Μπορεί όλοι να βλέπουμε και διά γυμνού οφθαλμού μία μεγάλη βιομηχανία (διυλιστήριο, μονάδα ηλεκτροπαραγωγής, χαλυβουργία κ.ά.) να ρυπαίνει ασύστολα το περιβάλλον, ωστόσο ο ιδιοκτήτης της θα μας δείχνει πλέον ένα χαρτί που θα λέει ότι πρόκειται απλώς για... οφθαλμαπάτη! Οχι μόνο δε ρυπαίνει αυτός - θα υποστηρίζει δείχνοντάς μας το χαρτί με τα δικαιώματα ρύπανσης που απέκτησε από το «Χρηματιστήριο ρύπων» - αλλά κάποια άλλη βιομηχανία, η οποία μπορεί να είναι δίπλα, σε μεγαλύτερη απόσταση ή ακόμη και σε άλλη χώρα - που όμως όλοι επίσης βλέπουμε πως διαθέτει αντιρρυπαντική τεχνολογία και δε ρυπαίνει...

Αυτό ακριβώς ισχύει από την 1η Γενάρη 2005 σε όλες τις χώρες της ΕΕ - και φυσικά και στην Ελλάδα - με την εφαρμογή της Οδηγίας περί «εμπορίας ρύπων», με πρόσχημα δήθεν τη μείωση των αερίων που ευθύνονται για τις κλιματικές αλλαγές και το «φαινόμενο του θερμοκηπίου», που αποφασίστηκαν κατά τη Διάσκεψη του Κιότο. Και να φανταστεί κανείς ότι η χώρα μας κινδυνεύει με παραπομπή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και με αυστηρά πρόστιμα γιατί δεν είχε καταρτίσει το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών Ρύπων για την περίοδο 2005-2007 μέχρι τον Απρίλη του 2004 και το κατέθεσε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 31 Δεκέμβρη, δηλαδή μόλις μία μέρα πριν την έναρξη εφαρμογής του!..

Πώς λειτουργεί, όμως, το σύστημα εμπορίας των ρύπων, σύμφωνα με την Οδηγία 2002/353/ΕΚ, που άνετα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως η απάτη του αιώνα; Κάθε χώρα υπολογίζει τη μείωση που της αναλογεί στις εκπομπές των «αερίων θερμοκηπίου», σε σχέση με το γενικότερο στόχο που έχει θέσει (συνολική μείωση 1% το χρόνο για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα έως το 2007). Στη συνέχεια κατανέμει αντίστοιχα δικαιώματα ρύπανσης στις ρυπογόνες βιομηχανίες, καλώντας τες να πιάσουν το στόχο αυτό, αλλιώς είτε θα τους επιβληθούν πρόστιμα, είτε θα πρέπει να αγοράσουν δικαιώματα από το «Χρηματιστήριο ρύπων», που έχει αρχίσει να δημιουργείται και αποτελείται από τίτλους δικαιωμάτων βιομηχανιών που είτε πέτυχαν μέσω αντιρρυπαντικής τεχνολογίας μείωση των εκπομπών τους και έτσι τους περισσεύουν, είτε από βιομηχανίες που χρησιμοποιούν εναλλακτικές μορφές ενέργειας.

Το συνολικό πρόγραμμα αφορά περίπου 12.700 βιομηχανικές εγκαταστάσεις στις 25 χώρες - μέλη της ΕΕ, ενώ στη χώρα μας αφορά 141 βιομηχανικές εγκαταστάσεις που αφορούν την ηλεκτροπαραγωγή και τις λοιπές εγκαταστάσεις καύσης, τα διυλιστήρια, τα εργοστάσια σιδήρου και χάλυβα, επεξεργασίας μεταλλευμάτων, τις τσιμεντοβιομηχανίες και τα εργοστάσια ασβέστη, γυαλιού, κεραμοποιίας και χάρτου - χαρτονιών.

Με βάση την Οδηγία της ΕΕ, η Ελλάδα δεσμεύεται ότι θα περιορίσει την αύξηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 25% έως το 2010, σε σχέση με την παραγωγή των ρύπων αυτών που είχε το 1990. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο που υπέβαλε η χώρα μας στην ΕΕ, η μείωση αυτή είναι δύσκολο να επιτευχθεί, καθώς αν δε ληφθούν μέτρα οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου θα παρουσιαστούν αυξημένες κατά 39,2% σε σχέση με το 1990.

Σύμφωνα με το ίδιο σχέδιο, τα συνολικά προς κατανομή δικαιώματα εκπομπών ρύπων εκτιμάται ότι για την τριετία 2005-2007 θα φτάσουν τους 223.300.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Τα δικαιώματα αυτά θα διανεμηθούν δωρεάν στις βιομηχανίες, ανάλογα με το στόχο που τίθεται για κάθε μια από αυτές - εντελώς αυθαίρετα κατά μία έννοια. Εδώ φαίνεται, άλλωστε, ότι ο μηχανισμός της εμπορίας των ρύπων λειτουργεί και ως εργαλείο για την επιβολή των στρατηγικών επιλογών του κεφαλαίου. Ετσι σε μερικές βιομηχανίες επιβλήθηκε μεγαλύτερη μείωση και άρα χορηγούνται λιγότερα δικαιώματα, ενώ σε άλλες προβλέφτηκε ακόμη και σημαντική αύξηση των εκπομπών τους και δόθηκαν περισσότερα δικαιώματα... Περισσότερο από το 50% των δικαιωμάτων αυτών κατέχει η ΔΕΗ, καθώς διαθέτει πολλές μονάδες ηλεκτροπαραγωγής σε όλη τη χώρα.

Κάθε επιχείρηση θα ελέγχεται στο τέλος του έτους και εάν υπερβαίνει την ποσότητα των ρύπων που της αναλογεί θα πληρώνει σημαντικά πρόστιμα, που ανέρχονται σε 40 ευρώ ανά τόνο υπέρβασης διοξειδίου του άνθρακα, σε πρώτη φάση μέχρι το 2007, ενώ σε δεύτερη φάση, δηλαδή από το 2008 ως το 2012, το πρόστιμο έχει οριστεί σε 100 ευρώ τον τόνο.

Οπως προαναφέραμε οι επιχειρήσεις, προκειμένου να γλιτώσουν τα πρόστιμα, θα μπορούν να απευθυνθούν στο «Ευρωπαϊκό Χρηματιστήριο Ρύπων», που ήδη έχει αναπτυχθεί και στο οποίο πωλούν το περίσσευμα δικαιωμάτων τους άλλες επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, η τιμή κάθε δικαιώματος ανά τόνο διοξειδίου του άνθρακα κυμαίνεται από 7 έως 8,5 ευρώ, ενώ πολλοί εκτιμούν ότι τον επόμενο χρόνο θα διαμορφωθεί στα επίπεδα των 15-20 ευρώ τον τόνο. Υπολογίζεται ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις που είναι ενταγμένες στο σύστημα θα χρειαστεί να πληρώσουν γύρω στα 100 εκατ. ευρώ το χρόνο για αγορά «δικαιωμάτων ρύπων» από το ομώνυμο χρηματιστήριο, αντί να τα χρησιμοποιήσουν για την εγκατάσταση αντιρρυπαντικής τεχνολογίας, κάτι που ναι μεν μπορεί να στοιχίζει περισσότερο, ωστόσο θα επιφέρει απτά αποτελέσματα μείωσης της ρύπανσης - κι όχι «στα χαρτιά» - ενώ οι επενδύσεις αυτές μπορούν να αποσβεστούν σε βάθος χρόνου, κάτι που δεν μπορεί να συμβεί με την απλή εξαγορά «δικαιωμάτων ρύπων».

Εκτός όλων των άλλων οι επιχειρήσεις αυτές είναι έτοιμες το κόστος αυτό της εξαγοράς «δικαιωμάτων ρύπων» να το μετακυλίσουν αδίστακτα στους καταναλωτές, οι οποίοι θα υποχρεωθούν να πληρώσουν «τη νύφη» για μια υπόθεση που θα ωφελήσει μόνο μερικούς κερδοσκόπους και καθόλου το περιβάλλον.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ΔΕΗ. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο, η ΔΕΗ αποκτά για την τριετία δικαιώματα για εκπομπές 159 εκατ. τόνους, ενώ υπολογίζει ότι θα εκπέμψει 7 εκατ. τόνους παραπάνω το χρόνο. Οπως μας πληροφόρησαν αρμόδια στελέχη της, για τις παραπάνω αυτές εκπομπές θα απευθυνθεί στο χρηματιστήριο ρύπων, γιατί θα κοστίσει περισσότερο η εγκατάσταση αντιρρυπαντικής τεχνολογίας ή η λειτουργία των εργοστασίων της με φυσικό αέριο. «Η Διοίκηση - μας τόνισε στέλεχος της Επιχείρησης - θα επιχειρήσει το κόστος για την αγορά δικαιωμάτων, που θα ανέλθει σε 50 εκατ. ευρώ το χρόνο, να το μετακυλίσει στους καταναλωτές. Ωστόσο, γι' αυτό θα πρέπει να ληφθεί πολιτική απόφαση»... Καταλαβαίνει, όμως, κανείς ότι σε άλλες καθαρά ιδιωτικές επιχειρήσεις δε χρειάζεται καμιά πολιτική απόφαση. Αρκεί η απόφαση του ιδιοκτήτη της...