Κυριακή 30 Γενάρη 2005
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 7
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΙΚΙΛΗΣ ΥΛΗΣ - ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Η ψυχολογία των εκφράσεων του προσώπου

Η Εύα Εκμαν είναι φτασμένη μίμος εκφράσεων, όπως ο πατέρας της. Εδώ επιδεικνύει τις εφτά κύριες κατηγορίες εκφράσεων του προσώπου. Από αριστερά προς τα δεξιά: Φόβο, θυμό, χαρά, περιφρόνηση, έκπληξη, αηδία και λύπη. Είναι δύσκολο να προσποιηθεί κανείς τον πραγματικό θυμό, γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να στενέψουν κατάλληλα τα εξωτερικά άκρα των χειλιών τους. Το ίδιο δύσκολη είναι και η προσποίηση του φόβου, γιατί τα φρύδια πρέπει να σηκωθούν και να πλησιάσουν ταυτόχρονα
Η Εύα Εκμαν είναι φτασμένη μίμος εκφράσεων, όπως ο πατέρας της. Εδώ επιδεικνύει τις εφτά κύριες κατηγορίες εκφράσεων του προσώπου. Από αριστερά προς τα δεξιά: Φόβο, θυμό, χαρά, περιφρόνηση, έκπληξη, αηδία και λύπη. Είναι δύσκολο να προσποιηθεί κανείς τον πραγματικό θυμό, γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να στενέψουν κατάλληλα τα εξωτερικά άκρα των χειλιών τους. Το ίδιο δύσκολη είναι και η προσποίηση του φόβου, γιατί τα φρύδια πρέπει να σηκωθούν και να πλησιάσουν ταυτόχρονα
Είναι πολύ πιθανό ότι δεν μπορείτε να προσποιηθείτε καλά ένα χαμόγελο. Μπορείτε να ανεβάσετε τα άκρα των χειλιών σας κάνοντας μια γκριμάτσα χαμόγελου και ενδεχόμενα να μπορείτε να τεντώσετε και τα βλέφαρά σας λίγο, για να βελτιώσετε το αποτέλεσμα. Αλλά αν δεν είστε πραγματικά χαρούμενοι, το πιθανότερο είναι ότι δε θα μπορέσετε να ανεβάσετε τα μάγουλά σας και τα φρύδια σας, ώστε να σχηματίσετε ένα γνήσιο χαμόγελο. Μόνο ένας στους δέκα ανθρώπους μπορεί να κινήσει εκούσια με ακρίβεια τους μύες που ελέγχουν τις κόγχες των ματιών.

Ο Πολ Εκμαν, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο, έχει περάσει 40 χρόνια απ' τη ζωή του παρατηρώντας ανθρώπους να προσπαθούν να κάνουν ακριβώς αυτό. Εκτός από ειδικός στις εκφράσεις του προσώπου, είναι και εξαιρετικά ικανός στην προσποίησή τους. Καταλογογραφώντας γύρω στις 10.000 ανθρώπινες εκφράσεις, έμαθε να ελέγχει ξεχωριστά καθέναν από τους 43 μύες του προσώπου. Ο Εκμαν έχει δουλέψει για το FBI, τη CIA, την αστυνομία των ΗΠΑ και γενικά τις αρχές ασφάλειας της χώρας του. Τώρα εργάζεται σαν σύμβουλος του υπουργείου Αμυνας των ΗΠΑ, στην κατασκευή λογισμικού που θα μπορεί να αναλύει τις εκφράσεις του προσώπου από βιντεοταινία...

Παγκόσμια γλώσσα

Ο Πολ Εκμαν επιδεικνύει ένα χαμόγελο για λόγους ευγένειας(αριστερά) και ένα πραγματικό χαμόγελο (δεξιά)
Ο Πολ Εκμαν επιδεικνύει ένα χαμόγελο για λόγους ευγένειας(αριστερά) και ένα πραγματικό χαμόγελο (δεξιά)
Μελέτες του Εκμαν και άλλων επιστημόνων έδειξαν ότι οι εκφράσεις του προσώπου είναι παγκόσμια κατανοητές με τον ίδιο τρόπο, ακόμα και από ιθαγενείς που δεν είχαν δει ποτέ τηλεόραση, κινηματογράφο, περιοδικά και γενικά ξένους. Σύμφωνα με αυτές τις μελέτες, οι ανθρώπινες εκφράσεις κατατάσσονται σε 7 κύριες κατηγορίες:

  • Λύπη: Τα βλέφαρα κατεβαίνουν καθώς οι εσωτερικές γωνίες των φρυδιών ανεβαίνουν και σε περίπτωση βαθιάς λύπης πλησιάζουν το ένα το άλλο. Οι γωνίες των χειλιών κατεβαίνουν και μερικές φορές το κάτω χείλος μπορεί να ανέβει λίγο σαν σούφρωμα.
  • Εκπληξη: Τα πάνω βλέφαρα και τα φρύδια ανασηκώνονται και το σαγόνι πέφτει.
  • Θυμός: Τόσο τα κάτω όσο και τα πάνω βλέφαρα τεντώνονται και τα φρύδια κατεβαίνουν και πλησιάζουν. Ο έντονος θυμός ανεβάζει τα πάνω βλέφαρα. Το σαγόνι κινείται προς τα μπρος και τα χείλη σφίγγονται.
  • Περιφρόνηση: Αυτή είναι η μόνη έκφραση που εμφανίζεται μόνο στη μια πλευρά του προσώπου. Το μισό πάνω χείλος τεντώνεται προς τα πάνω.
  • Αηδία: Η μύτη κάνει ρυτίδες και το πάνω χείλος ανασηκώνεται, ενώ ταυτόχρονα το κάτω προεξέχει.
  • Φόβος: Τα μάτια ανοίγουν διάπλατα και τα πάνω βλέφαρα ανασηκώνονται, όπως στην έκπληξη, αλλά ταυτόχρονα γίνεται και συνοφρύωση. Τα χείλη τεντώνονται οριζόντια.
  • Χαρά: Οι γωνίες του στόματος ανασηκώνονται σχηματίζοντας το χαμόγελο. Καθώς τα βλέφαρα τεντώνονται, τα μάγουλα σηκώνονται και οι εξωτερικές άκρες των φρυδιών κατεβαίνουν.

Υπάρχουν και πολλές άλλες παραλλαγές εκφράσεων για τα ίδια συναισθήματα, ανάλογα με την έντασή τους και άλλους παράγοντες. Η ελαφριά έκπληξη για παράδειγμα μπορεί να επιδειχτεί μόνο με κίνηση των μυών γύρω από τα μάτια. Το συναίσθημα συνήθως οδηγεί σε μια έκφραση του προσώπου, αλλά οι μελέτες έδειξαν ότι η διαδικασία αυτή λειτουργεί και αντίστροφα: Αν προσπαθήσετε να δείξετε λυπημένοι ή θυμωμένοι, ο οργανισμός σας θα αντιδράσει ανάλογα και μπορεί ασυναίσθητα να αρχίσετε να νιώθετε όπως προσδιορίζει η έκφρασή σας. Μια προσποιητή έκφραση θυμού στο πρόσωπο κάνει την καρδιά να χτυπά πιο γρήγορα και τα αιμοφόρα αγγεία να διαστέλλονται με αποτέλεσμα το αναψοκοκκίνισμα. Μια έκφραση φόβου προκαλεί κρύωμα και ίδρωμα των χεριών, καθώς και ανατριχίλα. Μια έκφραση αηδίας μπορεί να προκαλέσει ναυτία.

Αυτές οι αντιδράσεις του οργανισμού είναι δυνατό να διαρκέσουν επί ένα λεπτό και πλέον, δηλαδή πολύ περισσότερο από τα δύο ή τρία δευτερόλεπτα, που συνήθως κρατούν οι εκφράσεις. Οταν οι άνθρωποι προσπαθούν να κρύψουν τα συναισθήματά τους, αυτά μπορεί να φανούν περίπου επί ένα εικοστό του δευτερολέπτου από τις ακούσιες εκφράσεις του προσώπου. Μετά απ' αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα, οι άνθρωποι καταφέρνουν να κρύψουν τις «μικροεκφράσεις» τους, όπως τις αποκαλεί ο Εκμαν. Η εξάλειψη του συναισθήματος από τη φωνή είναι ακόμη πιο δύσκολη και γι' αυτό ο Εκμαν προτείνει στην αστυνομία να κάνει τους υπόπτους να μιλούν συνεχώς.

Οι καλοί οι μαθητές

Ο Εκμαν μαθαίνει στους αστυνομικούς να ερμηνεύουν τις κινήσεις, να ρωτούν κατάλληλες ερωτήσεις και να προσπαθούν να κερδίσουν τη συμπάθεια του υπόπτου απέναντί τους. Τους δείχνει πώς να αναγνωρίζουν τα βασικά συναισθήματα και να εντοπίζουν ασυμμετρίες, όπως ένα «στραβό» χαμόγελο, ή ένα μισόκλειστο μάτι, που είναι συχνά ενδείξεις εκούσιου ψέματος. Οι τεχνικές έχουν μεγαλύτερη επιτυχία όταν ο ύποπτος λέει ένα ψέμα για πρώτη φορά. «Οσο πιο πολύ λες ένα ψέμα, τόσο περισσότερο αρχίζεις να πιστεύεις ότι είναι αλήθεια», λέει ο Εκμαν και συνεχίζει: «Οταν μια υπόθεση φτάνει στο δικαστήριο, το ψέμα έχει προβαριστεί».

Οσο εκπαιδευμένος κι αν είναι κανείς να αναγνωρίζει τα σημάδια, είναι πάντα πιο εύκολο να εντοπιστεί πότε λέει ψέματα, παρά πότε λέει την αλήθεια. Επιπλέον, τα ψέματα για σημαντικά θέματα, ιδίως αν αφορούν παράνομη δραστηριότητα του ατόμου, είναι πιο δύσκολο να καλυφθούν συγκριτικά με τα ψέματα π.χ. για λόγους ευγένειας.

Το υπολογιστικό σύστημα που ο Εκμαν βοηθά να κατασκευαστεί από το υπουργείο Αμυνας των ΗΠΑ θα μπορεί να αναγνωρίσει και τις 10.000 κινήσεις του προσώπου που σχετίζονται με το συναίσθημα. Απέχει ακόμα μερικά χρόνια από την τελειοποίησή του, αλλά κι αν τελικά έχει επιτυχία, ο Εκμαν θα συνεχίσει να προτιμά έναν άνθρωπο για να κρίνει το αληθές των λεγόμενων των υπόπτων. «Οι άνθρωποι έχουν έναν πολυσύνθετο υπολογιστή εκεί πάνω στον εγκέφαλό τους. Με ικανή εκπαίδευση, μπορούν να κάνουν πολύπλοκους υπολογισμούς πολύ γρήγορα».

Χαμογελάστε, παρακαλώ!

Μερικοί είναι πιο ικανοί από άλλους στην αναγνώριση των εκφράσεων του προσώπου. Ο Εκμαν διαπίστωσε ότι σαν ομάδα, οι πράκτορες της Μυστικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, μπορούν να αναγνωρίσουν ένα ψέμα στο 80% των περιπτώσεων, επίδοση πολύ καλύτερη από εκείνη πρακτόρων άλλων υπηρεσιών καθώς και των αστυνομικών. Μια συνάδελφός του, η Μορίν Ο' Σάλιβαν διαπίστωσε ότι μέσα σε ένα δείγμα 10.000 ανθρώπων, υπάρχουν δυο τρεις δεκάδες, που μπορούν να πετύχουν 100% ακρίβεια στην «ανάγνωση» των εκφράσεων. Αυτοί έχουν την ικανότητα να βλέπουν τη συνολική εικόνα κι όχι μόνο τις επιμέρους κινήσεις των μυών. Πρόκειται για ιδιαίτερα έξυπνους ανθρώπους, που ταυτόχρονα έχουν το ενδιαφέρον να ακονίσουν την ικανότητά τους αυτή.

Οι αρχές των ΗΠΑ ενδιαφέρονται ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα για την αναγνώριση και της τελευταίας λεπτομέρειας στις εκφράσεις προσώπου που συνδέονται με το θυμό. Ετσι, αυτό είναι το θέμα που μελετά τώρα ο Εκμαν, πιστός επιστήμονας στην υπηρεσία του κράτους του Γκουαντάναμο. Προσέξτε, λοιπόν, την επόμενη φορά που θα επισκεφτείτε τις ΗΠΑ. Οταν σας βγάλουν φωτογραφία για το... αρχείο τους, αλλά και όταν περνάτε κοντά από τις κάμερες του αεροδρομίου, να μη δείχνετε θυμωμένοι, γιατί αλλιώς μπορεί να σας συλλάβουν σαν ύποπτο ενδεχόμενης επίθεσης. Και μετά, άντε να πείσετε τα σαΐνια του Εκμαν ότι δεν είστε ελέφαντας.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»


Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ