Κυριακή 13 Μάρτη 2005
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 3
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
«Τούτες οι μέρες το 'χουνε... »

«Τούτες οι μέρες το 'χουνε, τούτες οι εβδομάδες/ για να χορεύουν τα παιδιά, να χαίροντ' οι μανάδες/ Δώστε του χορού να πάει/ τούτ' η γης θα μας εφάει/ Τούτ' η γης που την πατούμε/ όλοι μέσα θε να μπούμε/ Χορέψετε, χορέψετε, τα νιάτα να χαρείτε/ γιατί σε τούτο τον ντουνιά δε θα τα ξαναβρείτε...» (Νάξου).

Οι μέρες της Αποκριάς επιβάλλουν τη μεταμφίεση, το γλέντι, το χορό, το τραγούδι... Για να χαρεί, να ξανανιώσει ο λαϊκός άνθρωπος, σε αυτό το πρόσκαιρο σταμάτημα της γρήγορης περιστροφής του χρόνου. Για να διακωμωδήσει, να σαρκάσει, να παραβιάσει ταμπού και, έστω πρόσκαιρα, να ανατρέψει δεδομένα και να νιώσει απελευθερωμένος. Και αν στα ασφυκτικά πλαίσια του εμπορευματοποιημένου στις περισσότερες περιπτώσεις αστικού καρναβαλιού, σύμβολα, αξίες και καθαρτήριες τελετουργίες του αγροτικού καρναβαλιού έχουν υποχωρήσει, ακόμα και σήμερα υπάρχουν κάποιες εστίες ανά την Ελλάδα, όπου αναβιώνουν πανάρχαια έθιμα συνδεδεμένα με αυτήν την «ιεροτελεστία της Ανοιξης».

Ενταγμένα λειτουργικά στα αντίστοιχα έθιμα του κάθε τόπου, τα τραγούδια και οι χοροί της Αποκριάς, αυτά που η λαϊκή ψυχή δημιούργησε, συμπυκνώνουν με τον παραστατικότερο τρόπο την αρχέγονη δύναμη και το παραδοσιακό ήθος που διακρίνουν αυτήν την ελληνική «ιεροτελεστία». Οπως το τραγούδι από τη Νάξο, που προαναφέραμε, όπου συνυπάρχουν η χαρά του γλεντιού με τη θλίψη του θανάτου. Για να τονιστεί ακόμα πιο πολύ η νίκη της ζωής - άνοιξης πάνω στο θάνατο - χειμώνα. Στα τραγούδια της Αποκριάς, παρατηρούμε μιαν αρμονική συνύπαρξη τέτοιων «γνωμικών» τραγουδιών με το υπόλοιπο ρεπερτόριο των σατιρικών και των «άσεμνων». Τα τελευταία, κυρίως λόγω της υποκριτικής αστικής ηθικής, αντιπροσωπεύουν μια πτυχή του λαϊκού μας πολιτισμού που ελάχιστα έχει ανιχνευτεί και μελετηθεί.

Μια αντιπροσωπευτική επιλογή γνωμικών και «άσεμνων» αποκριάτικων τραγουδιών από διάφορες περιοχές της χώρας μας περιλαμβάνεται στο CD με τίτλο «Τούτες οι μέρες το 'χουνε», το οποίο προσφέρει σήμερα η εφημερίδα μας στους αναγνώστες της. Ερμηνευτής των τραγουδιών είναι ο Βαγγέλης Κώτσου, ενώ την επιμέλεια παραγωγής υπογράφει ο λαογράφος Γιώργος Λεκάκης. Περιλαμβάνονται τα τραγούδια: «Με τη θεια μου την Κοντύλω», «Χαραλάμπης» (πανελλήνιο), «Θεια μου Νικολάκαινα» (Καρύστου), «Στης ακρίβειας τον καιρό», «Γέρασα, μωρέ παιδιά», «Πέντε - δέκα παπαδιές», «Ρογκατσάρικος - Το γαϊτανάκι», «Τα κουκιά» (Θεσσαλίας), «Τώρα που ιχιάσ' κα στου χορό» (Φανών Κοζάνης), «Πέντε αδέλφια ήμασταν» (Φανών Κοζάνης), «Τα κορίτσια τα καημένα» (Φανών Κοζάνης), «Ο γανωτής» (Ηπείρου), «Πώς το τρίβουν το πιπέρι» (Ηπείρου), «Πέθανε ο Κρέας».

Θυμίζουμε, επίσης, το άλμπουμ «Τα Αποκριάτικα. Ανίερα - Ιερά» της Δόμνας Σαμίου, που είχε κυκλοφορήσει πριν από δέκα χρόνια και το υλικό του, ως γνωστόν, μπήκε πριν από λίγο καιρό στο στόχαστρο του εκκλησιαστικού σκοταδισμού.

Με ανατρεπτική διάθεση...

Κορυφαία γιορτή χαράς και ανανέωσης για το λαϊκό άνθρωπο, η Αποκριά παρέμεινε η μόνη καθαρά εξωεκκλησιαστική λατρευτική ψυχαγωγική γιορτή. Η ανατρεπτική της διάθεση είναι και αυτό που την κατέστησε υπό διωγμόν από την Εκκλησία, ενώ παράλληλα της χάρισε αυτήν την αξιοθαύμαστη μακροζωία ανά τους αιώνες. Περιλαμβάνοντας ένα ευρύ φάσμα παμπάλαιων εθίμων, είναι μια γιορτή με ψυχαγωγική, αλλά και κοινωνική διάσταση. Σήμερα, σε μια εποχή όπου τα περισσότερα από τα έθιμά μας έχουν βυθιστεί στη λησμονιά για να αντικατασταθούν από τις κάθε λογής κακόγουστες φιέστες, αξίζει να θυμηθούμε κάποια από αυτά. Από την πληθώρα των εθίμων της Αποκριάς σημειώνουμε:

Στη Νάουσα συνεχίζει να αναβιώνει το έθιμο του «Γιανίτσαρου και της Μπούλας», που ενσωμάτωσε στοιχεία της τοπικής παράδοσης και των ηρωικών αγώνων. Ο Γιανίτσαρος, ο περήφανος φουστανελοφόρος, με τα πολλά ασημικά, τη μακριά πάλα (σπαθί) και το κέρινο «πρόσωπο» είναι ο πρωταγωνιστής. Κύριο ρόλο έχει η Μπούλα, άνδρας που υποδύεται τη γυναίκα με φαρδιά φουστάνια και «πρόσωπο» στολισμένο με τούλια και λουλούδια. Τα παιδιά που προπορεύονται του μπουλουκιού αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του δρώμενου. Στο τέλος της πομπής, η μουσική, ο ζουρνάς και το νταούλι.

Στη Μακεδονία, οι πρόσφυγες της Ανατολικής Ρωμυλίας έφεραν το έθιμο του Κωστιανού Καλόγερου («δαίμων» της βλάστησης). Οι ρίζες του ανάγονται σε πανάρχαιες ευετηρικές τελετές, κατά τις οποίες οι άνθρωποι ζητούσαν από τις ανώτερες δυνάμεις να επενεργήσουν στη βλάστηση και να γονιμοποιήσουν τη γη. Οι χωριανοί συναγωνίζονταν ποιος θα τον παραστήσει καλύτερα, όπως και τα άλλα πρόσωπα: Βασιλιάς, Βασίλισσα, Βασιλόπουλο, Κορίτσα, Ζευγολάτης, Σιδεράς, Ψωμάς, Δαμαλάκια (παλικάρια που σέρνουν το άροτρο για την ιερή γονιμοποίηση της γης). Κι όλα αυτά με νταούλια, λύρες κι άλλα όργανα, με νεροκολοκύθες - μάσκες, σατιρικά στιχάκια, χορό και φαγοπότι. Το δρώμενο ολοκληρώνεται με την εικονική νεκρανάσταση του Καλόγερου. Αλλά και στη Θράκη είχαν θεατρικά δρώμενα με τον Καλόγερο, τον Κούκερο (ή Χούχουτο), τον Σταχτά, τον Κιοκμπέη, τους Πιτεράδες.


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ