.

Από τα τέλη του 1920, η αστική μονοπωλιακή τάξη θα περάσει στην επίθεση, ενισχύοντας τις φασιστικές ομάδες του Μπενίτο Μουσολίνι⁴ - τα «Fasci Italiani di Compattimento» - και του συγγραφέα Γκαμπριέλε ντ' Ανούντσιο. Οι ομάδες αυτές, που αρχικά είναι περιθωριοποιημένες, ύστερα από την υποστήριξη της αστικής τάξης γνωρίζουν ραγδαία άνοδο. «Ως ηγέτες ενός εθνικιστικού ''πολέμου εναντίον του μπολσεβικισμού'' οι Fasci - γράφει ο Στάνλεϊ Πέιν - αυξήθηκαν από 20.000 - που πλήρωναν τακτικά τη συνδρομή τους - στα τέλη του 1920 σε σχεδόν 100.000 μέλη στα τέλη του Απριλίου του 1921 και τον αμέσως επόμενο μήνα σχεδόν διπλασιάστηκαν, φτάνοντας τα 187.588 μέλη»⁵. Επρόκειτο για ομάδες ημιστρατιωτικού χαρακτήρα που οπλίζονταν από το στρατό και την αστυνομία, εκπαιδεύονταν από αξιωματικούς του στρατού και χρησιμοποιούνταν ως δύναμη κρούσης κατά των εργατικών ενώσεων⁶.

Η φασιστική επίθεση της ιταλικής αστικής τάξης θα ολοκληρωθεί με την κατάληψη της εξουσίας από τους φασίστες τον Οκτώβρη του 1922. Σ' αυτή την προοπτική θα βοηθήσει με τον τρόπο της και η συμβιβαστική τακτική των ρεφορμιστών που θα αναστείλουν τη γενική πολιτική απεργία ενάντια στη φασιστική τρομοκρατία, που είχε διοργανώσει η οργάνωση του ενιαίου αντιφασιστικού μετώπου, Η ΕΝΩΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, τον Αύγουστο του 1922. Μετά απ' αυτό, ο δρόμος προς τους φασίστες ήταν ελεύθερος αν και αποτελούσαν μια ασήμαντη αλλά κρατικοδίαιτη - οργανωμένη μειοψηφία που στις εκλογές το Μάη του 1921 κατάφεραν να πάρουν όλοι μαζί 35 όλες κι όλες έδρες. Με την υποστήριξη της αστικής τάξης, της βασιλικής αυλής και του Βατικανού ο Μουσολίνι στις 27/10/1922 εκδίδει τη διαταγή για «πορεία εναντίον της Ρώμης». Την επομένη, οι φασιστικές ένοπλες συμμορίες μπαίνουν στην ιταλική πρωτεύουσα χωρίς να συναντήσουν την παραμικρή αντίσταση από το στρατό και την αστυνομία και στις 29/10/1922 ο βασιλιάς Βιττόρο - Εμμανουέλε χρίζει τον Μουσολίνι πρωθυπουργό.

Στην Ιαπωνία, ο εκφασισμός γίνεται αργά και σταδιακά μέσα από τον κρατικό μηχανισμό. Φασιστικές οργανώσεις και ενώσεις άρχιζαν να εμφανίζονται από το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και στις αρχές της δεκαετίας του '30 υπήρχαν πάνω από 80 τέτοιες οργανώσεις. Η στρατιωτικοποίηση της χώρας σ' αυτή τη δεκαετία παίρνει γοργούς ρυθμούς μια και όλα δείχνουν ότι οι αμερικανο-ιαπωνικές αντιθέσεις για την κυριαρχία στην άπω Ανατολή και στην Κίνα θα αναζητούσαν πολύ σύντομα τη λύση τους στη σύγκρουση⁷. Ο Ρίτσαρντ Στόρι παρατηρεί ότι η ευθυγράμμιση της Ιαπωνίας με τον ευρωπαϊκό φασισμό έρχεται την άνοιξη του 1933 όταν αυτή αποχωρεί από την Κοινωνία των Εθνών. Τη μεγαλύτερη δε επίδραση πάνω στον ιαπωνικό μιλιταρισμό - πάντα κατά τον Ρ. Στόρι - άσκησε η ναζιστική Γερμανία, λόγω του αντισοβιετικού και αντικομμουνιστικού προσανατολισμού της⁸. «Η φασιστικοποίηση της Ιαπωνίας - σημειώνει ο Σοβιετικός ιστορικός Ε. Ζούκωφ - συντελούνταν όχι με τη μορφή του περάσματος της κρατικής εξουσίας στα χέρια ενός πολιτικού κόμματος που είχε διαμορφωθεί με ορισμένο τρόπο, ούτε με την εγκαθίδρυση δικτατορίας που ανατρέπει τον παλιό κρατικό μηχανισμό, αλλά με τη συστηματική ενίσχυση του κυρίαρχου ρόλου των τμημάτων και στοιχείων του υπάρχοντος κρατικού συστήματος που και πριν εμπεριείχαν τα έμβρυα της απροκάλυπτης δικτατορίας»⁹.

Στη Γερμανία, το μονοπωλιακό κεφάλαιο αρχίζει να ενισχύει το φασισμό από τη δεκαετία του 1920. Η απλόχερη βοήθεια του αγγλοαμερικανικού κυρίως ιμπεριαλισμού στην ανόρθωση της γερμανικής αστικής τάξης και η σταθεροποίηση της τελευταίας την έκαναν να επαναφέρει στην ημερήσια διάταξη τις ιμπεριαλιστικές της ορέξεις. Τον Απρίλη του 1927, ο Χίτλερ συναντιέται στη βίλα του Κρουπ στην Εσση με 400 επιχειρηματίες του Ρουρ, οι οποίοι με την πράξη τους αυτή δηλώνουν την υποστήριξή τους στο ναζιστικό κόμμα και αρχίζουν να το χρηματοδοτούν. «Τον Οκτώβρη του 1931- γράφουν οι Σοβιετικοί ιστορικοί¹⁰ - οι μεγιστάνες του γερμανικού κεφαλαίου Τίσεν, Κρουπ, Φλικ, Χούγκενμπερκ, ο πρώην πρόεδρος της αυτοκρατορικής τράπεζας Γ. Σαχτ, οι Γερμανοί πρίγκιπες, ο εκπρόσωπος της ράιχσβερ στρατηγός Χ. Σεκτ συγκρότησαν το λεγόμενο μέτωπο του Χάρτσμπούργκ που ήταν ένας συνασπισμός των φασιστών με τους μονοπωλητές, τους στρατηγούς και τους Γιούνκερς». Στα μέσα Δεκέμβρη του 1931, η αριστοκρατία της Ανατολικής Πρωσίας ζήτησε από τον πρόεδρο της χώρας στρατάρχη Χίντεμπουργκ να διορίσει Καγκελάριο τον Χίτλερ. Παρόμοια πρόταση έκαναν τον Νοέμβρη του 1932 17 μεγάλοι βιομήχανοι και τραπεζίτες της χώρας. Στην κίνησή τους αυτή φαίνεται ότι έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών της 6ης Νοέμβρη 1932 όπου το ναζιστικό κόμμα έχασε 2 εκατομμύρια ψήφους. «Το πιο επικίνδυνο σημείο όμως για τα αστικά κόμματα - γράφει ο Ν. Χάγερ¹¹ - ήταν πως το ποσοστό που είχε χάσει ο Χίτλερ, το είχε κερδίσει ο κομμουνισμός». Ετσι, άρχισαν οι διεργασίες για την εγκαθίδρυση του Χίτλερ στην εξουσία, κάτι που δεν άργησε να γίνει. Η απόφαση για την παραχώρηση της εξουσίας στους Ναζί παίρνεται στις 4 Γενάρη του 1933 στη σύσκεψη που έγινε στο σπίτι του τραπεζίτη Σρέντερ στην Κολωνία. Στη σύσκεψη αυτή φιγουράρουν τα ονόματα των μονοπωλητών Σρέντερ, Φέγκλερ, Κίρντορφ, Τίσεν και των πολιτικών εκπροσώπων του κεφαλαίου Πάπεν και Χούγκεμπεργκ. Στις 30 του ίδιου μήνα, ο Χίντεμπουργκ χρίζει το Χίτλερ καγκελάριο με αντικαγκελάριο τον Πάπεν.

Με την άνοδό του στην εξουσία ο φασισμός έβαζε την ταφόπλακα και στο καθεστώς των συνθηκών Βερσαλλιών - Ουάσιγκτον πάνω στο οποίο στηρίζονταν οι μεταπολεμικές ισορροπίες. Αλλωστε, ειδικά στη Γερμανία η καταγγελία των Βερσαλλιών ήταν ένα από τα κεντρικά ζητήματα που έθετε στο πρόγραμμά του το ναζιστικό κόμμα. Σιγά - σιγά δε θα απέμενε τίποτα που να θυμίζει αυτό το καθεστώς.

(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Γκέοργκ Σόιερ: «Σύντροφος Μουσολίνι - Ρίζες και δρόμοι του πρωτογενούς φασισμού», εκδόσεις «Φιλίστωρ», σελ. 89.

2. Στο ίδιο, σελ. 90 - 94.

3. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: «Παγκόσμια ιστορία», εκδόσεις «Μέλισσα», τόμος Η΄, σελ. 503 - 513.

4. Ο Μπενίτο Μουσολίνι (1883 - 1945) υπήρξε παλιός σοσιαλιστής, διευθυντής του κομματικού σοσιαλιστικού δημοσιογραφικού οργάνου «AVANTI» από το 1912 έως το 1914 και στη συνέχεια εκδότης της ημερήσιας εφημερίδας «IL POPOLO D' ITALIA», η οποία αργότερα έγινε το όργανο των Ιταλών φασιστών. Το πέρασμα του Μουσολίνι από το σοσιαλισμό στο φασισμό ήταν η φυσική, με απόλυτη συνέπεια, εξέλιξη ενός σοσιαλιστή, ο οποίος στα χρόνια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου εγκατέλειψε το διεθνισμό του προλεταριάτου χάριν του σοσιαλπατριωτισμού και του σοσιαλσοβινισμού (βλέπε αναλυτικά για την πορεία και εξέλιξη του Μουσολίνι: Γκεόργκ Σόιερ: «Σύντροφος Μουσολίνι - Ρίζες και δρόμοι του πρωτογενούς φασισμού», εκδόσεις «Φιλίστωρ».

5. Στάνλεϊ Πέιν: «Ιστορία του φασισμού», εκδόσεις ΦΙΛΙΣΤΩΡ, σελ. 149.

6. «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 1ος, σελ. 15.

7. Ε. Μ. Ζούκωφ: «Ο Ιαπωνικός Μιλιταρισμός», στο «Παρνέλ: Ιστορία του 20ού αιώνα», εκδόσεις «Χρυσός Τύπος», τόμος 4ος, σελ. 1.375 - 1.379.

8. «Παρνέλ: Ιστορία του 20ου αιώνα», εκδόσεις «Χρυσός Τύπος», τόμος 4ος, σελ. 1.626 - 1.627.

9. «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος», «Σύγχρονη Εποχή», τόμος 1ος, σελ. 17.

10. «Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος 1939 - 1945», εκδόσεις ΣΕ, τόμος 1ος, σελ. 15 - 16.

11. Ν. Χάγερ: «Αδόλφος Χίτλερ», εκδόσεις ΠΕΛΛΑ, σελ. 214.